(%21,6) 1-5, 63’ü (%19) 6-10, 81’i (%24,3) 11-15 ve 116’sı (%35) 16 ve daha fazla hizmet yılına sahiptir. Öğretmelerin eğitim düzeyine bakıldığında, 42’si (%12,6) ön lisans, 280’ni (%84,3) lisans ve 10’nu (%03) yüksek lisans/doktora düzeyindedir. Araştırmaya katılan öğretmenlerden 170’i (%51) sınıf, 23’ü (%6,9) Türkçe, 20’si (% 6) matematik, 20’si (%6) fen ve teknoloji, 21’i (%6,3) Đngilizce, 9’u (%2,7) sosyal bilgiler, 7’si (%2,1) görsel sanatlar, 8’i (%2, ) din kültürü, 11’i (%3,3) beden eğitimi, 3’ü (%1) müzik, 10’nu (%3) teknoloji ve tasarım, 18’i (%5,4) ana sınıfı ve 12’si (%3,6) rehber öğretmendir. Öğretmenlerin okul müdürü ile çalıştıkları süreye bakıldığında ise, 283’ü (%85.2) 1-2, 49’u (%14.8) 3 yıl ve daha fazla yıldır aynı okulda bulunmaktadır.
Tablo 1.
Örneklemin Demografik Özellikleri
n % Cinsiyet Kadın 169 50.9 Erkek 163 49.1 Hizmet yılı 1–5 72 21.6 6–10 63 19 11–15 81 24.3 16 ve üstü 116 35 Eğitim düzeyi Ön Lisans 42 12.6 Lisans 280 84.3 Yüksek Lisans/Doktora 10 3 Branş(Alan/Dal) Sınıf Öğretmeni 170 51.2 Branş Öğretmeni 162 48.8
Okul müdürü ile çalışılan süre
1-2 Yıl 283 85.2
3 Yıl ve Üzeri 49 14.8
3.3. Veri Toplama Araçları
Araştırmada, Çatışma Yönetimi Stratejileri ve Đletişim Tarzları Ölçeği (Tekkanat, 2009) olmak üzere iki adet ölçek kullanılmıştır.
Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeği: Ölçek hükmetme, kaçınma ve uyma-uzlaşma şeklinde üç alt ölçekten oluşan 18 maddelik bir ölçme aracıdır. Ölçek ‘’1’’ Hiçbir zaman, ‘’2’’ Nadiren, ‘’3’’ Ara sıra, ‘’4’’ Genellikle ve ‘’5’’ Her zaman şeklinde 5’li Likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 18, en yüksek puan 90’dır. Ölçeğin geçerlik çalışması olarak yapı geçerliği kapsamında açımlayıcı faktör analizi (AFA) uygulanmıştır. Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeği’nin faktör yapısını incelemek amacıyla yapılan AFA’da KMO örneklem uygunluk katsayısı .92, Barlett Sphericity testi 4085.83 (p<.001) bulunmuş ve ölçek maddelerine verilen cevapların faktörlenebileceği görülmüştür. Uyma-uzlaşma alt ölçeğinin toplam varyansı açıklama yüzdesi %40.06, Kaçınma alt ölçeğinin toplam varyansı açıklama yüzdesi %16.74, Hükmetme alt ölçeğinin toplam varyansı açıklama yüzdesi %8.47’dir. Üç alt ölçeğin toplam varyansı açıklama yüzdesi ise %65.29 olarak bulunmuştur. Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeğinin güvenirliği için, iç tutarlık güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin iç tutarlık katsayıları uyma- uzlaşma için .96, kaçınma için .71 ve hükmetme için .79 olarak bulunmuştur (Tekkanat, 2009).
3.3.1. Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeğinin Araştırma Kapsamında Yapılan Güvenirlik ve Geçerlik Analizi
Ölçek, bu araştırma kapsamında 135 kişiye uygulanmıştır. Uç değerler atıldıktan sonra 121 katılımcının verileri değerlendirmeye alınmıştır. Katılımcıların 65’i (%53,7) kadın, 56’sı (%46,3) erkek öğretmendir. Öğretmenlerin hizmet yılına bakıldığında, öğretmenlerden 36’sı (%29,8) 1-5, 26’sı (%21,5) 6-10, 31’i (%25,6) 11-15 ve 28’i (%23,1) 16 ve daha fazla hizmet yılına sahiptir. Öğretmenlerin eğitim düzeyine bakıldığında, 12’si (%09,9) ön lisans, 107’si (%88,4) lisans ve 2’si (%01,7) yüksek lisans/doktora düzeyindedir. Öğretmenlerden 67’si (%55,4) sınıf öğretmeni, 54’ü (%44.6) branş öğretmenidir. Öğretmenlerin okul müdürü ile çalışılan süresi ise, 108’i (%89,3) 1-2, 13’ü (%10,7) 3 yıl ve üzeri aynı okulda çalışılmıştır.
