Kar¸sıla¸stırma ve analiz yapmadan ¨once b¨ut¨un veriler aynı co˘grafik koordinat sistemine d¨on¨u¸st¨ur¨ulm¨u¸st¨ur. 1 yay saniyelik (≈30 m) fotogrametrik SYM, C-band ERS-1/2 tandem InSAR SYM, L-band JERS-1 InSAR SYM, C-band SRTM SYM ve ALS SYM, GZK-GPS ve nivelman ¨ol¸c¨uleriyle kıyaslanmı¸stır.
Kıyaslama sonucunda ALS SYM 0.18 m RMS hatasıyla en iyi modeldir. Fotogrametrik SYM’nin RMS hatası 2.2 ∼6.4 m, SRTM SYM’nin RMS hatası 1.6 ∼11 m, C-band tandem InSAR SYM’nin RMS hatası 15.6 ∼ 30.3 m, L-band JERS-1 InSAR SYM’nin RMS hatası ise 9.7 ∼ 18.4 m olarak bulunmu¸stur.
Amitabh vd. (2006), Hindistan’ın Hyderabat ve Bangalore b¨olgelerinde, Yer Kontrol Noktaları (YKN) ile SRTM SYM ve GTOPO30 SYM’yi kar¸sıla¸stırmı¸stır.
GTOPO SYM, 30 yay saniyesi (≈1 km) grid aralı˘gı ile global bir SYM’dir. GTOPO30’un topo˘grafik bilgisi raster ve vekt¨or kaynaklarından elde edilmi¸stir. En son 1996 yılında tamamlanan GTOPO30 ABD jeoloji y¨uzey ¨ol¸c¨um¨u EROS veri merkezi (EVM)’nde 3 yıllık bir zamanda geli¸stirilmi¸stir. GTOPO30 90◦ kuzey ve 90◦ g¨uney enlemleri ile 180◦ batı ve 180◦ do˘gu boylamları arasını tam olarak kaplayan global bir veri setidir. Grid aralı˘gı 21 600 satır ve 43 200 s¨utundan olu¸san bir SYM’dir ve 30 yay saniyesi aralıklıdır. Yatayda, koordinat sistemi WGS84’e ait enlem ve boylam desimal dereceleridir. D¨u¸seyde ise ortalama deniz seviyesinden olan y¨ukseklikleri g¨osterir (Amitabh vd., 2006).
YKN ise uydu konum belirleme tekniklerine dayalı ¨u¸c boyutlu kartezyen (x, y, z) koordinat seti ile konumu ¸cok hassas belirlenmi¸s noktalardır. (x, y, z) koordinatları direkt olarak y¨ukseklik kavramını ifade etmedi˘ginden dolayı ilgili koordinat sistemine bir ba¸ska deyi¸sle jeodezik koordinat sistemine (ϕ,λ,h) d¨on¨u¸s¨um gereklidir. D¨on¨u¸s¨umdeki maksimum hata 1 m’nin altındadır (Amitabh vd., 2006).
Kar¸sıla¸stırma yapmak i¸cin SRTM SYM ve GTOPO30 SYM’nin y¨ukseklikleri ortometrik y¨ukseklik, yer kontrol noktalarının y¨ukseklikleri elipsoidal y¨ukseklik oldu˘gundan, ortometrik y¨ukseklikler elipsoidal y¨uksekliklere d¨on¨u¸st¨ur¨ulm¨u¸st¨ur. Kar¸sıla¸stırmada Hydarabat b¨olgesi i¸cin 36, Bangalore b¨olgesi i¸cin 30 YKN se¸cilmi¸stir. Kar¸sıla¸stırma sonucunda, YKN ile SRTM SYM arasındaki y¨ukseklik farkı (RMS) Hyderabad i¸cin 4.29 m Bangalore i¸cin ise 4.63 m’dir. YKN ile GTOPO30 SYM arasındaki y¨ukseklik farkı (RMS) Hyderabad i¸cin 14.56 m ve Bangalore i¸cin ise 12.52 m olarak bulunmu¸stur.
Sefercik (2006), Zonguldak ili i¸cin 2005 yılı sonlarına do˘gru fotogrametrik y¨ontemle ¨
uretilen sayısal y¨ukseklik modeli (SYM) ile 1:25 000 ¨ol¸cekli standart topo˘grafik ¨ulke haritalarından ¨uretilmi¸s sayısal y¨ukseklik modelini SRTM SYM ile kar¸sıla¸stırmı¸stır. Kıyaslamada, SRTM X-band’ın b¨olge i¸cin ¨uretti˘gi sayısal arazi modeli referans olarak alınmı¸s hem a¸cık hem de ormanlık alanlar i¸cin ayrı ayrı analizler yapılmı¸stır.
1:25 000 ¨ol¸cekli standart topo˘grafik memleket haritasından elde edilen sayısal y¨ukseklik modeli (SYM), 1:25 000 ¨ol¸cekli ¨ulke haritasının e¸sy¨ukseklik ¸cizgilerinden faydalanarak ¨
uretilmi¸s ve 40 m grid aralı˘gına sahiptir. Fotogrametrik y¨ontemle 2005 yılı a˘gustos ayında ¨uretilen SYM’nin grid aralı˘gı 10 m’dir.
