Sicilde 12 tane temessük türünde belge bulunmaktadır. Bunlar 33, 34 ,35, 38,
39, 40, 48, 54, 58, 80, 89, 90 no’lu belgelerdir. 80 no’lu belge aşağıda örnek olarak
verilmiştir
“Burc Rasas ve diğer karye-i Hıyam ve Kilisederesi mukâta῾asından nısf hissesinin
bin iki yüz on altı senesi Mart’ı ibtidâsından sene-i merkîme Şubatı gâyetine varınca bir sene-i kâmile zabtıyçün iltizâmına tâlib ve râğib olan dârende-i temessük dergâh-ı ‘âli kapucubaşdergâh-ılardergâh-ından mirahor-dergâh-ı sâni pâyesiyle Aydergâh-ıntab voyvodasdergâh-ı olan sa῾âdetlü seyyid Hüseyin Ağa zîde mecduhuya iltizâm olunub bedel-i iltizâmı olan yetmiş kise akçeyi sene-i merkûme Mart’ından mukaddemce Haleb’den sağ mahlûl poliçesi tanzim ve tarafımıza mahsûben âdemler yediyle irsâl ve teslim olunmak üzre iş bu zabt temessükü tahrir ve i῾tâ olundu” iltizam olarak verilen yerinin temessük(senet)
167
V. BULGULAR
A. Tablo 1 Sicilde Adı Geçen Görevliler:
Görevi: Adı:
Vali Maraş: İsmail Paşa
Yozgat:Süleyman Bey
Rakka: Timur Paşa
Kazasker Rumeli İbrahim İsmet
Kadı Serdar Muradzade Mahmud
Müftü Arif
Seyid Mehmet El-hacc ishak
Naib Mehmet Faiz efendi
Mehmet Hilmi
Rikabı hümayum Kaymakam
Abdullah Paşa
Enfiye emini El-hacc zekeriyya
Kapıcı Kethûdası Osman bey
İrad-ı cedid
defterdarı
El-hacc İbrahim Reşid
Bozok mutasarrıfı Mir Süleyman
Çukadar Ahmet
Yunus Mustafa Okkapanlı ali
Ayıntap voyvoodası Osman zide Hüseyin ağa
168
Mübaşir Mustafa
Çavuş Mustafa ağa
Müderris Şeyhzade mehmed emin efendi
Muhassıl Mir mehmed
Mütesellim Adana: mir ahmer
B. Tablo 2: Sicilde Adı Geçen Mahalleler
Akyol Ammu Balıklı Çukur Eski Arasa
Hacı Nasır İbn-i Eyüb Kalealtı Kanalıcı Sakızaltı
Seng-i Nakkaş Şehreküstü Tarlay-ı Atik Tarlay-Cedid Cibali
C. Tablo 3: Sicilde Adı Geçen Kasabalar
Birecik Darende Fırat Nizib Siverek
Tarsus
D. Tablo 4: Sicilde Adı Geçen Karyeler (Köyler)
Ağçaburc Ağçakend Arapkin Bağdatcık Barak
Cağıt Cağdın Güregir Hıyam Karaca Viran
Karaçomak Keferceleb Kızılhisar Körkün Kürd
Merdane Mervan Orul Öyücek telbaşar
Telfar Sazgın Semavin Seylan Simav
169
E. Tablo 5: Sicilde Adı Geçen Mezralar
Fenk Kantara
F. Tablo 6: Sicilde Adı Geçen Camiiler
Abacıoğlu mescidi
Camii Kebir Ferhadiye Tekye Şeyh
Ramazan Efendi
G. Tablo 7: Sicilde Adı Geçen İmamlar
Ali halife El-hacc
Mehmed El-hacc Mahmud Es-seyyid Mehmed Es-seyyid Mustafa halife Mahmut bin Yahya
Ğ. Tablo 8: Sicilde Adı Geçen Vakıflar
Abacıoğlu mescidi
Fatma hatun Ferhadiye Kanalalıcı kastel Şeyh
Fethullah Şeyh Ramazan
I