Araştırma kapsamında güvenirliğin incelenmesinde Cronbach Alpha Katsayısı ve alt ölçekler arası korelasyonları incelemek için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Đç tutarlık çalışmasında Cronbach Alpha Katsayısı hükmetme için r=.76, kaçınma için r=.73 ve uyma-uzlaşma için r=.83 olarak bulunmuştur. Sonuçlar Tablo 2’de gösterilmektedir.
Tablo 2.
Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeği Đç Tutarlık Analizi (Cronbach Alpha Analizi)
n Madde Sayısı Alpha
Hükmetme 121 4 .76
Kaçınma 121 4 .73
Uyma-Uzlaşma 121 10 .83
Çatışma yönetimi ölçeği içinde bulunan üç alt ölçeğin bir birleri ile korelasyonlarına bakılmış Tablo 3’te sunulmuştur.
Tablo 3.
Alt Ölçekler Arası Korelasyon Tablosu
Hükmetme Kaçınma Uyma-uzlaşma
1 ,467** -,360** Hükmetme ,467** 1 -,208* Kaçınma -,360** -,208* 1 Uyma- Uzlaşma * p<.05 ** p<.001
Tablo 3’de görüldüğü gibi çatışma yönetimi stratejileri ölçeği içinde bulunan üç alt ölçeğin birbirleri ile olan korelasyonları r= -0.208 - 0.467 arasında anlamlı olarak bulunmuştur.
3.3.1.1. Araştırma Kapsamında Yapılan Geçerlik Çalışması
Çatışma yönetimi stratejileri ölçeğinin araştırma kapsamında yapılan geçerlik çalışmasında benzer ölçekler geçerliği yöntemi kullanılmıştır. Benzer ölçekler geçerliğini sınamak için, Şahin (2007) tarafından geliştirilen Đlköğretim Okulu Yöneticilerinin Çatışma Yönetimi Stratejileri Ölçeği kullanılmıştır. Her iki ölçek 121 öğretmene uygulanmış, yapılan analizde r=.439 düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
Đletişim Tarzları Ölçeği: Ölçek bilgi sağlayıcı-değerlendirici ve eğitici-etkileyici şeklinde iki alt ölçekten oluşan 20 maddelik bir ölçme aracıdır. Ölçek ‘’1’’ Hiçbir zaman, ‘’2’’ Nadiren, ‘’3’’ Ara sıra, ‘’4’’ Genellikle ve ‘’5’’ Her zaman şeklinde 5’li Likert tipi bir derecelendirmeye sahiptir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 20, en yüksek puan 100’dür. Ölçeğin geçerlik çalışması olarak yapı geçerliği kapsamında açımlayıcı faktör analizi (AFA) uygulanmıştır. Đletişim Tarzları Ölçeği’nin faktör yapısını incelemek amacıyla yapılan AFA’da KMO örneklem uygunluk katsayısı .94, Barlett Sphericity testi 4757.54 (p<.001) bulunmuş ve ölçek maddelerine verilen cevapların faktörlenebileceği görülmüştür. Bilgi sağlayıcı-değerlendirici iletişimin toplam varyansı açıklama yüzdesi %54.32, Eğitici-etkileyici iletişimin toplam varyansı açıklama yüzdesi %9.62, iki alt ölçeğin toplam varyansı açıklama yüzdesi %63.94 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin güvenirliği için, iç tutarlık güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ölçeğin iç tutarlık katsayıları Bilgi sağlayıcı-değerlendirici iletişim faktörü için .94, Eğitici-etkileyici iletişim faktörü için .93 olarak bulunmuştur (Tekkanat, 2009).
3.3.2. Đletişim Tarzları Ölçeğinin Araştırma Kapsamında Yapılan Geçerlik ve Güvenirlik Analizi
Ölçek bu araştırma kapsamında, 135 kişiye uygulanmıştır. Uç değerler atıldıktan sonra 121 katılımcının verileri değerlendirmeye alınmıştır. Katılımcıların 65’i (%53,7) kadın, 56’sı (%46,3) erkek öğretmendir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin hizmet yılına bakıldığında, öğretmenlerden 36’sı (%29,8) 1-5, 26’sı (%21,5) 6-10, 31’i (%25,6) 11-15 ve 28’i (%23,1) 16 ve daha fazla hizmet yılına sahiptir. Öğretmenlerin eğitim düzeyine bakıldığında, 12’si (%9,9) ön lisans, 107’si (%88,4) lisans ve 2’si (%1,7) yüksek lisans/doktora düzeyindedir. Araştırmaya katılan öğretmenlerden 67’si ( %55,4 ) sınıf, 54’ü (%44.6) branş öğretmenidir. Öğretmenlerin okul müdürü ile çalışılan süresi ise, 108’i (%89,3) 1-2, 13’ü (%10,7) 3 yıl ve üzeri aynı okulda çalışılmıştır.
