Teslim Şartları

Sözleşme şartları genellikle yüklemeye ilişkin ayrıntılı hükümler içerirler. Bunlar genelde kalite ve miktara; malların ambalajına, kontrolüne, işaretlenmesine ve yükleme zamanına ilişkindir. Yükleme zamanı alıcı için büyük önem taşır. Zira alıcı o malın fiyatını, satabilme olasılığını ve elde edebileceği karı malın yükleme zamanına ve yolda geçecek süreye göre hesaplar. Aslında bu durum FOB teslim teriminin tercih edilmesinin nedenlerinden bir tanesidir. Yükleme işlemi saptanan süre içerisinde satıcının malları fiilen gemide teslim etmiş olması lazımdır.100

Sözleşmede yükleme zamanına ilişkin yüküm bulunmaması durumunda yükleme yerindeki teamüllerine bakılacağını TTK m.1138/1 belirtmiş bulunmaktadır. Maddede bu husus “...malların satıcı tarafından mukavele şartları dairesinde ve bunlar yoksa yükleme yerindeki teamüllere muayyen süren ve zamanında teslim edilmesi gerektiği” şeklinde ifade edilmiştir. Ancak yükleme zamanı sözleşmenin esas şartlarından biri olduğundan bu hususun düzenlenmemiş olması ve teamüllere bırakılması uluslararası ticarette pek mümkün görülmemektedir. Çünkü belirttiğimiz gibi alıcı yükleme zamanına göre hesabını yapmakta ve ticari ilişkilerini buna göre ayarlamaktadır. Aksi halde alıcı önünü göremeyeceği gibi hesaplayamayacağı bir riskler silsilesine girer.

Malların tesliminin gerçekleştirilmemesi sözleşmenin bir şartının ihlalini meydana getireceğinden alıcı sözleşmeyi feshedebilecek ya da zararlarının tazminini talep

98

INCOTERMS 2000, s. 88. Ann Dwyer MAFFRY:Foreign Commerce Handbook, 17th Edition Washington D.C. 1981, s.58.

99

ŞANLI/EKŞİ, s. 118.

100

edebilecektir. Yine geminin tayini alıcıya ait bir yükümlülük olup alıcı, hem liman şartlarına hem de malların özelliklerine uygun bir gemi tayin etmek zorundadır.101 Bu nedenle geminin limana yanaşamayıp açıkta kalması nedeniyle yüklemenin önce mavnalara sonra bunlardan gemiye gerçekleştirilmesi halinde satıcı mavnalara teslimin gerçekleştiği anda teslim borcundan kurtulmuş olur. Buna mavna üzerinde masrafsız teslim - Free On Lighter denmektedir.102

Yüklemenin mavnalarla yapılmasının zorunlu olduğu hallerde, gerçek FOB sözleşmelerde geminin tayini alıcıya ait olduğu için, satıcı teslim borcunu malları mavnalara teslim etmekle yerine getirmektedir. İşte bu hallerde, kanımızca, hasar da bu andan itibaren alıcıya geçmelidir. Geminin satıcı tarafından tayin olunması halinde ise, hasarın geçiş anında bir değişiklik söz konusu olmayacaktır ve hasar yine gemi bordasında malların doğru şekilde yerleştirilip teslimiyle alıcıya geçecektir.

Likit veya gaz ürünlerin satışında ise klasik anlamda bir yükleme ve küpeşteyi geçme ve güverteye doğru bir şekilde koyma işlemi olmadığından, hasarın geçiş anı da özellik gösterir. Bu tür ürünlerin FOB teslim ve satışında nefi ve hasar malların gemi içine borular vasıtasıyla alınmasıyla geçer. Bu halde likit veya gaz ürünün gemiye transfer noktası geminin küpeştesi üzerinde ki yerleştirme olarak kabul edilmekte ve buradan itibaren nefi ve hasar alıcıya geçmektedir.103

b. Yükleme Yeri Teamülleri

Teslim borcunun ifası konusunda taraflar sözleşmelerinde özel bir düzenleme getirmedikleri taktirde yükleme yerinde geçerli olan teamüller dikkate alınır.

