Veri Toplama Araçları

3.7.1. Ebeveyn ve çocuğa ilişkin bilgi formu

Çocuğa ilişkin; yaş, cinsiyet, engel durumu, engelliğin fark edilme yaşı ve fark edildikten sonra doktora başvurma zamanı, rehabilitasyona geliş süresi, bağımlılık durumu, başka mevcut bir hastalığın varlığına ilişkin 9 soru bulunmaktadır.

Ebeveyne ilişkin; anne ve babanın yaşı, eğitim ve çalışma durumu, mevcut bir hastalıkların varlığı, anne-babanın akrabalığı, ailenin tipi ve çocuk sayıları, ailede diğer çocukların engel durumu, annenin çocuğuna ayırdığı bakım süresi ve karşılaştığı fiziksel, ruhsal ve manevi problemlerin varlığına ilişkin 22 soru bulunmaktadır (EK 1).

3.7.2. Spiritüel distres (manevi sıkıntı) tanı kriterleri formu (NANDA’ya göre):

Hemşirelerin mesleklerinde esas amaçları; bireylerin sağlığını geliştirmek ve hastalara iyi bir bakım verebilmektir. Bunun için de North Amerika Nursing Diagnosis Assosiation (NANDA) (143) tarafından oluşturulan hemşirelik tanılama sisteminden yararlanılmaktadır. Araştırmada, Türkçe’ye Firdevs Erdemir tarafından çevrilen, NANDA Hemşirelik Tanıları kitabından seçilen Manevi Sıkıntı tanısının major ve minör bulguları ele alınarak araştırmacı ve danışmanı tarafından oluşturulan bir form kullanılmıştır (EK 2).

3.7.3. Spiritüel iyi oluş ölçeği (SİOÖ):

Ekşi ve Kardaş (2017) tarafından 17 uzmanın görüşleri alınarak yetişkinlerin spiritüel iyi oluşlarını ölçmek amacıyla hazırlanan 49 maddelik ölçek, geçerlilik ve güvenirliği 865 yetişkine uygulanarak test edilmiştir. Gerekli testler yapıldıktan sonra 29 madde içeren ve 5’li likert ölçeği kullanılarak cevaplandırılan, alt boyutları aşkınlık, doğayla uyum ve anomiyi içeren 3 faktörlü bir ölçek halini almıştır. Likert ölçekte 1’den 5’e kadar, 1-Bana hiç uygun değil, 2-Bana uygun değil, 3-Bana biraz uygun, 4- Bana oldukça uygun ve 5-Bana tamamen uygun fikirlerini temsil etmektedir. Ölçeğin aşkınlık boyutu; bireyin dünya hayatının geçiciliğine inanması, inançların bireye yaşamında yol göstermesi, ilahi bir gücün varlığına inanma ve

çevresindekilere saygıyla yaklaşmasını açıklamaktadır. Anomi alt boyutu ise bireyin daha çok yaşamdaki olumsuzlukları üzerine durmakta ve hayattan zevk almama gibi durumlarını anlatmaktadır. Ölçekten alınacak puan aralığı 29-145 arasında değişmektedir. Alt boyutu gösteren maddeler aşkınlık alt boyutu için 3,5,10,11,13,14,21,25,27,33,39,44,45,47,48; doğayla uyum alt boyutu için 4,12,20,26,32,38,43 ve anomi alt boyutu için 9,17,23,24,28,30,34 numaraları sorulardan oluşmaktadır. Ölçeğin total chronbach alfa değeri 0.88 olup aşkınlık alt grubu için 0.95, doğa ile uyum alt boyutu için 0.86 ve anomi alt boyutu için 0.85 olarak değerlendirilmiştir. Yapılan doğrulayıcı faktör analizinde 29 maddelik; aşkınlık, doğayla uyum ve anomi boyutları olan 3 faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır. Aşkınlık alt boyutu: 1, 4, 5, 8, 9, 12, 13, 16, 17, 20, 21, 24, 25, 27, 29; doğayla uyum alt boyutu: 2, 6, 10, 14, 18, 22, 28 ve anomi alt boyutu: 3, 7, 11, 15, 19, 23, 26 no’lu maddelerden oluşmaktadır. Faktör analizi açısından Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) katsayısı uygunluğuna bakıldığında 1 ile 0.5 arası değerler uygun kabul edilebilirken ölçeğin KMO değeri 0.95 ile çok uygun çıkmıştır. Yapı geçerliliği empirik olarak uyum sağlamanın yararının spiritüel iyi oluş için sunulan modelde açıklayıcı olduğunu göstermiştir. Toplam ölçek maddeleri varyansın %58.337 sini açıklamayı başarmıştır ve Spiritüel İyi Oluş Ölçeği’nin yetişkinlerin spiritüel iyi oluşlarını geçerli ve güvenilir bir boyutta ölçtüğü sonucuna ulaşılmıştır. (144). Ölçek için kullanım izni alınmıştır (EK 4).

