Bu araştırmada, yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Görüşmenin birçok türü ve kullanımı vardır. Görüşmenin en çok bilinen türü bireysel, yüz yüze, söz alış verişi şeklinde yapılan görüşmedir. Bu tekniğin kullanılmasının nedeni araştırmanın amacına uygun olarak, görüşülen araştırmacıların deneyimlerini keşfederek onun iç dünyasını ortaya çıkarmaktır (Patton,1990).
Yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinde standartlaştırılmış açık uçlu görüşme formu uygulanmaktadır. Bu görüşme formu yönteminde, görüşmeci görüşme sırasında soruların cümle yapısını ve sırasını değiştirebilir veya bazı konuların ayrıntısına girebilir. Araştırmacıya zaman esnekliği sağlar. Standartlaştırılmış açık uçlu görüşme formu, dikkatli yazılmış ve belirli bir sıraya konmuş bir dizi sorudan oluşur ve her görüşülen bireye bu sorular aynı tarzda ve sırada sorulur. Görüşmeciden kaynaklanabilecek yanlılığı azaltabilir. Bu yöntemin zayıf yanı ise; görüşme formunun hazırlandığı sırada öngörülmemiş olan boyutların ortaya çıkarılmasını ve irdelenmesini önleyebilir olmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2005).
Araştırmada, alan yazın taramasına dayalı olarak kuramsal çerçeve oluşturulmuş ve görüşme formunun yapılandırılması için yönetici ve öğretmenler ile ön görüşmeler yapılmıştır. Açık uçlu sorulardan oluşan taslak görüşme formları uygulama öncesinde nitel araştırma ile ilgili uzmanlara sunulmuştur. Böylelikle görüşme formunun geçerlilik sorunları giderilmeye çalışılmıştır.
Görüşme formu iki bölümden oluşmaktadır. Formun ilk bölümünü, katılımcıların demografik özelliklerin sorulduğu bölüm oluşturmaktadır.
51
Durumlar arasında karşılaştırma yapabilmek amacıyla yönetici, öğretmen ve veli görüşme formlarında yer alan sorular aynı hazırlanmıştır. Erkek ve kadın katılımcılar için ise ayrı yönerge kullanılmamıştır. Yönetici görüşme yönergesinde birinci bölümde; yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, meslekteki hizmet yılı, yöneticilik deneyimi süresi, bulunduğu kurumdakihizmet süresi, ikinci bölümde yönetici seçilmesi ve atanması sürecinde yaşanan sorunlar, bu sorunların nedenleri ve çözüm önerileri ile yöneticinin sahip olması gereken özellikler ve öğretmen görüşme yönergesinde birinci bölümde; yaş, cinsiyet, öğretmenin öğrenim durumu, meslek yılı, kurumdaki hizmet yılı, ikinci bölümde yönetici seçilmesi ve atanması sürecinde yaşanan sorunlar, bu sorunların nedenleri ve çözüm önerileri ve yöneticinin sahip olması gereken özelliklere ilişkin olarak hazırlanan sorular bulunmaktadır.
Uzman görüşü alınarak forma son şekli verilmiştir. Görüşme formunda; kolay anlaşılabilen ve ayrıntıları ortaya çıkarmaya yönelik sorular hazırlamaya dikkat edilmiştir. Soruların açık uçlu ve yönlendirmelerden olabildiğince uzak olması sağlanmıştır. Çok boyutlu soru sormaktan kaçınılmış, alternatif sorular ve sondalar yaratılmıştır. Farklı türde sorular hazırlanmış, bunlar mantıklı bir biçimde sıraya konularak düzenlenmiştir. Sorular katılımcıların yönetici seçilmesi ve atanması sürecinde yaşanan sorunlar, bu sorunların nedenleri ve çözüm önerileri hakkındaki görüşlerini ortaya çıkarmaya odaklı hazırlanmıştır. Araştırmada öncelikle eğitim kurumlarına yönetici atama yönetmeliğinde yapılan değişiklikler ile ilgili unsurlar ele alınmıştır. Daha sonra, yapılan yönetmelik değişikliğinin gerekçesi, değişiklik ile ortaya çıkan sorunlar ve bu sorunları ortadan kaldırmak için yapılması gerekenler ile yöneticinin sahip olması gereken özellikler üzerinde durulmuştur. Bu amaçla toplam 8 tane soru sorulmuştur.
Hazırlanan görüşme soruları, görüşme yapılan yönetici ve işgörenler tarafından anlaşılır bulunmuştur. Görüşme sırasında herhangi bir zaman sınırlaması yapılmamış olup, görüşmenin olası süresi önceden katılımcılara bildirilmiştir. Görüşme yapmak istenen yönetici ve işgörenlerin tutumu, ilgili ve samimi olmuştur. Veri toplama süresince doğal ortama duyarlık, katılımcı rol, bütüncül yaklaşım, algıların ortaya konması, araştırma deseninde esneklik ve tümevarımcı analiz gibi nitel araştırma gerekleri yerine getirilmiştir. Sorulan sorulara görüşmecilerin rahat, doğru ve dürüst cevaplar vermesini sağlamak amacı
52
ile görüşülen bireylere verilerin gizli tutulacağı, isimlerinin açıklanmayacağı, verilerin yüksek lisans tezi (araştırma amaçlı) için kullanılacağı ve başkalarıyla paylaşılmayacağı belirtilmiştir. Bu sayede görüşme esnek bir yapıda sürdürülmüş, araştırmacı ile görüşmeciler arasında bir güven ortamı sağlanmıştır.
Görüşmelerin tümü araştırmacı tarafından yönetilmiştir. Sorular sorgulayıcı bir tutumla değil, bilgi vermeye davet edici bir konuşma tarzında sorulmuştur. Görüşme soruları, görüşme formuna bakılarak değil, görüşmeciyle göz teması sağlanarak günlük dilde ifade edilmeye çalışılmıştır. Görüşmecilerin verdikleri yanıtlar konusunda geri bildirimde bulunulmuş, verdiği yanıtların niteliğini arttırmaya yönelik teşvik edici mesajlar verilmiştir.
Soruların tümü araştırmacı tarafından sorulmuştur. Görüşme ile elde edilen verilerin kaydedilmesinde cihaz ile kaydetme ve not alma olmak üzere iki yöntem kullanılmıştır. Verilerin hiç bir noksanlığa uğramadan toplanması amacıyla ses kayıt cihazı kullanılmış olup görüşmeler 01/03/2015 - 01/04/2015 tarihleri arasında, çalışmanın yapıldığı okulda gerçekleştirilmiştir. Kayıt cihazının kullanılması için her bir araştırmacıdan izin alınmıştır. Aynı zamanda gözlem yoluyla görüşülen kişilerin mimik ve davranışları not alınmıştır.
Yönetici seçilmesi ve atanması sürecinde yaşanan sorunlar, bu sorunların nedenleri ve çözüm önerileri ve yöneticinin sahip olması gereken özelliklerideğerlendirmeye çalışan bu araştırma, nitel ve örnekleminin küçük olması dolayısıyla genellenebilecek kapsamda değildir. Ancak araştırmada yapılan diğer çalışmalar istatistikî verilerle birlikte değerlendirildiğinde, eğitim kurumlarına yönetici seçilmesi ve atanmasında yaşanan sorunlara ilişkin bazı sonuçlara ulaşmak mümkün olmuştur. Çalışma aynı zamanda, eğitim kurumu yöneticilerinin seçilmesi ve atanması konusunda yapılması gereken benzer ya da daha geniş kapsamlı araştırmalara örnek teşkil etmek amacındadır.