Dow Teorisi

Teknik analizin temeli, 20. yüzyılın başında The Wall Street Journal’da yayınlanan makaleye dayanmaktadır.‘1900 yılında Charles H. Dow tarafından ortaya atılan bu teori teknik analizin temelini oluşturmuştur. Dow, piyasaların belli trendleri izlediğini, bunun yatırımcılara piyasanın yönünü göstermesi açısından faydalı olacağını savunmuştur’ (Aksoy ve Tanrıöven, 2007:533). Bu görüşün benimsenmesi zaman almıştır ancak bugün hisse senedi fiyat hareketlerinin belirli trendleri izlediği, bu trendlerin ancak

33

ekonomik, politik, finansal ya da psikolojik faktörlerin etkisi ile yön değiştirdiği görülmektedir. ‘Dow’un izinden çalışmalarını sürdüren William Peter Hamilton, bugün bilinen Dow Teorisini oluşturmuş, bunu 1922 yılında Stock Market Barometer adlı kitabında yayınlamıştır’ (Apaydın, 2009:16).

‘Dow teorisi, borsada var olan fiyat hareketlerini üç grupta toplamaktadır. Bunlar; 3-4 yıl devam eden ana trend, elde edilen kazançların hazmedilmesi sürecinde ortaya çıkan orta vadeli hareket ve spekülatörlerin davranışları sonucu oluşan günlük hareketlerdir’ (Sarı,2001a:5). Ana trendler boğa piyasası ya da ayı piyasası terimleri ile temsil edilen uzun süreli yükseliş veya uzun süreli düşüşlerden oluşmaktadır. Orta vadeli hareketler, ana trendin tersi yönünde, ayı piyasasında sürecin sonuna gelindiği yanılsamasıyla ortaya çıkan talebin, düşüş trendini kısa süreli de olsa yukarı yönde değiştirmesi (ya da boğa piyasasında sürecin sonuna gelindiği yanılsamasıyla ortaya çıkan arzın, yükseliş trendini kısa süreli de olsa aşağı yönde değiştirmesi) gibi durumlarda ortaya çıkan trendlerdir. ‘Bu trendler iki haftadan başlayarak dokuz aya kadar devam ederler. Bu trendler ana trendin genel ortalamasından sapmaları düzelttiği için düzeltmeler olarak da ifade edilir’ (Canbaş ve Doğukanlı, 2001:407). Günlük hareketler ise etkisi kısa zamanlı olan, ana trendi etkilemesi mümkün olmadığı için dikkate alınmayan fiyat hareketleridir.

Dow Teorisi’ne göre boğa piyasası ve ayı piyasası da 3 aşamadan oluşmaktadır. ‘Yükselen piyasada birinci aşamada fiyatlar önce çok düşük seviyelerden yükselmeye başlar. İkinci aşama uzun süreli büyük ölçüde yükselişler ile devam eder. Son aşamada yükselen piyasa sona ermektedir (Gacar,2009:64). Buna göre boğa piyasasının ilk aşamasında, uzun vadeli düşünen sınırlı sayıda yatırımcının piyasaya ilgisi olduğu söylenebilir. ‘Bu safhada, dalgalanan fiyatlardaki diplerin önceki diplerin altına gelmemeye, tepelerinde önceki tepelerin üzerinde gerçekleşmeye başlaması ile yükseliş trendi başlamış olur’ (Apaydın, 2009:18). İkinci aşamada yükseliş trendinin yatırımcıların geneli için görülmeye başlaması, piyasaya olan ilgiyi arttıracak, artan talep karşısında fiyatlar da hızla yükselmeye devam edecektir. Son aşama, fiyatların aşırı yükseldiğini gören yatırımcılar için piyasaya veda etme zamanıdır. Bu aşamada yatırımcıların büyük bir çoğunluğu geleceğe umutla bakmakta, yükselişin hali hazırda

34

devam edeceğini beklemektedir. Oysa fiyatlar tepe noktasındadır ve düşüş çok kısa zaman dilimi içinde başlayacaktır.

