TGA‟lara ĠliĢkin TMSF‟ce GerçekleĢtirilenler

Yukarıda bahsedilenlerden görülebileceği üzere varlık yönetim Ģirketlerinin kurulmasına iliĢkin düzenlemeler gerçekleĢtirilmiĢ ancak; gerçekleĢtirilen bankacılık yeniden yapılandırma programı çerçevesinde bankaların TGA‟lar için önemli miktarda karĢılık ayırmaları suretiyle TGA‟lara iliĢkin sorunları özkaynakları ile karĢılamaları ve varlık yönetim Ģirketi kurma konusunda hukuki ve teknik eksikliklerin giderilmemesi nedeniyle bazı

tereddütler ortaya çıkmıĢtır.

Söz konusu süreçte TMSF portföyündeki TGA‟ların TMSF tarafından oluĢturulan ve/veya özel bir varlık yönetim Ģirketince mi yoksa TMSF bünyesinde mi çözümlenmesi tartıĢılmıĢtır.

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından, yine bu süreçte baĢta Güney Kore ve Malezya olmak üzere birçok ülkedeki varlık yönetim Ģirketleri ile iĢbirliğine giderek, söz konusu Ģirketlerinin tecrübelerinden yararlanma yoluna gidilmiĢtir.

2002 ve 2004 yıllarında TGA‟ların çözümlenmelerine iliĢkin TMSF tarafından seminerler düzenlenmiĢ ve kamuoyu da bu konuda bilgilendirilmiĢtir. Bu çerçevede, TMSF tarafından TGA‟ların çözümlenmelerinde varlık yönetim Ģirketlerinin kurulması uzunca bir süre gündemdeki yerini korumuĢtur.

82 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından bazı bankaların Fon bünyesine alınması ile mevcut TGA probleminin önemli bir kısmı TMSF‟ye devrolunduğundan sürecin baĢında merkezi bir varlık yönetim Ģirketi oluĢturulmaması TMSF‟yi bir varlık yönetim Ģirketi gibi hareket etmeye yöneltmiĢtir. Bu süreçte, TMSF‟nin TGA‟ların yönetimi ve çözümlenmesi açısından gerçekleĢtirdikleri, bu çalıĢmanın kapsadığı dönem açısından gerçekleĢtirilenlerin değerlendirilmesi ve sonrasında izlenen yöntemler hakkında yol göstermesi açısından önem arz etmektedir.

Daha öncede belirtildiği üzere, TMSF‟ye devredilen bir bankaya iliĢkin olarak bankanın özkaynak açığı TMSF tarafından karĢılanmakta ve bankanın çözümlenmesi açısından satıĢı, birleĢtirilmesi ve tasfiyesi gibi yollara baĢvurulmaktadır. Bu noktada, karĢılanan özkaynak açıkları ve bu bankaların aktiflerinde bulunan finansal varlıklar, canlı krediler, TGA‟lar krediler, menkul ve gayri menkuller ile iĢtirakler gibi birçok varlığın TMSF portföyüne devri için DĠBS‟ler bu bankalara aktarılmaktadır. TMSF ise bu varlıkları (EK – 3)‟te yer alan d ö n e m i n TMSF organizasyon Ģemasında görülebilecek yapı ile yönetmekte ve çözümlemeye çalıĢmaktadır. Bu çerçevede, canlı krediler geçiĢ bankası, sorunlu hakim ortak kredileri birinci tahsilat dairesi, sorunlu kurumsal ve bireysel krediler ikinci tahsilat dairesi, menkul ve gayri menkuller gayri menkuller dairesi, iĢtirakler ve operasyonel varlıklar ise iĢtirakler ve tasfiye dairelerince yönetilip çözümlenmeye çalıĢılmaktadır. Finansman dairesi TMSF gelirlerine iliĢkin iĢlemleri yerine getirirken, Varlık Yönetim Dairesi ise TMSF bünyesindeki bankalar ile ilgilenmektedir . TMSF bünyesinde yer alan hukuk dairesi ise bütün bu dairelere geniĢ bir personel yapısıyla destek vermektedir

