Araştırmanın alt problemlerini yanıtlamak için farklı veri toplama yöntemleri kullanarak çeşitleme yapılmıştır. Çeşitleme, araştırma sorularına yönelik toplanan verilerin farklı yöntemlerle elde edilmesi ile sağlanan bulguların inandırıcılığının test edilmesi için kullanılmakta bu da araştırma sonuçlarının farklı boyutlarda değerlendirilmesine ve anlamlandırılmasına yardımcı olmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2005: 94). Ayrıca bu yöntemle herhangi bir veri toplama aracı ile elde edilen bulguları diğer veri toplama araçlarıyla derinlemesine kontrolünü sağlamak mümkündür. Örneğin, nitel araştırma sonuçları nicel bir çalışma ile desteklenerek araştırmaya farklı bir yaklaşım getirilebilir. Bu yolla da genellikle bulguların geçerliğini arttırmak amaçlanır (Punch, 2004: 35, Silverman, 2004: 241).
Bu araştırmada üç çeşit veri toplama aracı kullanılmıştır. 1. alt probleme ilişkin verilerin toplanmasında “Belge analizi” kontrol listeleri , 2. (b) alt probleme ilişkin verilerin toplanmasında “Yarı yapılandırılmış görüşme” formu, 2(a), 3(a,b,c,d,e), 4, 5, 6, 7, 8, 9 ve 10. alt problemlere ilişkin verilerin toplanmasında ise “Anket” formu kullanılmıştır.
Belge analizi kapsamında, 1960-2006 yılları arasında müzik öğretmenlerine yönelik gerçekleştirilen HİE programları hakkında nicel verilere ulaşmak amacıyla, MEB Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı’nın arşivleri taranmıştır. Ulaşılan veriler, uzman görüşleri alınarak oluşturulan kontrol listesi kapsamında tasnif edilmiştir. Nicel veriler frekans (f) ve yüzde (%) dağılımlarına göre tablolar halinde verilmiş ve açıklanarak yorumlanmıştır.
MEB’in müzik öğretmenlerine yönelik HİE programlarında öğretici olarak görev yapmış olan 10 öğretim üyesi ile, görev yaptıkları HİE programlarının niteliğine ilişkin görüşlerini almak üzere, “Görüşme” yapılmıştır. Öğretim üyelerinin görüşlerini almak için, “Yarı yapılandırılmış görüşme formu” kullanılmıştır. Bulguların analizinde ise görüşme analizlerinde sıkça kullanılan “Betimsel analiz” tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın 2. alt problemini çözmeye yönelik olarak hazırlanan ve uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formu, aynı zamanda
öğretmenlerin, katıldıkları HİE programlarının niteliğine ilişkin anketin 2. bölüm sorularına verdikleri cevaplar arasındaki paralelliği ve farklılığı saptamak, karşılaştırmalar yapmak ve veri çeşitliliği yolu ile araştırmayı derinleştirmek amacındadır. Görüşme formunun geliştirilmesi için öncelikle araştırmanın belirlenen alt problemini en iyi yansıtabilecek sorular oluşturulmuştur. Araştırmanın alt problemi ile ilgili açık ve anlaşılır birçok soru yazılmıştır. Daha sonra yazılan bu sorulardan görüşmenin amacına en uygun olanlarına karar verilmiştir. Bununla birlikte her bir sorunun veri setine derinlemesine ulaşmayı sağlayacak biçimde açık uçlu olmasına, farklı bireyler için farklı anlam taşımamasına özen gösterilmiş ve gerekli olan sorularda alternatif soru ifadeleri (sonda) kullanılarak soru derinleştirilmiştir. Sondalar görüşülen bireye hangi noktalarda ek bilgi verilmesi gerektiği, verilen ayrıntının yeterli olup olmadığı ve tam olarak anlaşılmayan açıklamalara ek açıklamalar getirmesi gerektiği konusunda bir geri bildirim özelliği taşımaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2005: 133, Balcı: 2005). Görüşme sorularının hazırlık aşamasında ilgili kaynaklar incelenerek temalar belirlenmiş, alan uzmanlarının görüşleri alınarak kapsam geçerliliği sağlanmış ve görüşme formu yeniden yapılandırılmıştır. Yapılandırılan görüşme formu pilot uygulamadan sonra belirlenen örneklem grubuna uygulanmıştır. Araştırmada kullanılan görüşme formunun örneği Ek-2’de verilmiştir.
