Temyiz

Bölge Adliye Mahkemelerince verilen ve kesin olmayan son kararlara karşı temyiz yoluna gidilebilir. Temyiz incelemesini Yargıtay yapar. Bölge Adliye

167 _{Öztürk, Soyaslan, Gökcan, Metin, Doğan, Erdoğan, Dönmez, Görüşen, Esen, Sönmez, Cengiz,}

Vires, Gonzales, Ahnborg 179.

168

Öztürk, Soyaslan, Gökcan, Metin, Doğan, Erdoğan, Dönmez, Görüşen, Esen, Sönmez, Cengiz, Vires, Gonzales, Ahnborg 179-180.

Mahkemesi Ceza Dairelerinin vermiş oldukları bozma haricindeki son kararları temyiz edilebilir (CMK. m. 286/1).

Bölge adliye mahkemelerince verilen kararların bir kısmı verildikleri anda kesindir. Verildikleri anda kesin olan bu kararlar:

• İlk derece mahkemelerince verilen beş yıl veya daha az hapis cezaları ile miktarı ne olursa olsun adli para cezalarına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine dair Bölge adliye mahkemesi kararları,

• İlk derece mahkemelerinden verilen beş yıl veya daha az hapis cezalarını artırmayan bölge adliye mahkemesi kararları,

• Sulh ceza mahkemesinin görevine giren suçlarla ilgili olarak ilk derece mahkemelerinden verilen hükümlere ilişkin her türlü Bölge adliye mahkemesi kararları,

• Adli para cezasını gerektiren suçlarda ilk derece mahkemelerince verilen hükümlere ilişkin suç niteliğini değiştirmeyen Bölge adliye mahkemesi kararları,

• Sadece eşya veya kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararlarını değiştirmeyen Bölge adliye mahkemesi kararları,

• On yıl veya daha az hapis cezasını veya adli para cezasını gerektiren suçlardan, ilk derece mahkemesince verilen beraat kararları ile ilgili olarak Bölge adliye mahkemesince verilen beraat kararları ile istinaf başvurusunun esastan reddine dair kararları,

• Davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak Bölge adliye mahkemesince verilen davanın düşmesine, ceza verilmesine yer olmadığına, güvenlik tedbirine veya istinaf başvurusunun reddine dair kararlar,

• Bu sayılanlar içinde kalmak koşuluyla aynı hükümde, cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren bölge adliye mahkemesi kararları, verildikleri anda kesin kararlar olup temyizi kabil değildir.

İlk derece mahkemesince verilen suçluların iadesine ilişkin karara karşı istinaf yoluna gidilemez ancak bu kararlara karşı doğrudan temyiz yoluna başvurulabilir (TCK. m. 18/4).

Temyiz davasının görülebilmesi için iki şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlardan birincisi süre koşuludur. Temyiz süresi son kararın açıklanmasından itibaren 7 gündür. Son karar temyiz yoluna gitmeye hakkı olanların gıyabında açıklanmışsa bu 7 günlük süre tebliğ tarihinden itibaren başlar (CMK m. 291.). Bu süre hak düşürücü bir süre olup bu sürenin kusursuz olarak geçirilmesi durumunda eski hale iade yoluna gidilebilir.

Temyiz davasının görülebilmesi için gerçekleşmesi gereken ikinci şart ise istek koşuludur. Davasız yargılama olmaz prensibine göre temyiz davası kendiliğinden açılamaz bu konuda bir isteğin bulunması şarttır.

Temyiz başvurusu hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt katibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılır, beyan tutanağa geçirilir, tutanak hakime onaylattırılır.

CMK' da otomatik istinaf kurumu düzenlendiği halde otomatik temyiz kurumu düzenlenmemiştir.

Temyiz kanun yoluna kimlerin başvurabileceği konusunda CMK’ da ayrıca bir düzenleme bulunmayıp CMK’ daki kanun yollarının genel hükümlerini düzenleyen 260 ve devamındaki maddelerinde bu yola kimlerin başvurabileceği belirtilmiş olup kanun yollarına başvurabilme hakkı olanların Bölge Adliye Mahkemelerinin temyizi kabil kararlarına karşı temyize başvurma hakkına da sahiptir.