83 Tahsilat dairelerinden Birinci Tahsilat Dairesi hakim ortaklar ve ilgili dosya, dava ve alacakların tahsil ve takibiyle uğraĢmakta olup Eylül 2004 itibariyle, aĢağıda yer alan tablodan da görülebileceği üzere Birinci Tahsilat Dairesi‟ne devredilmiĢ 1.332 alacak bulunmakta beraber buna iliĢkin alacak tutarı yaklaĢık 5,1 milyon TL‟dir. Ġkinci tahsilat dairesi ise; hakim ortaklar dıĢında kalan ticari ve kurumsal alacaklar, bireysel alacaklar, gayrinakdi ve diğer yükümlülükler, kredi dıĢı dava dosyalar ve planlama ve alacak satıĢ projeleri ile ilgilenmektedir. Ġkinci tahsilat dairesine devredilen 16.110 dosyaya iliĢkin toplam tutar ise yaklaĢık 2 m i l y a r TL‟dir. Ayrıca, bu tutara dahil edilmemiĢ 188.411 bireysel alacağa iliĢkin büyüklük ise 148 milyon TL‟dir. Bu çerçevede, TMSF Birinci ve Ġkinci Tahsilat Dairelerine Ģimdiye kadarki süreçte toplam 205.853 alacak devredilmiĢ olup devredilen toplam tutar 7,3 milyar TL‟ye ulaĢmıĢtır.

Kaynak : TMSF 2004 yılı Faaliyet Raporu

Bu alacakların muhasebe bakiyesi olarak; % 70,3‟ü banka eski hakim ortaklardan, % 27,6‟sı diğer kurumsal borçlulardan ve % 2,1‟i ise bireysel borçlulardan kaynaklanan alacaklardan oluĢmaktadır. (TMSF, 2004: 8)

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından söz konusu alacaklara iliĢkin olarak bankalara TMSF tarafından el konulmasından söz konusu alacakları tahsilat dairelerine devir sürecinde banka eski hakim ortaklarından

84

Kaynak: TMSF “Fon Bankaları Çözümleme Maliyet ÇalıĢmaları”

Ayrıca yine TMSF tarafından, TGA‟ların gerek “Ġstanbul YaklaĢımı” kapsamında yeniden yapılandırılması, gerekse TMSF yönetim kurulunca belirlenen esaslar çerçevesinde geri ödeme planına bağlanmasına iliĢkin çalıĢmalar

gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu çerçevede, Tablo 12‟de 31.12.2003 itibarıyla yürürlükte olan 10.291 adet geri ödeme sözleĢmesi bulunmakta olup Tablo 13‟de 2004 yılı Eylül ayı sonuna kadar 971 adet yeni geri ödeme sözleĢmesi yürülüğe konulmuĢtur. Yine 2004 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla geri ödeme sözleĢmelerinin tutarı yaklaĢık 7,6 milyar ABD Doları‟na ulaĢmıĢtır.

85

Tablo 12 Kaynak: TMSF 2004 yılı Faaliyet Raporu

Tablo 13 Kaynak: TMSF “Fon Bankaları Çözümleme Maliyet ÇalıĢmaları”

Yine 30.09.2004 tarihi itibarıyla, TMSF aktiflerinde kayıtlı değeri 525 trilyon TL olan gayrimenkul bulunmaktaydı. TMSF bankaları ile birlikte TMSF‟ye birçok iĢtirak devredilmiĢ olup bu iĢtiraklerin bir kısmına TMSF tarafından yöneticiler atanmıĢtır. Söz konusu iĢtiraklerin bazıları banka satıĢları ile devredilmiĢ, bazıları satılmıĢ bazıları ise halen TMSF portföyünde yer almaktadır. TMSF bankaları ile birlikte TMSF‟ye, devir tarihleri itibarıyla 2004 yılına kadar

86 toplam 259 iĢtirak devredilmiĢtir. TMSF portföyündeki iĢtiraklerin çözümleme maliyetlerini en aza indirmesi açısından çeĢitli düzenlemeler yapılmaktadır.

AĢağıda tablodan da görülebileceği üzere, TMSF tarafından

devralınan kredi dosyalarına iliĢkin birçok dava ve takip gerçekleĢtirilmektedir.

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından yukarıda özetlenmeye çalıĢıldığı üzere, kurumsal alacaklar ve hakim ortaklar açısından borç mutabakatına varılması ile yeniden yapılandırma, hukuki tahsilat, satıĢ gibi birçok yöntem ile TGA‟lara iliĢkin geri dönüĢü sağlanmaya çalıĢmaktadır.