Incoterms’de özellikle FAS ve FOB terimlerinde ticari teamüllere atfa engel olmak mümkün olmamıştır.104 Bunun nedeni, özellikle mal ticaretinde, malların taşıma için tam ne şekilde teslim edildiğinin FAS ve FOB terimlerinde çeşitli limanlarda farklılık göstermesidir. Her zaman tarafların sözleşmede istedikleri şekilde satımın ayrıntılarını belirleme ve teamülleri geri planda bırakma imkanları mevcuttur.

101

ERDEM (Makaleler), s. 239.

102

ERDEM (FOB Satıs), s. 58.

103

KUYUCU, Aslıhan Sevinç: Incoterms (Uluslararası Ticari Terimler),İstanbul 2011,s.109. 104

c. Ambalaj, Kontrol ve İşaretleme Şartları

Ambalaj, genel olarak, içine konulan malların dış etkilerinden korunmasına yarayan muhafazasıdır. Malların ambalajlanmış olarak teslimi hem TTK’da hem de Incoterms’de ayrı ayrı olarak öngörülmüştür. TTK m.1138/1 uyarınca mallar satıcı tarafından ambalaj içinde teslim edilmelidir. Hiç kuşkusuz bu hüküm, niteliği gereği ambalajlanması mümkün ve mutad olmayan mallar için uygulanmaz. Bu hususun özellikle taraflar arasında akdedilecek sözleşmede düzenlenmesi gerekmektedir.105

Incoterms’de ambalaja ilişkin düzenleme FOB A.9. maddesinde verilmiştir. Bu hükümde aynen “satıcı, satım sözleşmesi akdedilmeden önce taşımaya ilişkin koşullar kendisine bildirildiği ölçüde malların, taşınması için gerekli ambalajı masraflarını kendi üstlenerek yapmalıdır.” denmektedir.106 Satıcı ambalajlama işini malın gideceği yol, malın niteliği, taşımanın yapılacağı alıcının belirlediği geminin vasfına göre gerçekleştirecektir.107

Yine Satıcı, malların A4 hükmü uyarınca teslimi için gerekli olan kalite kontrol, ölçüm, tartım, sayım gibi tüm işlemleri yerine getirmek zorundadır. FOB teriminde taşıma sözleşmesinin akdedilmesi alıcının yükümlülüğünde olduğu için, satıcı masrafları kendisine ait olmak üzere malların taşımaya uygun olarak paketlenmesini taşımaya ilişkin şartlar kendisine bildirildiği ölçüde sağlamakla yükümlüdür. Malları ambalajlayan satıcı, bu ambalajları uygun şekilde işaretlemekle yükümlüdür.108

Ambalajın niteliği, malların özelliği, yolculuk sırasında izlenecek güzergah ve malların taşınacağı yer ile yakından alakalıdır. Yine TTK Madde 20/2 gereği satıcının basiretli bir tacir davranması ve ambalajlamayı layıkıyla yapması gereklidir. Her ne kadar mallar gemi güvertesine yüklendikten sonra hasarı alıcıya ait olmak üzere taşınacak ise de malın niteliği veya izlenecek güzergaha uygun olmayan ambalajdan doğan her türlü zarardan herhalde ve her şartta satıcı sorumlu olacaktır. Böylelikle, satıcıya yüklenebilecek bir kusurun varlığı halinde, alıcı satıcıdan

105

RAMBERG, Incoterms 2010, s.107; ERDEM, s.194.

106 INCOTERMS 2010, s.92. 107 ERDEM, s.79. 108 INCOTERMS 2010, s.88.

zararının tazminini talep edecektir.109 Bu durumda satıcı Incoterms kurallarına dayanarak sorumluluğun alıcıya geçtiğini ileri süremeyecektir.