Tekstil Sektörü

Genelde emek yoğun bir çalışma gerektiren tekstil ve hazır giyim sektörü ürünleri, insan yaşamında beslenme ve barınma ihtiyaçları ile birlikte vazgeçilmez nitelik taşımaktadır. Bu özelliği ile tekstil ve hazır giyim sektörü, ülkelerin sanayileşme hareketlerinin ilk dönemlerinden itibaren öncelikli sektörler sıralamasında hep yer almıştır. Tekstil ve konfeksiyon, üretim sektörleri içinde yüksek istihdam ile katma değer ortaya çıkarması nedeniyle ekonomik kalkınma sürecinde önemli bir alandır. Tekstil ve konfeksiyon sektörü, dünyanın sanayileşme sürecine önemli katkılar sağlamıştır. Özellikle, İngiltere, Japonya ve Kuzey Amerika’nın bazı bölgelerinin endüstrileşmesinin ilk aşamalarında çok önemli bir rol oynamıştır.

6.3.1 Dünya Genelinde Sektörün Durumu

Tekstil ve hazır giyim 2003 yılı itabari ile dünyada 395 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşmıştır. 2001 yılında negatif büyüme yaşayan sektör 2002 yılında yüzde 4, 2003 yılında ise yüzde 12 büyüme göstermiştir. Sektörün dünya mal ticareti çindeki payı 2003 yılı itibari ile yüzde 6.2’dir.

Çizelge 6.4 Dünya Tekstil ve Hazır Giyim Ticareti (2003)

Dünya Tekstil ve Hazır Giyim Ticareti, 2003 Değer (Milyar Dolar) 395

Yıllık Yüzde Değişim

1980-85 1 1985-90 17 1990-95 8 1995-00 3 2001 -4 2002 4 2003 12 Dünya Mal Ticaretindeki Payı 6.2

Kaynak:DTÖ, 2005.

Sektör günümüzde de üretim ve ticaretin önemli kalemleri arasında yer almaktadır. Özellikle, küreselleşme ile birlikte tekstil sektörü imalat sanayiinin ve ticaretin kayda değer bir bölümünü oluşturmaktadır. Sektörün dünya ekonomisindeki önemi sadece

sağladığı istihdamla sınırlı olmayıp, farklı olarak halkın günlük hayatını da etkileyen gelişmelerde sosyal rol oynamıştır.

6.3.2 Türkiye’de Sektörün Durumu

Bu bağlamda değerlendirildiğinde sektör, Türkiye için de hem ekonomik hem de sosyal olarak önemli rol oynamaktadır. Örneğin, sektörün Türkiye genelinde ihracata yönelik üretim yapan, % 90’nı KOBİ mahiyetinde olup toplam 18.500’ün üzerinde imalatçı/ihracatçı firma bulunmaktadır. Bunlardan 11.000 firma hazırgiyim ve 7.500 firma da tekstil imalatı alanında faaliyet göstermektedir. İhracat ve iç tüketim rakamları ile tekstil terbiye sanayi ve konfeksiyon yan sanayi dikkate alınarak yapılan tahminlere göre sektörde istihdam edilen kişi sayısının 2,5 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir (DPT).

Tekstil ve hazır giyim sanayinin son yirmi yılda Türk ekonomisinin lokomotif sektörlerinden biri olduğu kabul edilmektedir. Sektör, yaklaşık 20 milyar ABD doları bulan üretim değeriyle, GSMH’de % 5,5’lik bir orana ulaşmıştır. Toplam sanayi üretiminde sektörün payı ise yaklaşık % 20’dir. Ayrıca tekstil ve giyim sektörü, ülkenin toplam istihdamının %10’unu oluşturmaktadır (DİE, 2004; İGEME, 2004). Dünya pamuk üretiminde 6. sırada bulunan Türkiye, tekstil ve hazır giyim konusunda da dünyanın önemli üreticileri arasında yer almaktadır. Sektör, üretiminin %70'ini ihraç etmektedir. İhraç edilen ürünlerin %80’ini pamuklu ürünler oluşturmaktadır.

Çizelge 6.5 Toplam Tekstil ve Hazırgiyim Sektörünün İhracatı (Milyar USD)

Yıllar 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Tekstil ve Hazır Giyim 9.8 10 10.3 12.1 15.1 17.0 Kaynak: DTM, 2005.

