Verilerin toplanmasında annelerin sosyo-demografik özelliklerini, obstetrik özelliklerini, annelerin bebeklerine ait özelliklerini ve annelerin doğum sonu dönemde bakıma yönelik yardım alma durumlarını incelemek amacıyla araĢtırmacı tarafından geliĢtirilmiĢ anket formu (EK-1), anne-bebek bağlılığını değerlendirmek amacıyla “Maternal Bağlanma Ölçeği” (EK-2) ve annelerin sosyal destek durumlarını belirlemek amacıyla “Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği” (EK-3) kullanılmıĢtır.
2.7.1. Annelerin Sosyo-demografik Özelliklerini, Obstetrik Özelliklerini ve Anne-bebek Bağlılığını Ġnceleyen Anket Formu:
AraĢtırmacı tarafından oluĢturulan anket formu bireye ait sosyo demografik ve obstetrik özellikler ile anne-bebek özelikleri ve annelerin doğum sonu dönemde bakıma yönelik yardım alma durumlarını belirlemeye yönelik 42 sorudan oluĢmaktadır (Akkoca 2009, ÇalıĢır ve ark 2009). Sosyo demografik özellikler olarak; yaĢ, öğrenim düzeyi, çalıĢma durumu, meslek, eĢin yaĢı, eĢin çalıĢma
durumu, öğrenim düzeyi, sosyal güvence durumu, ailenin aylık ortalama geliri, algılanan ortalama gelir, evlilik yılı, evlilik kararının nasıl alındığını araĢtırmaya yönelik sorulardan oluĢmuĢtur.
Obstetrik özellikleri ile ilgili olarak; daha önce doğum yapıp yapmadığı, en son yapılan doğum Ģekli, gebelik döneminde sorun yaĢanıp yaĢanmadığı, isteyerek gebe kalınıp kalınmadığı, gebelik döneminde eğitim alma durumu, doğum sırasında hastanede kalıĢ süresi, doğum sonu dönemde sorun yaĢama durumu, bebeğine bakım verirken destek alma durumu ve kimlerden destek aldığına dair sorulardan oluĢmuĢtur.
Annelerin bebeklerine ait özellkilleri ile ilgili olarak ise; Bebeğin cinsiyeti, bebeğin cinsiyetinden memnun olma durumu, doğumdan sonra bebeğin ilk kucağa alınma zamanı, doğumdan sonra bebeğin ilk emzirilme zamanı, bebeği besleme Ģekli, bebeğin anneyi yabancılardan ayırt edip edemediği, bebeğin doğum kilosu, Ģimdiki kilosu, eĢin gebeliği isteme durumu, annenin doğum için hastaneye baĢvurduğunda olumsuz bir durumla karĢılaĢma durumu, bebeğin küvezde kalma durumu, kalma süresi, annenin anneliğe bağlı olarak kaygılanma durumu, bebeğin doğumdan sonra sağlık problemi yaĢama durumu, eĢiyle iliĢki durumu gibi özellikleri inceleyen sorulardan oluĢmaktadır.
Annelerin doğum sonu dönemde bakıma yönelik yardım alma durumu ile ilgili olarak; annenin çocuk bakımı, ev iĢleri gibi konularda yardımcısının olup olmama durumu, annenin bir sıkıntısı, sorunu olduğunda konuĢabileceği kiĢinin varlığı, annenin bebeğine bakım verirken destek alma durumu, annenin bebeğine bakım verirken destek aldığı kiĢi gibi özellikleri inceleyen sorulardan oluĢmaktadır.
2.7.2. Maternal Bağlanma Ölçeği (MBÖ)
Maternal Bağlanma Ölçeği (MBÖ), maternal sevgiyle bağlanmayı ölçmek amacıyla, Mary E. Muller tarafından (1994) geliĢtirilmiĢtir. Ölçeğin içerik geçerliliği dil uzmanları, teorisyenler, kadın doğum ve çocuk hemĢireleri ve yeni bebeği olan kadınlardan oluĢan bir grup tarafından değerlendirilmiĢtir (Muller 1994).
MBÖ Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalıĢması, 165 sağlıklı bebeği olan anne üzerinde yapılmıĢtır (Kavlak ve ġirin 2009). AraĢtırmanın ilk aĢamasında dil geçerliliğine yönelik çalıĢmalar yapılmıĢtır. AraĢtırmacılar bu ölçeği ilk olarak postpartum 30–40 gün arasında bebeği olan 165 anneye uygulamıĢtır. Maternal Bağlanma Ölçeği’nin iç tutarlılığı incelenmiĢ ve Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0.77 olarak bulunmuĢtur (Kavlak ve ġirin 2009). Ġkinci aĢamada Kavlak, MBÖ’nin postpartum periyottan sonra da kullanılıp kullanılamayacağını incelemek amacıyla, bu 165 annenin bir grubuna (n=78) doğumdan sonraki dördüncü ayda uygulamıĢtır. Doğum sonrası dördüncü ayda Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0.82 bulunmuĢtur. Her iki uygulama zamanında da Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları oldukça yüksek olarak bulunmuĢtur. Yapılan bu çalıĢmada ise 4-6 aylık bebeği olan annelerde Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0.93 bulunmuĢtur.
Sevgiyi gösteren maternal duygu ve davranıĢları ölçen MBÖ, kiĢinin kendisinin uyguladığı bir ölçek olduğu için, okuma-yazma bilen ve okuduğunu anlayabilen kadınlara uygulanabilen bir ölçektir (Kavlak ve ġirin 2009). Her bir madde “her zaman” ile “hiçbir zaman” arasında değiĢen, 4’lü likert tipi 26 maddelik bir ölçektir. Her madde doğrudan ifadeleri içermektedir ve Her zaman (a)= 4 puan, Sık sık (b)= 3 puan, Bazen (c)= 2 puan ve Hiçbir zaman (d)= 1 puan olarak hesaplanır. Ölçekten elde edilecek en düĢük puan 26, en yüksek puan 104 arasında değiĢmektedir. Ölçekten alınan puanın yüksek olması maternal bağlanma düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir (Kavlak ve ġirin 2009).
2.7.3. Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ)
Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) Zimet ve ark (1988) tarafından geliĢtirilmiĢtir (Zimet ve ark 1988). Eker ve ark (2001) tarafından yapılan ÇBASDÖ’nin gözden geçirilmiĢ formunun faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirlilik çalıĢmasında Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0,80-0,95 olarak bulunmuĢtur (Eker ve ark 2001). Bu çalıĢmada ise Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0,91 olarak bulunmuĢtur. Ölçek toplam 12 madden oluĢan “Kesinlikle hayır 1.2.3.4.5.6.7. Kesinlikle evet” Ģeklinde 7 dereceli olarak düzenlenmiĢ likert tipi bir
ölçektir. Ölçeğin destek kaynaklarını yansıtan aile, arkadaĢ, özel destek, olmak üzere üç alt grubu bulunmaktadır ve her grup dört maddeden oluĢmaktadır. Ölçekte bulunan 3.4.8.11. maddeler aile, 6.7.9.12. maddeler arkadaĢ desteğini ve 1.2.5.10. maddeler de özel bir kiĢi desteğini ölçmektedir. Alt ölçeklerden alınabilecek en düĢük puan 4, en yüksek puan ise 28’dir. Alt ölçeklerden alınan puanların toplanması ile elde edilen toplam ölçek puanından alınabilecek en düĢük puan 12, en yüksek puan ise 84’tür. Ölçekten elde edilen puanın yüksek olması, algılanan sosyal desteğin yüksek olduğunu ifade etmektedir (Eker ve ark 2001).