Türkiye genelinde MEB’e bağlı resmi ilköğretim ve orta öğretim okullarında görev yapmakta olan müzik öğretmenlerine, katıldıkları HİE programlarının niteliği hakkındaki görüşlerini ve güncel HİE ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla, araştırmacı tarafından geliştirilen anket uygulanmıştır. Anket, Türkiye genelinde 7 coğrafi bölgedeki 21 ilde, 2006-2007 öğretim yılında görev yapan, belirlenen örneklem grubundaki 391 müzik öğretmenine uygulanmıştır.
Anket formunun geliştirilmesi aşamasında öncelikle, araştırmanın temellendirilmesi ve belirlenen amaçlara ulaşabilmesi için konuyla ilgili kaynaklar (tez, makale, kitap, bilimsel araştırma vb.) incelenmiş ve elde edilen veriler yardımıyla anketin kavramsal yapısı ve ana çerçevesi belirlenmiştir. Daha sonra, YÖK (Yüksek Öğrettim Kurumu) tarafından eğitim fakültelerinin müzik öğretmeni yetiştiren lisans programlarında uygulanmak üzere onaylanan son iki program olan
1998 programı ve 2006 programı temel alınarak, alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda anket soruları belirlenmiştir. Anket dört bölümden oluşmaktadır (Ek– 1). Birinci bölüm, müzik öğretmenlerine ait demografik bilgileri ile hizmet bilgilerini içermektedir. Maddeler; cinsiyet, öğretmenlik mesleğindeki hizmet süresi, eğitim durumu, mezun olunan kurum ve hizmet içi eğitim durumu ile ilgili bilgileri toplamayı amaçlamaktadır. İkinci bölümde öğretmenlerin katıldıkları HİE programlarının niteliğine ilişkin görüşlerini almaya yönelik 8 adet soru yer almaktadır. Üçüncü bölümde, müzik öğretmenlerinin HİE ihtiyaçlarının düzeyini belirlemeye yönelik 35 adet kapalı uçlu soru 2 adet ihtiyaç sıralama sorusu yer almaktadır. Dördüncü bölümde ise, 2 adet açık uçlu soru yer almaktadır. Ankette bulunan sorular için “1-Hiç, 2-Az, 3-Kısmen, 4-Büyük Ölçüde, 5-Tamamen” seçeneklerinden oluşan “Beşli Likert” ölçeği kullanılmıştır. Ankette kullanılan seçenekler ve düzeyleri aşağıdaki puan aralıklarına göre değerlendirilmiştir.
1. Hiç 1.00 – 1.79 2. Az 1.80 – 2.59 3. Kısmen 2.60 – 3.39 4. Büyük Ölçüde 3.40 – 4.19 5. Tamamen 4.20 – 5.00
Anketin kapsam ve yapı geçerliliğini belirlemek amacıyla müzik öğretmenleri, müzik eğitimi uzmanları, eğitim uzmanları, müzik alan uzmanları eğitim denetçilerinin görüşleri alınmıştır. Anket formunda gerekli düzeltme ve eklemeler yapıldıktan sonra, Ankara’da görev yapan 80 müzik öğretmenine ön uygulama yapılmıştır. Ön uygulama sonucunda anket yeniden gözden geçirilmiş, uzman görüşleri alınarak son şekli verilmiştir. Anket, Türkiye genelinde belirlenen okullara, Millî Eğitim Bakanlığı EARGED Başkanlığı tarafından 2007 Temmuz- Ekim ayları arasında gönderilerek uygulanmış ve geri dönüşü sağlanarak, araştırmacıya teslim edilmiştir. Örneklem grubu olarak belirlenen 384 okula gönderilen 423 anket, 391 öğretmen tarafından geçerli olarak doldurulmuş ve geri dönüşü sağlanmıştır.