Türk tekstil ve hazır giyim sanayi, günümüzde dünyanın önde gelen 10 ülkesindeki tekstil üreticisi rakipleri ile rekabet edebilecek seviyeye ulaşmıştır. Son yıllarda özellikle boya-baskı-apre ve hazır giyim sanayiinde kapasite artışları gerçekleştirilmiş, iplik ve dokuma alt sektörlerinde modernizasyon ya da yenileme yatırımları ağırlık kazanmıştır. Tekstil makineleri teknolojisinde de son yıllarda önemli gelişmeler kaydetmiştir.

Sektörün öne çıkan bir diğer yönü ise yüksek ihracat yönelimidir. Aynı zamanda sektör, Türk üretim sanayisinin ihracata açılmış ilk koludur. Dolayısıyla sektör, küresel rekabet ortamına diğer tüm sektörlerden önce girdiği, ayrıca gelişmesinin erken döneminde empoze edilen sınırlamalar nedeniyle, rekabetçiliğini Avrupa Birliği’ne göre gözden geçirmek durumundan kaldığı için küresel bir oyuncu haline gelmiştir (DTM, 1999).

Tekstil ve hazır giyim üretiminin en yoğun olduğu şehirler arasında İstanbul, Tekirdağ, Bursa, Denizli, Adana, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kayseri, Malatya ve Adıyaman illeri ön plana çıkmaktadır. Sektörün en yoğun olduğu illerden birisi de İstanbul’dur. İSO’nun 12 Ekim 2005 tarihli sanayi kataloğuna göre il çapında 4.133 tekstil ve hazır giyim sanayi kuruluşunda toplam 242.464 işçi istihdam edilmektedir.

İstanbul genelinde 11.280 sanayi kuruluşu olduğu ve toplam 632.315 işçinin çalıştığı göz önüne alınırsa sektörün İstanbul ili için önemli sektörler arasında yer aldığı anlaşılmaktadır. Diğer bir deyişle, her 4 sanayi işletmesinden birisi tekstil ve hazır giyim

sektöründen ve aynı zamanda çalışan yaklaşık her 3 işçiden biri de tekstilde iş kollarından birinde istihdam edilmektedir.

Tekstil ve Hazır Giyim Sanayii, Avrupa Topluluğu ekonomik faaliyet sınıflandırmasında, Nace kodu DB 17 ve 18 şeklinde nitelendirilmektedir1.

Çizelge 6.6 Alt Kısım Tekstil Ürünleri İmalatı

17.1 Tekstil elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.11 Doğal ve sentetik pamuk elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.12 Doğal ve sentetik yün elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.13 Doğal ve sentetik kamgarn elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.14 Doğal ve sentetik keten elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.15 Tarak döküntüsü dahil, ipek atılması ve işlenmesi; sentetik ya da yapay iplik elyafının atılması ve işlenmesi

17.16 Dikiş ipliği imalatı

17.17 Diğer tekstil elyaflarının hazırlanması ve eğrilmesi

17.2 Dokuma 17.21 Pamuklu dokuma 17.22 Yünlü dokuma 17.23 Kamgarn dokuma 17.24 İpekli dokuma 17.25 Diğer dokumalar 17.3 Dokumanın aprelenmesi

17.1 Tekstil elyafının hazırlanması ve eğrilmesi

17.4 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri imalatı 17.5 Diğer tekstil ürünleri imalatı

17.51 Halı ve kilim imalatı

17.52 Halat, ip, sicim ve ağ imalatı

17.53 Giyim eşyası hariç, dokuma olmayan kumaş ile bundan yapılan ürünlerin imalatı 17.54 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstil ürünlerinin imalatı

17.6 Trikotaj (örme) ve tığ–işi kumaş imalatı 17.7 Trikotaj (örme) ve tığ–işi ürünlerin imalatı 17.71 Trikotaj (örme) ve tığ–işi çorap imalatı

17.72 Trikotaj (örme) ve tığ–işi kazak, hırka vb. imalatı

18 Giyim eşyası imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması

18.1 Deri giyim eşyası imalatı

18.2 Diğer giyim eşyası ve aksesuarların imalatı 18.21 İş giysisi imalatı

18.22 Diğer dış giyim eşyaları imalatı 18.23 İç giyim eşyası imalatı

18.24 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer giyim eşyası ve aksesuarların imalatı 18.3 Kürkün işlenmesi ve boyanması; kürk mamülleri imalatı