3.3.2.1. Araştırma Kapsamında Yapılan Yapı Geçerliği
Đletişim tarzları ölçeğinin maddeleri incelendiğinde faktörler adlandırılırken faktörlere birbirine zıt isimlerin verildiği görülmüş ve ölçeğin faktör yapısı tekrar incelenmiştir. Bilgi sağlayıcı-değerlendirici ya da eğitici-etkileyici alt faktörlerin yapı geçerliğinde ayrılıp ayrılmayacağı sınanmıştır.
Đletişim Tarzları Ölçeğine araştırma kapsamında yapılan faktör analizi sonucunda ölçeğin KMO değerinin .93, p<.05 olarak anlamlı olduğu, Barlett değerinin ise, X2= 1558.548, p>.05 anlamsız olduğu görülmektedir. Bu değerler ölçek maddelerinin faktörlenebileceğini göstermektedir. yapılan faktör analizi sonucuna göre ölçeğin bu çalışma grubunda özdeğeri 1’den büyük olan dört faktörlü bir yapıya sahip olduğu görülmüştür. Alt ölçeklerin toplam varyansı açıklama yüzdeleri incelendiğinde; birinci faktör (1,2,3,4,5. Maddeler) bilgi sağlayıcı %23.17, ikinci faktör (6,7,8,9,10) değerlendirici %17.39, üçüncü faktör (11,12,13,14,15) eğitici %15.37, dördüncü faktör (16,17,18,19,20) etkileyici %12.05’dir. Açıkladıkları toplam varyans ise %67.98’dir.
Araştırma kapsamında yapılan geçerlik çalışmasında ayrıca benzer ölçekler geçerliği yöntemi kullanılmıştır. Benzer ölçekler geçerliğini sınamak için, Şahin (2007) tarafından geliştirilen Đlköğretim Okulu Yöneticilerinin Kişiler Arası Đletişim Becerileri Ölçeği kullanılmıştır. Her iki ölçek 121 öğretmene uygulanmış, yapılan analizde r=.72 düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.
3.3.2.2. Araştırma Kapsamında Yapılan Güvenirlik Çalışması
Güvenirliğin incelenmesinde Cronbach Alpha Katsayısı ve Pearson Momentler Çarpımı Formülü kullanılmıştır. Đç tutarlık çalışmasında Cronbach Alpha Katsayısı bilgi sağlayıcı, değerlendirici, eğitici, etkileyici iletişim için sırasıyla r=.85, r=.87, r=.78, r=.92 olarak bulunmuştur. Bu değerler Tablo 4’de gösterilmiştir.
Tablo 4.
Đletişim Tarzları Ölçeği Đç Tutarlık Analizi (Cronbach Alpha Analizi) N Madde Sayısı Alpha
Bilgi Sağlayıcı 121 5 .85 Değerlendirici 121 5 .87 Eğitici 121 5 .78 Etkileyici 121 5 .92 2 χ
Ayrıca Đletişim Tarzları ölçeği için saptanan 4 alt ölçeğin bir birleri ile korelasyonu Pearson Momentler Çarpımı Formülü ile incelendiğinde r=.57 ile r=.74,arasında oldukça güvenilir olarak bulunmuştur. Bu değerler Tablo 5’de gösterilmiştir.
Tablo 5.
Alt Ölçekler Arası Korelasyon Tablosu
Bilgi-sağlayıcı Değerlendirici Eğitici Etkileyici
Bilgi sağlayıcı 1 ,74** .57** .73**
Değerlendirici .74** 1 .60** .72**
Eğitici- .57** .60** 1 .61**
Etkileyici .73** .72** .61** 1
** p<.001
3.3.3. Kişisel Bilgi Formu
Araştırma kapsamında hazırlanan kişisel bilgi formunda, görev yapılan kurum, cinsiyet, hizmet yılı, eğitim düzeyi, branş/alan ve okul müdürü ile çalışılan süre ile ilgili olmak üzere altı soru bulunmaktadır.