Terörle Mücadelenin Genel Dış Politikası

Dış politika konusu ve onun terörle mücadeledeki rolü, önemli konulardan biridir. 09.04.2003’te siyasi değişikliğin olması ve mevcut yönetimin gitmesinden sonra Irak’ın yeni ilkelere dayanan dış politikasında apaçık değişimler meydana gelmiştir. Bu yeni değişimler, ülkede güvenlik, istikrar ve gelişmeyi sağlamada katkı sağlayacak şekilde iyi komşuluk ilişkilerinde bulunmak ve başka devletlerin iç işlerine karışmamaktı.267 _{Bu başlıkta Irak’ın terörle mücadeledeki dış politikasının} rolünü inceleyeceğiz. Onun tanımını, 2003’ten sonra Irak Cumhuriyeti’nin dış politikasının benimsediği temel hareket noktaları ve terörle mücadele çabalarını desteklemede yerine getirdiği rol ve görevleri ele alacağız.

A. 2003’ten Sonra Irak Dış Politikasının Temel Hareket Noktaları Dış politika canlı ve önemli bir araçtır. Devletler onunla kendi isteklerini ve hedeflerini ifade ediyor ve kendi namını ve uluslararası saygınlığını savunuyor. Dış politika devletin hedefleri ve karar birliğiyle ne kadar uyumluysa ve devletin dış ilişkileri başarılı ve istikrarlı ise bu durum devletin iç çevresi üzerinde olumlu yansır. Irak’ın dış politika gücünün hareket noktaları ve dinamiklerinin öğrenilmesiyle dış politikanın terörle mücadeledeki rolü de anlaşılır. Dış politika bir devletin gelecekte yapılacak olan bir işinin plan ve programıdır. Dış politika, 2003’ten sonra siyasi duruşun yapısında katkıda bulunan devletin bütün kurumlarının tüm çaba ve çalışmaları sayılmaktadır. 2003’ten sonra Irak dış politikası, Amerika işgalinden sonra Irak’ın karşılaştığı zor şartlar altında kendi hedeflerini gerçekleştirmesi için belirlenmiştir. Bu politika, 2003’ten önceki politika yönteminden farklı yeni bir

267 Hasan Sa’d Abdülhamid, Es-Siyâsâtü’l-Âmme li-Mükâfehati’l-İrhâb fi’l-Irâk Ba’de Âmm 2003, Arap Demokratik Stratejik, Politik ve Ekonomik Araştırmalar Merkezi, Berlin, Almanya, 2017, s. 136.

yöntem benimsemiştir. Irak’ın yeni dış politikası başarı göstermek için iki yönelime göre hareket etmiştir. Bu iki yönelim de şunlardır:268

1- Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin yedinci bölümü kapsamından çıkmak için Irak’ın uluslararası yükümlülüklerini tamamlaması.

2- Yeni açılımlar yapmak ve Irak’ın siyasi ve ekonomik çıkarlarını gerçekleştirmek için Irak’ın dünyayla ilgili diplomatik açılımını genişletmesi.

Irak dış politikasının çalışmadaki vizyonu; anayasa, ulusal yasalar, hükümet programları, Irak’ın bölgesel, ulusal ve uluslararası yükümlülükleri ve uluslararası hukuk ilkelerinden hareket etmektir. Irak’ın dış politikası, Irak’ta meydana gelen büyük değişimlere uygun olarak, siyasal sistemi ve Irak’ın milli çıkarlarını güvenceye alacak ve ülkenin güvenlik ve bütünlüğünü koruyacak şekilde

yürütülmeye çalışılmaktadır. Irak dış politika hatlarını çizmek için birçok anayasa maddesinde hukuki kurallar belirlenmiştir. Onlardan bazıları şunlardır:269

1- 2005 Irak Anayasası’nın 3. maddesi Irak’ın dış politikasının genel eğilimlerini belirlemiştir. Bu maddenin ifade ettiğine göre Irak, İslam aleminin ve Arap dünyasının bir parçasıdır. Irak Arap Camiası’nda kurucu ve aktif bir üye olup Arap Camiası sözleşmesine bağlıdır.

2- Anayasa’nın 8. maddesi, Irak’ın iyi komşuluk ilkesini benimsediğini, diğer devletlerin içişlerine müdahale etmeme ilkesine bağlı kaldığını vurgulayarak Irak dış politikasının uygulanma esaslarını ve ahlakını belirlemiştir.

3- Anayasa’nın 9. maddesinin 5. fıkrası; Irak hükümetinin, nükleer, kimyasal ve biyolojik silahlar ve bunlarla ilgili malzemeleri yaymaması,

geliştirmemesi, üretmemesi ve kullanmamasıyla ilgili uluslararası yükümlülükleri kabul ettiğini ve yerine getirdiğini belirterek yeni Irak’ın dış politika eğilimlerinin barışçıl olduğunu vurgulamıştır.