. Tablo 9: Sicilde Adı Geçen Çarşılar
Balkalağı Karagöz
İ. Tablo 10: Sicilde Adı Geçen Han
170
J. Tablo 11: Sicilde Adı Geçen Erkek Adına Örnekler
Ahmet Behçet Ali Attar Asım Battalzade
Mehmed
Ebubekir
Emin Hanifi Hasan Hüseyin Çelebi İbrahim
İshak İsmail Lami Mustafa Osman Recai
Salih Süleyman Yahya Yunus Yusuf
Zaim
K. Tablo 12: Sicilde Adı Geçen kadınAdına Örnekler
Ayşe Fatma Hadice Leyla Zemzem
Zeyneb
L. Tablo 13: Sicilde Adı Geçen Gayri Müslim Adları
Kevork Saris
M. Tablo 14: Sicilde kullanılan Eşyalara örnekler
Beyaz Taş fincan
Endam aynası
Fes Frenk Şemsiye Hamam
futhası
Kadife Yastık Kehribar
İmame
Kilim Kurmalı berber
Silahı
Londranişin Şalvar
Piştov Tüfenk Sırma Entari
Hırka
Sim işleme Camekan
171
SONUÇ
Osmanlı devletinin sosyal, siyasi, ekonomik yapısını anlamak için şer’iyye sicilleri çok önemli belgelerdir. Bu kaynaklar şehir tarihi çalışmalarında birincil kaynaklarındandır. Şer’iyye sicillerinde fermanlar, halkın şikâyetleri mahkeme kararları gibi pek çok belgeyi bulundurmaktadırba.
Bizde bu bağlamda 174 tane bulunan Ayıntab şer’iyye sicilinden 136 no’lu şer’iyye sicilinin 1’den 103’e kadar olan sayfalarını transcript edip değerlendirmeye çalıştık. 1800-1807 yıları arasını kapsayan bu sicil XIX. Yüzyılın başlarına denk gelmetedir. Bu sicilde 12 mahalle, 6 kasaba, 27 karye (köy), 2 mezra, 5 camii, 6 vakıf, 2 çarşı, 1 han’a raslanmıştır.
136 no’lu şer’iyye sicilindeki belgelerin çoğunu merkezden gelen belgeler oluşturmaktadır. En çok karşılaştığımız belge türü ise fermanlardır. Bu belge türünün çok olma sebebi ise Osmanlı-Fransa savaşıdır. Ordunun ihtiyaçlarının karşılan ması asker sevki vergilerin toplanması gibi birçok fermana rastlamaktayız. Bu da mali acıdan halkın üzerine külfet oluşturmakdadır.
Fermanlardaki konulardan bir diğer husus ise iltizam usulunün düzenli bir şekilde uygulamadığını görmekteyiz. Birçok belgenin eksik kalan ödemelerin tahsil edilmesi dair olduğunu görmekteyiz. Ayrıca bu iltizam sistemi ayıntabda güçlü bir aile olan battalzadelerin orta çıkmasına sebep olduğunu bilmekteyiz.
Bir önemli belge türü de beratlardır. Ayıntapda birçok atama yapıldığını ve bunalr genellikle vakıf ve cami ile ilgili olmakla birlikte bir gayri müslim doktorun atamasıda dikkatimizi celb etmektedir.
Enfiye ile ilgili yani tütün maddesi ilgili belgelerde dikkatimiz çekmektedir. Bunların sadece özel kişi ve bölgelerce üretilmesine izin verilmiş olup, başkaları tarafından izinsiz üretilmesine izin verilmemesine dair belgelerde görmekteyiz.
