Derleyen: Güzzâde D‹KERO⁄LU Derleme tarihi: 2004
Kaynak kifli: Perihan TAfiÇI Oyunun mekân›: Düz bir zemin.
Kaynak kiflinin oyunu kimlerden ö¤rendi¤i: Büyüklerinden.
Oyuncak: Topaç.
Oyunca¤›n malzemesi: Çam kozala¤›, çubuk ve ip.
Oyunca¤›n haz›rlan›fl›: ‹p, çam kozala¤›na dolan›r ve ipin ucuna da çubuk ba¤lan›r.
Oyuncular›n cinsiyeti:Bu oyunu, k›z ve erkekler beraber oynarlar.
4-5 kifli toplanarak oynanan Topaç oyununda oyuncular 1,2,3,4 diye sayarak oyuna bafllarlar. (F:99) Oyunu bafllatan oyuncu, topac› ortaya koyduktan sonra ipe ba¤l› çubu¤u çeker ve topac› çevirmeye çal›fl›r.
(F:100)Daha sonra s›ra di¤er oyunculara geçer. Oyun sonunda topac› en çok ve en iyi döndüren birinci olur.
C‹C‹L‹ TAVUK (Bart›n)
Derleyen: Sevgi GÜNER Derleme tarihi: 2004 Kaynak kifli: Sevim SAKA Oyunun mekân›: Toprak zemin.
Kaynak kiflinin oyunu kimlerden ö¤rendi¤i: Arkadafllar›ndan.
Oyuncak: Bezden yap›lm›fl bir top.
Oyunca¤›n malzemesi: Yap›lacak topun büyüklü¤ü kadar bez parças› veya tülbent.
Gazete parçalar› veya pamuk.
Oyunca¤›n haz›rlan›fl›: Topun büyüklü¤ü kadar bez parças› kesilir. ‹çine ga-zete parçalar› veya pamuk konur. ‹¤ne iplik kullan›larak dikim ifllemi yap›-l›r.
Oyuncular›n cinsiyeti: Erkek.
En az iki grup taraf›ndan oynanan Cicili Tavuk oyununda öncelikle kaç grup varsa topun büyüklü¤ü kadar çukur aç›l›r. (F:101) Ard›ndan oyuncularla çukur aras›nda mesafe ayarlanarak bir çizgi çizilir. Bu çizgi-de duran oyuncular, s›rayla çukura top atarlar. (F:102) Topu, çukurun içine sokamad›klar› taktirde, bir sonraki oyuncu topu atar. Topu çukura sokabilen oyuncu, çukura do¤ru koflup, topu al›r ve “‹stop” der. Bu ara-da kaç›flan oyuncular, durmak zorunara-da kal›r. ‹stop diyen oyuncu, en ya-k›n›ndakine topu atarak onu vurmaya çal›fl›r. Vurursa, o grubun çuku-runa bir tafl at›l›r ve oyun devam eder. Çukurda üç tafl› biriken gruptan birinin gözü ba¤lan›r (F:103) ve top bir yere saklan›r. Gözünü açan oyuncu topu aramaya bafllar. Bu arada Cicili Tavuk tekerlemesi söylene-rek oyuncunun dikkati da¤›t›lmaya çal›fl›l›r. Tekerleme, “Cicili tavuk, ci-cili tavuk, yavrusunu bulamam›fl cici-cili tavuk.” fleklindedir. Top bulun-du¤unda di¤er grup kazanm›fl olur, oyun yeniden bafllar.
Cicili Tavuk oyununun sonunda ceza yoktur. Sadece yenilen taraf, yenen taraf› alk›fllar.
GEREHL‹ (Kayseri)
Derleyen: Didem ÖZTEMUR Derleme tarihi: 10.12.2004 Derleme yeri: Kayseri
Kaynak kifli: Hâmi ÖZTEMUR Oyunun mekân›: Bofl bir arsa.
Kaynak kiflinin oyunu kimlerden ö¤rendi¤i: Amcas›n›n o¤lundan.
Oyuncak: Bir adet el yap›m› top.
Oyunca¤›n malzemesi: Topun iç taraf› için kullan›lmayan bez ya da kumafl parçalar›, d›fl taraf› içinse deri kullan›l›r.
Oyunca¤›n haz›rlan›fl›: Topun iç taraf›, çok fazla sert olmamak üzere kullan›l-mayan bez ya da kumafl parçalar›yla doldurulur. Bu oluflturulan topun d›fl taraf› ise bir deri parças›yla dikilir.
Oyuncular›n cinsiyeti: Erkek.
5 kifliyle oynanan Gerehli oyununa bafllamadan önce oyuncular›n karar›na göre ebe seçilir. Ard›ndan bofl bir alana dikdörtgen oluflturula-cak biçimde dört tane nokta belirlenir ve bu noktalara iri tafllar konulur.