Savcı, şüpheli, sanık, davaya katılan sıfatını almış olan ve katılma isteği karara bağlanmamış, talebi reddedilmiş veya katılan sıfatını alabilecek şekilde suçtan zarar görmüş bulunanlar temyiz kanun yoluna başvurabilir.

Bölge Adliye Mahkemesi’nde bulunan savcılar Bölge adliye mahkemelerinin kararlarına karşı temyiz yoluna başvurabilir. Savcı sanığın aleyhine olarak bu yola başvurabileceği gibi lehine olarak da temyiz kanun yoluna başvurabilir. Çünkü yargılamadaki amaç maddi gerçeğe ulaşmaktır.

Avukatlar da müdafiliğini veya vekilliğini üstlendiği kişilerin iradelerine aykırı olmamak şartı ile bu yola başvurabileceklerdir.

Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi şüpheli ve sanığa açık olan temyiz kanun yoluna süresi içinde başvurabilirler. Şüpheli ve sanığın başvurusuna ilişkin hükümler, şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi tarafından yapılacak başvuru ve onu izleyen hükümler içinde geçerlidir.

Süresinde yapılmış olan Temyiz başvurusu Bölge Adliye Mahkemesi’nin kararının kesinleşmesini önler. (CMK m. 293/1). Temyiz yoluna başvurma sonucu aktarıcı etki kendisini göstererek dava dosyası Bölge Adliye Mahkemesinden denetim yapacak olan Yargıtay’ a geçer.

Öyle durumlar vardır ki temyiz edilen kararlar hakkında temyiz mahkemesinin verdiği kararlar sadece temyiz eden bakımından değil, üçüncü kişiler bakımından da sonuç doğurabilir. Temyiz edilen hüküm, sanık lehine bozulmuşsa ve bu hususların temyiz isteminde bulunmamış olan diğer sanıklara da uygulanması olanağı varsa, bu sanıklar da hükmün bozulmasından yararlanırlar (CMK m. 306).

Süresi içinde ve kabul edilebilir bir temyiz başvurusunda kanun yolunda veya mercide hataya düşülmesi başvuranın hakkını engellemez (CMK m. 264).

Temyiz incelemesi sadece son kararın hukuka aykırı olması sebebine istinaden yapılabilir. Çünkü bu denetimi yapacak makam olan Yargıtay yalnızca hukuka aykırılıkları inceler. Yargıtay bu denetimi yaparken maddi olguları incelemez, maddi olayların denetimini yapmaz ve kararı veren mahkemenin taktirine karışmaz. Fakat, Yargıtay kararı veren mahkemenin takdirinin gerekçesinin olup olmadığına bakabilir170.

CMK' ya göre, bölge adliye mahkemesi karar ve hükümlerine karşı direnilemez (CMK. m. 284/1). Ancak Yargıtay'dan verilen bozma kararına bölge adliye veya ilk derece mahkemesinin direnme hakları vardır. Fakat, bu direnme üzerine Yargıtay Ceza Genel Kurulunun vermiş olduğu kararlara karşı direnilemez (CMK. m. 307/3). Böylelikle, CMK' nın ilk derece mahkemesinin direnme yetkisini istinafta kaldırmış, temyizde ise korumuştur.

Uygulamada Ceza Genel Kurulu bir çok işte ilk derece mahkemesini haklı bulmakta idi. Yargıtay'ın iş yükü aşırı derecede fazla olduğu için, hatalı karar verilmesi olasılığı yükseliyordu. Artık istinaflı bir sisteme geçildiği için, direnme yetkisine gerek kalmamıştır, istinaf kabul edilince diğer olağanüstü kanun yollarının kaldırılması yerinde olmuştur171.

Almanya' da direnme yetkisi kabul edilmemiştir, istinaf mahkemesi yeniden yargılama yapmak üzere işi ilk derece mahkemesine gönderirse, bu mahkeme yeniden duruşma yapıp karar vermeye mecburdur. Duruşmada istinaf mahkemesinin son kararı okunur, maddi tespitler gerekiyorsa yeniden yapılır ve yeni bir son karar verilir. Verilen bu yeni son karara karşı kanun yollarına başvurulabilir172.

170 _{Öztürk, Soyaslan, Gökcan, Metin, Doğan, Erdoğan, Dönmez, Görüşen, Esen, Sönmez, Cengiz,}

Vires, Gonzales, Ahnborg 180-183.

171

Kunter-Yenisey 476.