Veri toplama aracının hazırlanmasında, öncelikle internet kullanımı, internet öğrenci, internet aile, internet sosyal aktiviteler ve öğrenci okul başarısı vb. konularla ilgili bilimsel yayın, istatistik ve bilgilere ulaşabilmek için öncelikle YÖK dokümantasyon merkezinden tez sorgulaması yapılmıştır. Daha sonra Uludağ Üniversitesi ve Yalova üniversitelerinin kütüphanelerine kaynak taraması için müracaat edilmiştir. Ayrıca internet ortamında çeşitli kütüphanelerin sunduğu bağlantılar başta olmak üzere bilimsel yayınlara ulaşma imkanı sunan veri tabanları taranmış, konu ile ilgili çeşitli kavramlar sorgulanarak araştırma ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sonucu elde edilen bilgiler ve öğrencilerin internet kullanımına yönelik görüşleriyle ilgili veriler toplanmıştır. Elde edilen bu veriler ve uzman görüş doğrultusunda 15 soruluk bir anket kullanılmıştır. Bu ankette öğrencilerin demografik bilgileri ve internet kullanım özelliklerine yönelik sorular yer almaktadır.
3.3.1.Problemli İnternet Kullanma Ölçeği
Araştırmada ortaokul 7. sınıf öğrencilerine yönelik ‘problemli İnternet kullanma’ ölçeği kullanılmıştır. Uzman görüşü ve taranan literatüre göre ölçek maddeleri 4 alt boyutta hazırlanmıştır.Öğrencilerin aileleri, sosyal aktiviteleri, arkadaş
61
ilişkileri ve okul başarılarına yönelik olarak 56 maddeden oluşan bir madde havuzu oluşturulmuştur. Oluşturulan madde havuzu, iki eğitim bilimci ve bir ölçme değerlendirmeciden oluşan uzman görüşüne sunulmuştur. Uzmanlardan alınan görüşler doğrultusunda 18 maddenin ölçekte yer almasının uygun bulunmadığı kanaatine varıldığından madde havuzundan çıkarılmasına karar verilmiş ve 4 alt boyut altında 38 maddeden oluşan ölçek hazırlanmıştır.Bu alt boyutlar tablo7’de yer almaktadır.
Tablo 7. Problemli İnternet Kullanma Ölçeğinin Boyutlarını Oluşturan Maddeler
Boyutlar Maddeler Ailevi İlişkiler Arkadaşlık İlişkileri Sosyal Aktiviteler Okul Başarısı 1.,2.,3.,4.,5.,6.,7.,8., 9. 10.,11.,12.,13.,14.,15.,16.,17.,18.,19.,20.,21.,22.,23. 24.,25.,26.,27.,28.,29.,30. 31.,32.,33.,34.,35.,36.,37.,38.
Ölçekte deki maddelere beşli likert tipi bir cevaplama anahtarı hazırlanmıştır ve anahtarda en düşük puan 1, en yüksek puan ise 5’dir. Veri toplama aracındaki maddelerin cevap seçenekleri; ‘Tamamen Katılıyorum (5)’, ‘Katılıyorum (4)’, ‘Kararsızım (3)’, ‘Katılmıyorum (2)’, ‘Kesinlikle Katılmıyorum (1)’ “Hiç benim gibi değil” 1 puan olarak hesaplanmaktadır.
3.3.1.1. Ölçme Aracının Güvenirliği
Hazırlanan ölçekte yer alan maddelerin güvenirlik çalışmasında Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı kullanılmıştır.Problemli internet kullanma ölçeği’nin güvenirlik analizi sonuçları Tablo 8’de verilmiştir.