Sicilimizde vasi tayini ve nafaka ile ilgi belgeler de görmekteyiz Osmanlı devletinde aile önem vermiş. Aile reisinin ölümüyle aile ferdelerinin perişan olaması için küçük çoçuklara vasi tayin edilir ve bunlar genellikle akrabadan olurlardı. Ayrıca çoçuk ve eşler için nafaka da bağlanırdı. Bundan dolayı Aile yaşamına dair belgeler sicillerde çokça yer edinir. Bunun yanı sıra bir kişi yaralama öldürme haksız yere malını gasp etme hırsızlık gibi adli vakaları da görmek mümkündür. Ancak bu tarz belgelere 136 numaralı sicilde çok fazla rastlanmamaktadır.
172
KAYNAKLAR
AHISKALI, Recep.(2006), “Muhzır”, DİA. C.31, İstanbul, s.85-86.
AKGÜNDÜZ, Ahmet.(2002),“İslam Hukukunun Osmanlı Devletinde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri”,Türkler C.10, Y.T.Y. Ankara. s.54-68 ASLAN, Bedri.(2016), “İslam Hukukunda Velayetin Ortadan Kalkmasıyla Velinin Velayetinin Kime Geçeceği Konusunun Değerlendirilmesi”, Bingöl Ünv. İlahiyat
Fak. Dergisi, C.4, S.7, s.26-47
AYDIN, M.Akif.(2012), Türk Hukuk Tarihi, 9. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul. _________.(2002). “Osmanlı Hukuku’nun Genel Yapısı ve İşleyişi”, Türkler, C.10, Y.T.Y. Ankara, s. 15-20.
Atar, Fahrettin.(2001),“Kadı”, DİA. C.24, GÜSAM, İstanbul, s.66-69. _________.(2003). “Mahkeme”, DİA. C.27, GÜSAM, Ankara, s.338-341 BAYINDIR, Abdülaziz.(1999) “Osmanlı’da Yargının İşleyişi”, Osmanlı, C.6, Y.T.Y. Ankara, s.429-446.
FENDOĞLU, Hasan Tahsin.(1999). “Osmanlı’da Kadılık Kurumu ve Yargının Bağımsızlığı”, Osmanlı C.6, Y.T.Y. Ankara, s.453-469.
GÖNCÜ, Kürşat.(1988), Gaziantep. Gaziantep ticaret ve sanayi odası, Gaziantep. GÖYÜNÇ, Nejat.(1999), “Gaziantep”, Cumhuriyetin 75. Yılına Armağan
Gaziantep,(Ed. Yusuf Küçükdağ), G.Ü. V.K.Y. Yayın No:6, Gaziantep, s.1-6.
KOPAR, Metin.(2015),“Geçmişten Günümüze Gaziantep”, Fırat’tan Volga’ya
Medeniyetler Köprüsü (Ed. R.Yarullina Yıldırım), Adıyaman Ünv. Yay. Yayın
No:13, Mavi Ofset, Adıyaman, s.116-123
ORTAYLI, İlber.(2001),“Osmanlı Devletinde Kadı”, DİA. C.24, GÜSAM, İstanbul, s.69-73.
ÖZDEĞER, Hüseyin.(1996), “Gaziantep”, DİA. C.13, GÜSAM, İstanbul, s.466-475. YETKİN, Hulusi.(1969),“Gaziantep’in Coğrafi Konumu”, Gaziantep Yıllığı 1968, Ayyıldız Matbaası, Ankara, s.81-88.
173
EKLER
176
ÖZGEÇMİŞ
Mehmet Yıldız 1991 yılında Gaziantep’te doğdu. İlk orta ve lise öğrenimini burada tamamladı.2010 yılında Antalya Akdeniz üniversitesinde Tarih bölümünde eğitimine başladı.2014 yılında mezun oldu. 2015 yılında Gaziantep Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsünde Tarih Alanında yüksek lisansa başladı.
VITAE
Mehmet Yıldız was born in Gaziantep in 1991.He studied his primary school, secondarcy school in there. He started to university of Akdeniz in Antalya in 2010.he graduated from Akdeniz universtiy in 2014.He started to receive Master Science in department of Social Science Institute at the Gaziantep University in 2015.