SYM’lerin kıyaslanması i¸cin Almanya’da Hannover ¨Universitesi’nde Dr. Karsten Jacobsen tarafından geli¸stirilmi¸s bir analiz programı olan DEMANAL kullanılmı¸stır. Bu program dahilinde her bir analiz i¸cin 2 iterasyon i¸slemi yapılmı¸s, 1. iterasyonda ilk sonu¸clar, ikinci iterasyonda ise sistematik hatalardan kaynaklanan etkiler elemine edilerek sonu¸clar ortaya konmu¸stur. Her iki SYM i¸cin de hem a¸cık hem ormanlık alanlardaki do˘gruluk analizleri yapılmı¸stır.
Yapılan analizlerin sonu¸clarına dayanılarak Zonguldak ili i¸cin 2005 yılı i¸cerisinde fotogrametrik y¨ontemle ¨uretilen sayısal y¨ukseklik modelinin, 1:25 000 ¨ol¸cekli memleket haritası e¸sy¨ukseklik ¸cizgilerinden ¨uretilene g¨ore a¸cık ve e˘gimin az oldu˘gu alanlarda yakla¸sık 5.75 m, ormanlık ve arazi e˘giminin fazla oldu˘gu alanlarda ise yakla¸sık 6.75 m daha fazla do˘grulu˘ga sahip oldu˘gu g¨or¨ulm¨u¸st¨ur.
1:25 000 ¨ol¸cekli memleket haritalarından elde edilen y¨ukseklik verileri teknolojik y¨ontemlere kıyasla az do˘grulukta olmasına kar¸sın y¨uksek hassasiyet gerektirmeyen projelerde kullanılabilece˘gi sonucuna ula¸sılmı¸stır.
Sefercik (2007), Zonguldak ili i¸cin SRTM X-band ve C-band’dan ¨uretilmi¸s sayısal y¨ukseklik modellerinin do˘gruluk analizi yapılmı¸stır. Analiz i¸cin referans olarak 2005 yılında Zonguldak ili i¸cin fotogrametrik y¨ontemle ¨uretilen 10 m grid aralı˘gına sahip SYM referans alınmı¸stır. SRTM C-band verilerinden elde edilen SYM 3 yay saniyesi (≈90 m) aralıklı, X-band verilerinden ¨uretilen ikinci y¨ukseklik modeli ise 1 yay saniyesi (≈30 m) aralıklıdır. Analiz, DEMANAL (SYM Analiz) programı kullanılarak referans SYM ile SRTM C-band ve SRTM X-band SYM’lerinin hem d¨uzl¨uk ve a¸cık, hem de ormanlık alanlar i¸cin ayrı ayrı yapılmı¸stır.
y¨ontemle ¨uretilmi¸s referans modele g¨ore a¸cık alanlarda 4 − 4.5 m, ormanlık alanlarda ise 5 − 6 m daha d¨u¸s¨uk oldu˘gu g¨or¨ulm¨u¸st¨ur.
SRTM uydusunun C-band ve X-band SYM’leri kendi aralarında kıyaslandı˘gında ise X-band SYM’nin do˘grulu˘gunun 1 yay saniyesi (≈30 m) nokta aralı˘gıyla veri toplamı¸s olması nedeniyle daha y¨uksek oldu˘gunu g¨ormek m¨umk¨und¨ur. X-band SYM C-banda g¨ore a¸cık alanlarda 0.5 − 1 m, ormanlık alanlarda ise 1.5 − 2 m daha do˘grulukta oldu˘gu g¨or¨ulm¨u¸st¨ur.
Radar enterferometri tekni˘giyle ¨uretilen SYM’lerin halen haritacılık ama¸clı kullanılacak kadar hassasiyete ula¸smadı˘gı ancak hassasiyet gerektirmeyen i¸slerde ¸cok b¨uy¨uk alanların ¸cok hızlı bir ¸sekilde y¨ukseklik modellerinin olu¸sturulabilmesi nedeniyle zaman ve ekonomiklik a¸cısından ¸cok faydalı olaca˘gı sonucuna ula¸sılmı¸stır.
5. SAYISAL UYGULAMA
Bu ¸calı¸smada S¸ubat 2000’de ger¸cekle¸stirilen SRTM projesi sonucunda elde edilen SYM’nin do˘grulu˘gunun ulusal ¨ol¸cekte test edilmesi ama¸clanmı¸stır. Uydu konumunun belirlenmesi, atmosferik ko¸sullar ve ba¸ska nedenler y¨uz¨unden InSAR g¨or¨unt¨ulerinden elde edilen y¨ukseklik ve konum bilgilerinde hataların olması ka¸cınılmazdır. Dolayısıyla InSAR tekni˘gine dayanan SRTM verilerinin ¨ulke gereksinimleri do˘grultusunda ve hangi ama¸clarda kullanılabilece˘ginin test edilmesi gerekmektedir. SRTM’den elde edilen SYM’nin ge¸cerlili˘ginin do˘grulanması i¸cin bu ¸calı¸smada Ger¸cek Zamanlı Kinematik (GZK) GPS y¨ontemi ile ¨uretilen bir yerel SYM ve el GPS’si ile elde edilen birka¸c ge¸ckiye ili¸skin y¨ukseklik verileri (GPS track) referans olarak kullanılmı¸stır.
5.1 Uygulama alanları
Kar¸sıla¸stırma ¨u¸c farklı uygulama alanında ger¸cekle¸stirilmi¸stir. Uygulama alanları S¸ekil 5.1’de g¨osterilmi¸stir.