Tablo 8. Problemli İnternet Kullanma Ölçeğinin Boyutlarını Oluşturan Maddelerin Güvenirlik katsayıları
Cronbach’s Alpha Madde Sayısı
Ölçeğin Tamamı Aile İlişkileri Arkadaşlık İlişkileri Sosyal Aktiviteler Okul Başarısı ,73 ,72 ,78 ,79 ,74 38 9 13 8 8
62
Hesaplanan iç tutarlık (Cronbach Alpha) güvenirlik katsayısı ölçeğin tamamı için.73 ve ‘aile içi ilişkiler’ boyutu için .72, ‘arkadaşlık ilişkileri’ boyutu için .78, ‘sosyal aktiviteler’ boyutu için .79 ve ‘okul başarısı’ boyutu için .74 olarak tespit edilmiştir. Problemli internet kullanma ölçeğinin tamamının ve alt boyutlarının güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte hiçbir alt değişkenin (maddenin) toplam korelasyon ile negatif ilişkisinin bulunmaması ve değişkenler arasındaki toplam korelasyonun düşük çıkmaması da ölçeğin iç tutarlılığının yüksek olduğunu göstermektedir.
3.3.4. Verilerin Toplanması
Veriler toplanırken öncelikle Gemlik ilçesinde bulunan okulların yöneticileri görüşülerek, uygulanacak olan okullar belirlenmiştir. Belirlenen okullara giden araştırmacı, okul yönetimleri ile görüşmüş ve anket ile ölçeğin uygulanmasına uygun bir ortam oluşturmaya çalışmıştır. Ders programı, okulda yapılan genel sınavlar, daha önceden planlanmış etkinlikler veya çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için uygun ortam oluşturularak anket ve ölçeğin sağlıklı bir şekilde uygulanabilmesi için azami gayret gösterilmiştir.
Okullar tespit edildikten sonra okullarda kütüphane, çalışma odası, rehberlik salonu vb. gibi sınıf ortamı dışındaki müsait bir ortam ayarlanmıştır. Yapılan pilot çalışmaları uygulanması sırasında öğrencilerin birbirlerinden diğer ortamlara göre daha çok etkilendiği ve anket ile ölçeğin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için uygun bir ortam oluşmadığından okullarda sınıf dışında bir mekân belirlenmeye çalışılmıştır. Mekân tespiti yapıldıktan sonra okul yönetimi ile yapılan görüşmeler neticesinde öğrenciler tespit edilmiştir. Araştırmacılar tarafından belirlenen mekânlarda öğrenciler birbirlerinden etkilenmeyecekleri şekilde yerleştirilmişlerdir. Çalışma başlatılmadan önce araştırmacılar tarafından öğrencilere anket ile ölçek hakkında bilgilendirme çalışması yapılmış, sorusu olan öğrencilerin soruları cevaplamıştır. Bilgilendirme çalışmasının ardından çalışmanın gönüllülük esasına dayandığı belirtilerek anket ile ölçeğin çalışmasına katılmak istemeyen öğrencilerin olup olmadığı sorulmuş ve katılmak istemeyen öğrenciler çalışmadan çıkarılmıştır. Çıkarılan öğrencilerin yerine başka öğrenciler seçilerek çalışma sürdürülmüştür. Anket ile ölçek maddeleri yanıtlanırken öğrencilerin verecekleri cevaplardan dolayı herhangi bir endişe yaşamamaları için anket formlarına isimlerini yazmamaları araştırmacılar tarafından özellikle belirtilmiştir. Böylelikle öğrencilerin daha samimi
63
ve içten bir şekilde soruları yanıtlamaları sağlanmaya çalışılmıştır.Çalışma süresince araştırmacı öğrencilerin görebilecekleri ancak rahatsız olmayacakları bir uzaklıkta beklemiş ve öğrencilerin olası soruları anında yanıtlanmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında süreç, araştırmacı tarafından gözlemlenmiştir. Anket ile ölçeği özensiz doldurduğu düşünülen öğrencilerin,tamamlama süreleri de göz önüne alınarak, anketi tamamlamalarının hemen ardından kontrol edilmiştir. Kontrol sonrasında düzgün bir şekilde doldurulmadığı kanaati oluşan anketler ile ölçekler geçersiz kabul edilmiştir. Kontrol sonrasında belirtilen noktalarda eksikliği görülen toplam 136 anket formu geçersiz kabul edilmiştir. Bu şekilde çalışma tamamlanarak toplamda örnekleme uygun olacak şekilde 604 anket formu elde edilmiştir.