Arsan›n tam ortas›na, ebenin oldu¤u yere bir tafl daha dikilir ve ebe seçi-len kifli ortaya geçer. Eline topu alarak saymaya bafllar ve “Bir, iki, üç, kaç›n lan!” dedikten sonra oyunun kural› gere¤i bu dört kifli, dikdörtge-nin d›fl›na ç›kmadan en az dört defa yer de¤ifltirirler. Bu oyunda önemli olan nokta, yer de¤ifltirirken ebenin topuna hedef olmamakt›r. (F:104) Vurulan kifli ebe olur, en çok ebe olan oyuncu da oyunun ma¤lubu say›-l›r.
Oyunun sonunda ceza ya da ödül yoktur.
KATIRKAZI⁄I (Tokat/Zile)
Derleyen: Hatice YILDIZ Derleme tarihi:2004 Kaynak kifli: Nursel SAVAfi Oyunun mekân›: Genifl bir alan.
Kaynak kiflinin oyunu kimlerden ö¤rendi¤i: Büyüklerinden.
Oyuncak: 20-30 cm. uzunlu¤unda ucu sivriltilmifl bir adet tahta parças›, bir-kaç yemeni ve topuz.
Oyunca¤›n malzemesi: Topuz, birkaç yemeniden oluflmaktad›r.
Oyunca¤›n haz›rlan›fl›: Birkaç yemeni yuvarlanarak dikilir ve topuz meydana getirilir.
Oyuncular›n cinsiyeti: Bu oyun, k›z ve erkeklerin beraber oynad›klar› bir oyundur.
5-6 veya 7-8 kifliyle oynanan Kat›rkaz›¤› oyununa bafllamadan önce say›flma yoluyla ebe seçimi yap›l›r. Ard›ndan yere bir kaz›k çak›l›r ve birkaç yemeni uç uca, ip fleklinde ba¤lanarak kaz›¤a geçirilir. Seçilen ebenin elinde bir de topuzu olur. Ebe, bir taraftan topuzunu elinde tutar, bir taraftan da yemenilerin ucundan tutup kaz›¤›n etraf›nda dönmeye bafllar. Di¤er oyuncular da kaz›¤›n dibine üstlerinden ç›kard›klar› giysi-leri (kazak, flapka, ayakkab›,vb.) b›rak›rlar. (F:105) Ebeyle beraber döne-rek ona vurulmadan kaz›¤›n dibinden herkes kendine ait olan giysiyi al-maya çal›fl›r. (F:106) Bu s›rada ebeye yakalanan yani onun topuzunun ilk isabet etti¤i oyuncu, yeni ebe olur.
Oyunun sonunda herhangi bir ceza ya da ödül yoktur.
TOPLU S‹NS‹N (Nevflehir/Gülflehir-Tuzköy Köyü)
Derleyen: Abdullah ÇEL‹K Derleme tarihi: 2004 Kaynak kifli: Hamza GÜNEfi Oyunun mekân›: Aç›k alanlar.
Kaynak kiflinin oyunu kimlerden ö¤rendi¤i: Arkadafllar›ndan.
Oyuncak: El örgüsü top.
Oyunca¤›n malzemesi: Yün.
Oyunca¤›n haz›rlan›fl›: Topun d›fl cephesi yünden örülür. ‹çine eski paçavra-lar konupaçavra-larak dikilir.
Oyuncular›n cinsiyeti: Erkek.
Günümüzdeki Saklambaç oyununa benzeyen bir oyun olan Toplu Sinsin oyunu; en az 4-5, en fazla 7 kifliyle oynanmaktad›r. Oyuna baflla-madan önce tekerleme yoluyla ebe seçilir. Bu tekerleme fludur:
Ç›k ç›kal›m çay›ra, çay›ra, Yem verelim örde¤e, örde¤e, Ördek yemini yemeden, Ciyak viyak demeden, Hakkur hukkur Çektim ç›kard›m.
Ebe seçildikten sonra yere bir daire çizilir ve top dairenin içine ko-yulur. Ard›ndan, ebenin etraf›ndaki oyunculardan biri topa vurur. Topa vurulmas›yla daire etraf›ndaki tüm oyuncular da¤›l›r ve saklan›rlar. Bu-nun üzerine ebe, topu al›p getirir ve dairenin içine tekrar koyar. Elliye kadar sayd›ktan sonra saklananlar› aramaya koyulan ebe, bu arada
di-¤er oyuncular›n dairedeki topa tekrar vurmalar›na engel olmaya çal›fl›r.
Oyun, ebenin bütün oyuncular› bulup yakalamas›yla sona erer.