3.7.4. Sürekli umut ölçeği (SUÖ):

On beş yaş ve üstündeki bireylerin sürekli umut düzeylerini belirlemek amacı ile Snyder ve diğerleri (1991) tarafından geliştirilen Tarhan ve Bacanlı’nın Türkçe’ye uyarlaması yapılan Sürekli Umut Ölçeği 12 madde ve iki alt boyuttan oluşmaktadır.

Alternatif Yollar Düşüncesi ve Eyleyici Düşünce olarak isimlendirilen alt boyutların her biri dörder madde ile ölçülmektedir. Bu dörder maddenin bir tanesi geçmişe, iki tanesi içinde bulunulan zamana, bir tanesi de geleceğe yönelik ifadeleri içermektedir. Diğer dört madde umutla ilgisi olmayan dolgu maddelerden oluşmaktadır. Ölçeğin Alternatif Yollar Düşüncesi alt boyutu bireyin normal ya da zorlu koşullar altında arzulanan hedefler için başarılı planlar yapabilme ve yollar üretebilme kapasitesine ilişkin algısıdır. Eyleyici Düşünce alt boyutu ise kişinin amacı elde etmeyi isteme ve bunun için de kendisinde güç hissetmesini ifade etmektedir. Eyleyici Düşünce, umut

teorisindeki motive edici parçadır. Engellerle karşılaşıldığında alternatif yollar bulmak ve seçmek için bireye güç vermektedir. 1,4,6,8. maddeler alternatif yollar düşüncesi, 2,9,10,12. maddeler eyleyici düşünce ve 3,5,7,11. maddeler dolgu maddeler olarak değerlendirilmektedir. Bireylerden maddelerdeki ifadelerin kendi durumlarını yansıtma derecelerini Likert tipi sekizli bir derecelendirme ölçeği üzerinde işaretlemeleri istenmektedir. Alternatif Yollar Düşüncesi ve Eyleyici Düşünce alt boyutlarından elde edilen puanlar toplanarak Sürekli Umut Ölçeği toplam puanı elde edilmektedir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 8, en yüksek puan 64’dür. Ölçeğin iç tutarlık katsayısı 0.84, test tekrar test güvenirlik kat sayısı Eyleyici Düşünce boyutu için 0.81, Alternatif Yollar Düşüncesi boyutu için 0.78 ve ölçeğin toplam puanı için 0.86 olarak hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda SUÖ’nün Türkçe formunun psikometrik özellikleri kabul edilebilir düzeyde bulunmuş, ölçeğin umut düzeylerinin ölçümünde kullanılabilir bir araç olduğu sonucuna varılmıştır (113). Ölçek için kullanım izni alınmıştır (EK 6).

3.7.5. Spiritüel destek ve spiritüel gelişmeyi kolaylaştırma girişim formu (NIC’e göre)

1987 yılından itibaren alanında uzman kişilerin kapsamlı çalışmalarıyla geliştirilen uluslararası geçerliliği olan hemşirelik girişimleri sınıflamasıdır. Sınıflamada 554 hemşirelik girişiminin Türkçe’ye çevirisi ve uyarlaması yer almaktadır. Araştırmada Nursing Intervetıon Clasification (Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması) (145) çerçevesinde yazılan ve Türkçe’ye Firdevs Erdemir tarafından çevrilen Hemşirelik Girişimleri Sınıflaması kitabından seçilen “Spiritüel Destek” ve “Spiritüel Gelişmeyi Kolaylaştırma” girişimlerinin aktiviteleri ele alınarak araştırmacı ve danışmanı tarafından oluşturulan bir form kullanılmıştır (EK 7).