Boğa piyasasının son aşaması ayı piyasasının ilk aşaması ile kesişmektedir. Boğa piyasasında olduğu gibi ayı piyasası da üç aşamadan oluşur. ‘Bir düşüş trendi, bilinçli yatırımcıların düşüş trendi beklentileri ve karlarını elde etmek amacıyla ellerindeki hisse senetlerini satmaları ile başlamaktadır’ (www.borsamania.com, 2011). İkinci aşamada hisse senedi fiyatlarındaki düşüş hızlanır ve bu durumdan en az zararla kurtulmak isteyen yatırımcılar ellerindeki menkul kıymetleri bir an önce satmak için aracı kurumlara satış emirlerinde bulunurlar. Bu noktada düşüşün hızlanmasının ana sebebi arz fazlasının bir anda ortaya çıkması olarak görülebilir. Son aşamada ise fiyatlar aşırı derecede düşmüş, moralsiz olan yatırımcılar ise hisselerin belki de gerçek değerine bakmaksızın satışlarına devam etmektedirler. Bu aşamadan sonra yine yükselen ana piyasa trendinin ilk aşaması gerçekleşecektir.

Dow teorisine göre fiyat hareketlerine ait üç trendin olması, ana trendlerin de üç aşamada gerçekleşmesi bu teoriye ait sekiz maddeden yalnızca ikisini oluşturmaktadır. Bunlarla birlikte diğer altı madde şunlardır:

• ‘Ortalamalar çok sayıda yatırımcının birleşik piyasa faaliyetlerini yansıttığından hisse senedinin arz ve talebini etkileyen her türlü faktörü (etkeni) içerir ve yansıtır.

• Ortalamalar veya piyasa göstergeleri birbirini onaylamalı yani endeks veya ortalamalar birbiriyle aynı uyarı ve sinyalleri vermelidir.

• İşlem miktarı trendi onaylamalıdır.

• Yönü veya eğiminin değiştiğine dair sinyaller alınana dek her trend geçerlidir.

• Fiyat analizlerinde psikolojik önemi daha fazla olduğundan kapanış fiyatları dikkate alınır.

• Trend dönüş sinyali kesin olarak alınana kadar trend devam etmekte olup kesin sinyal alınana kadar beklenmelidir. Dow teorisi sinyalleri genellikle tepe ve dip noktalarından % 15-20 gibi geri çekilmelerden sonra oluşmaktadır’ (Aksoy ve Tanrıöven, 2007:533). Teknik analiz yönteminin diğer analiz yöntemlerine göre avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Avantajları şu şekilde sıralayabiliriz:

• ‘Teknik analiz, bir firma veya endüstri kolu hakkındaki karışık finansal bilgiler yerine, fiyat ve işlem hacmi gibi verileri kullandığından, yatırımcıya zamanaçısından avantaj sağlamaktadır.

35

• Teknik analiz kuralları, hisse senedi dışında; tahvil, yatırım fonu ve opsiyon gibi çeşitli yatırım araçlarına uygulanabildiğinden yatırımcısına çeşitlilik sunmaktadır.

• Fiyatı belirlenmiş bir hisse senedi için zamanlama faktörü önem kazanmakta ve teknik analiz de bu zamanlamanın belirlenmesinde kullanılmaktadır’ (Kılıç,2008:31)

Dezavantajları ise şunlardır:

• ‘Geçmiş fiyat formasyonları veya bu fiyatların oluşumundaki değişkenler gelecekte kendini tekrarlamayabilir.

• Bir fiyat formasyonu veya teknik analiz kuramının verimli çalışması, piyasadaki herkesin o kuramı uygulamasıyla ve aynı şeyleri yapmasıyla, işlemez hale gelmektedir’ (Kılıç,2008:31).