Anayasadan sonra Irak’ın politikasını belirleyen hükümet programları

gelmektedir. Irak’ın Arap devletleriyle olan ilişkilerinin yapısını belirleyen hükümet 268 Kâmil Hasûn Kayyim vd.,Et-Takrîrü’l-İstrâtîcî El-Irâkî 2012-2013,Hammurabi Stratejik Araştırma ve İncelemeler Merkezi, by., ts., s. 420.

269 Abdülemîr Muhsin Cebbâr Esdî, Binâü Strâtetîciyye İklîmiyye fi’s-Siyâseti’l-Hâriciyye El-

Irâkiyye Ba’de Âmm 2002, Mecelletü’s-Siyâsiyye Ed-Düveliyye, S. 26 ve 27, Bağdat Üniversitesi

programlarıyla Irak’ın siyasal, ekonomik ve güvenlik durumu ile onun ülkesel ve uluslararası konumu desteklenmektedir. Bu programların yanı sıra dış politikayla ilgili Irak Bakanlar Kurulu’nun Irak Anayasası’na göre verdiği kararları

bulunmaktadır. Irak Dışişleri Bakanlığı Irak dış politikasını yürüten birimdir. Irak’ın uluslararası toplum içinde rolünü desteklemeyi hedefleyen girişim ve öneriler yoluyla Irak dış politikasını oluşturmak onun hedefleri ve görevleri arasındadır. Irak Dışişleri Bakanlığı diğer devletlerle dayanışma ve koordinasyon içinde Arap

camiasını kapsayan çok taraflı konferanslara, kongrelere ve diğer uluslararası toplantılara katılarak dış politikayı desteklemektedir. Bunun yanı sıra tarihsel ve kültürel bağlantı temellerine dayalı ulusal dayanışmayı teşvik etmektedir. Bu bağlamda Irak bölgenin istikrarını sağlamak ve ulusal çıkarlara saygı gösteren sadakat ve barış bağlantılarını oluşturmak için olumlu bir etken olmaya çalışmaktadır.270

Kesinlikle Irak, dış politikasıyla birtakım hedefler gerçekleştirmeye

çalışmaktadır. Irak’ın dış politika hedeflerini şu üç düzeyde belirlemek mümkündür: 1. Yerel Düzey

Irak dış politikası ulusal düzeyde şu hedefleri gerçekleştirmeye çalışmaktadır: İmkan dâhilindeki bütün yollara başvurarak bütün terör şekilleriyle mücadele etmek, Irak topraklarının terör faaliyetlerinin geçiş yeri ve alanı olmaması için Irak

topraklarını korumak, stratejik güvenliğin tehlikeli saldırılara maruz kalmasına engel olmak, ülkesel ve uluslararası çevre hedefleri için apaçık bir görüş ortaya koymak, devletin egemenliğini ve gücünü destekleyen antlaşma ve sözleşmeler yaparak bütün devletlerle dayanışma ilişkilerini kurmaya başvurmak, mümkün olduğu kadar

güvenliği sağlayan güvenlik antlaşmaları ve düzenlemelerine katılmak.271 _Ayrıca Irak’ın birliğini korumak, onun topraklarını muhafaza etmek, diplomatik heyetlerin faaliyetlerini Irak’a yönlendirmek ve siyasal, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda Irak’ın çıkarlarını desteklemek.272

270 Hayda Fevzî Sâdık, Es-Siyâsetü’l-Hâriciyye El-Irâkiyye, Rü’yetün fi’l-Mu’âvvikât ve’l-

Mümtelekât, Mecelletü’l-Müstansıriyye li’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’d-Düveliyye, S. 51, El-

Müstensıriye Üniversitesi, 2015, s. 126-127.

2. Bölgesel Düzey

Irak dış politikasının bölgesel düzeyde gerçekleştirmeye çalıştığı hedefler şunlardır:

Irak’ın milli çıkarlarıyla uyumlu bir şekilde Araplar düzeyinde Irak’ın rolünü aktifleştirmek, Irak’ın bölgesel konumu, onun kendisini kuşatan çevredeki rolü ve ekonomik kaynakları gibi önemli birtakım dinamikleri esas alarak Irak’ın durumunda etkili olan komşu devletlerle samimi ilişkiler inşa etmek ve onlarla dayanışma içinde olmak, Irak ve komşu devletler arasında terörle mücadele antlaşmalarını yapmak ve Irak’ın istikrarının bölgenin istikrarına olumlu yansıyacağını vurgulamak.273

3. Uluslararası Düzey

Irak dış politikasının uluslararası düzeyde gerçekleştirmeye çalıştığı hedefler şunlardır: Terörle mücadele ile ilgili uluslararası çabaları desteklemek, Irak’ın uluslararası ilişkilerde taraf olma hareketindeki rolünü aktifleştirmek, Irak’ın uluslararası toplantılardaki konumunu, Irak’ın uluslararası kurullara katılmasını ve kurullardaki faaliyetlerini desteklemek, Irak’ın uluslararası yükümlülüklerini yerine getirmeye çalışmak ve terörle mücadeledeki yükümlülüklere bağlı kalmak.274