Test-Tekrar Test Güvenirlik

Bir ölçme aracının geçerli olabilmesi için öncelikle güvenilir olması, diğer bir deyişle, ölçme aracıyla elde edilen ölçümlerde kararlılık ve tutarlılık göstermesi gerekmektedir. Bu nedenle, ölçme aracının kararlılığının göstergesi olan test-tekrar test güvenirlik en çok aranan psikometrik özelliklerden bir tanesidir. Chalder Yorgunluk Ölçeği’nin psikometrik özellikleri çeşitli örneklemlerde test edilse de ölçeğin yetişkin bireylerde test-tekrar test güvenirliği incelenmemiştir.

Ölçeğin test-tekrar test güvenirliğinin incelendiği tek çalışma Japonca versiyon çalışmasıdır. Bu çalışmaya, 11-13 yaş grubu 52 sağlıklı çocuk dahil edilmiş ve tekrar test uygulaması testten 30-60 gün sonra yapılmıştır. Ölçeğin güvenirliği ise orta

seviyede bulunmuştur (r=0,55) (105). Çalışmamızda ise tekrar test uygulaması 501 kişiden oluşan ana örneklemden basit rastgele seçim yöntemi ile belirlenmiş olan 20- 40 yaş arası 192 sağlıklı genç yetişkin birey ile gerçekleştirildi. Tekrar test uygulamasına dahil edilen 192 bireyin demografik ve sosyoekonomik özellikleri ile 501 bireyin demografik ve sosyoekonomik özellikleri oldukça benzerdi. Dolayısıyla, bu bireylerin ana örneklemi yansıttığı görüşündeyiz. Çalışmamızda tekrar test uygulaması test uygulamasından en erken 3, en geç 7 gün sonrasında gerçekleştirildi. Test-tekrar test güvenirliğin test edilmesi sırasında en önemli konulardan biri tekrar testin yapılma süresidir. Yorgunluk gibi subjektif soyut değişkenlerin tekrar test uygulamasının gerçekleştirilebilmesi için geçmesi gereken süre, bireylerin maddelere verdiği cevapları hatırlayamayacağı kadar uzun; ancak yorgunluk durumlarını değiştirecek bir etkenle karşılaşamayacakları kadar kısa olmalıdır. Bu sürenin 2-14 gün arasında tutulması gerektiği bildirilmektedir (61, 89, 133). Çalışmamızda literatürle benzer şekilde bu süre 3-7 gün olarak belirlendi. Ayrıca, yorgunluk; en son yenen öğünden sonra geçen süre, yeterli ve kaliteli uyku, sirkadiyen ritim ve psikolojik koşullardan etkilendiği için çalışmamızda test ve tekrar test uygulamalarının günün aynı zaman diliminde (birbirine yakın saatlerde) yapılmasına dikkat edildi.

Çalışmamızda, ölçeğin fiziksel yorgunluk alt boyutunun iyi, mental yorgunluk alt boyutunun orta ve genelinin ise iyi seviyede test-tekrar test güvenirliğe sahip olduğu bulundu. Ölçekteki tüm maddelerin ise orta ve üzeri seviyede ICC değerlerine sahip olduğu saptandı. İkinci madde olan “Dinlenmeye ihtiyaç duyuyor musunuz?” ifadesi en düşük ve 6. madde olan “Kaslarınızın kuvvetinde azalma hissediyor musunuz?” ifadesi en yüksek ICC değerine sahipti. Bu sonucun, 2. maddenin daha soyut bir ifade, 6. maddenin ise daha somut bir özellikte olmasından kaynaklabileceğini düşünmekteyiz. Çalışmamız, ölçeğin yetişkin bireylerde test- tekrar test güvenirliğini güçlü bir metodoloji ile inceleyen ilk çalışmadır. Bu yönüyle çalışmamızın diğer versiyon çalışmalarına göre üstün olduğunu ve literatüre önemli bir katkı sağladığını düşünmekteyiz.

5.2.2. İç tutarlılık

Bir ölçeğin iç tutarlılığını gösteren madde-toplam puan korelasyonu, ölçeğin homojenliğinin incelenmesinde, dolayısıyla da güvenirliğinin değerlendirilmesinde

önemlidir. Literatürde ölçeğin madde-toplam puan korelasyonlarının incelendiği çalışmaya rastlanmamıştır. Çalışmamızda, ölçekteki maddelerin ortalama değerlerinin fiziksel yorgunluk alt boyutu için iyi, mental yorgunluk alt boyutu için orta ve geneli için iyi seviyede madde-toplam puan korelasyonlarına sahip olduğu gösterildi. Çalışmamızın ölçeğin madde-toplam puan korelasyonlarını gösteren ilk çalışma olması bakımından literatüre katkı sağlamaktadır.

Bir ölçeğin iç tutarlılığının diğer bir göstergesi ise Cronbach alfa katsayısıdır. Ölçekteki ifadelerin birbiriyle tutarlılık seviyesini belirleyen Cronbach alfa katsayısı, ölçekteki ifadelerin ölçülmesi hedeflenen değişkeni ne ölçüde temsil ettiği hakkında bilgi verir. Chalder ve ark.’nın (70) ölçeği geliştirmek amacıyla yaptıkları ilk çalışmada Cronbach alfa katsayısı ölçeğin alt boyutları ve geneli için iyi seviyede (fiziksel yorgunluk alt boyutu için 0,845, mental yorgunluk alt boyutu için 0,821, ve ölçeğin geneli için 0,890) bulunmuştur. Ölçeğin Portekizce, Çince, Korece ve Norveççe versiyon çalışmalarında da Cronbach alfa katsayısı benzer olarak iyi seviyede bulunmuştur (8, 112, 115, 116). Japonca versiyonunda ölçeğin geneli için kabul edilebilir düzeyde, Felemenkçe versiyonunda ise iyi seviyede bulunmuştur (105, 114). Çalışmamızda ise Cronbach alfa katsayısı fiziksel yorgunluk alt boyutu ve ölçeğin geneli için iyi, mental yorgunluk alt boyutu için ise kabul edilebilir düzeyde bulundu. Ayrıca, ölçekteki maddelerin büyük çoğunluğunun, ölçeğin Cronbach alfa değerine olumlu etki ettiği ve 5. madde olan “Enerjinizde azalma hissediyor musunuz?” ifadesinin ölçeğin genel iç tutarlılığı için önemli olduğu tespit edildi. Çalışmamızda genel olarak literatürdeki çalışmalarla paralel sonuçlar elde edildi.

Sonuç olarak, çalışmamızda ölçeğin genel anlamda iyi seviyede test-tekrar test ve iç tutarlılık güvenirliğine, diğer bir deyişle, iyi seviyede güvenirliğe sahip olduğu bulundu. Boy ve ağırlık gibi somut nitelikleri fiziksel bir ölçüm aracı ile ölçmek mümkünken yorgunluk, tutum, ağrı, veya depresyon gibi soyut değişkenler, ölçekler aracılığıyla dolaylı bir şekilde ölçülebilmektedir. Özellikle subjektif semptomların ölçümünde ölçme aracının güvenirliğinin iyi seviyede olması ölçme aracı için bir kalite göstergesidir. Türkçe’ye uyarlanan Chalder Yorgunluk Ölçeği’nin iyi derecede güvenirliğe sahip olduğunu ve yorgunluğun değerlendirilmesinde kaliteli bir ölçüm aracı olduğunu düşünmekteyiz.

5.3. Geçerlik