Bütün bu çözümleme yöntemlerinin yanında, varlık yönetim Ģirketlerinin uygulamaya geçiĢinin ilk parçası olarak, 2003 yılı ortalarında TMSF tarafından, belli miktarda bir TGA portföyüne17 iliĢkin satıĢ ihalesi düzenleneceği ve bu satıĢa ancak varlık yönetim Ģirketlerinin katılabileceği duyurulmuĢtur. TMSF tarafından ilk olarak 2003 yılı Haziran ayında, nominal değeri en az 250 milyon ABD Doları olan bir TGA portföyünün satılması kararlaĢtırılmıĢtır. Söz konusu TGA portföyüne talip olacak yatırımcıların TGA

17

87 portföyünü yönetebilecek yapıya ve Türkiye‟de bir varlık yönetim Ģirketi

kurmak için öngörülen Ģartlara sahip olmaları gerektiği belirtilmiĢtir.

Bu çerçevede, 2003 yılı Ağustos ayında yatırımcıların ihale için TMSF‟ye baĢvurmaları ve ihaleye katılmayı düĢünen yatırımcıların gerçekleĢtirilecek anlaĢma ile detaylı inceleme safhasına geçileceği belirtilmiĢtir. Ayrıca ihaleye iliĢkin detaylı takvim ve TGA‟ların satıĢına iliĢkin prensipler yatırımcılara ve kamuoyuna duyurulmuĢtur.

Ancak 2003 yılı Aralık ayında, ihaleye katılan 5 adet yatırımcı tarafından, muhammen bedelin üzerinde teklif verilmemesi nedeniyle satıĢ kararı verilmeden ihale sonlandırılmasına TMSF‟ce karar verilmiĢtir. Böylece varlık yönetim Ģirketlerine iliĢkin ilk uygulama denemesi hayata geçirilememiĢ olmuĢtur.

Söz konusu ihalenin sonuçlandırılmadan iptal edilmesi sonucunda varlık yönetim Ģirketi uygulamasına geçilememesi, piyasalarda olumsuz bir etki yaratmıĢ ve TMSF‟nin TGA portföyünün çözümlenmesine iliĢkin niyet mektuplarında yer alan bir kriter yerine getirilememiĢ olmuĢtur.

Bu sebeple TMSF tarafından, bu kararın yurtiçi ve yurtdıĢı finansal piyasalarda oluĢturduğu negatif reaksiyonları ve Türk finans piyasasına iliĢkin beklentiler çerçevesinde, 2004 yılı Mayıs ayı baĢında TGA ihalesinin yenilenmesine karar verilmiĢtir. Bu karar TGA‟ların çözümlenmesine iliĢkin olarak mevcut iradenin ortaya konulması ve iç – dıĢ piyasalara vereceği olumlu mesaj açısından çok önemli bir karar olmuĢtur.

Ancak bu sürede, TMSF‟nin TGA‟ların tahsilini hızlandırma politikasının bir parçası olarak “% 50 peĢin ödeme indirimi” kampanyası

88 sonucunda, satıĢa çıkarılan TGA portföyünde yaklaĢık % 30 oranında bir küçülme gerçekleĢmiĢtir.

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu tarafından, 23 Ağustos 2004 tarihinde gerçekleĢtirilen TGA ihalesinin sonucu, TMSF Kurulu tarafından kesinleĢtirilerek kamuoyuna açıklanmıĢtır. Ġhale sonucunda, yaklaĢık 222,8 milyon ABD Doları tutarındaki TGA portföyü1819 satılmıĢtır. Ġhaleyi Deutsche Bank grubu tarafından kurulan Bebek Varlık Yönetim A.ġ. 22,5 milyon ABD Doları tutarındaki teklifi ile kazanmıĢtır. Böylelikle, mevcut TGA sorununa iliĢkin

olarak ülkemizde ilk varlık yönetim Ģirketi uygulaması hayata geçirilmiĢtir. Ancak anılan ilk ihale sonrasında o tarihlerde TMSF bünyesinde halen önemli miktarda TGA bulunmaktaydı.

4.4. 2004’te Türkiye’deki TGA Sorunu