Geleneksel aile değerleri ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında negatif anlamlı ilişki bulunmuştur. Buna göre aileye geleneksel bakış açısı azaldıkça alkol kullanımı ve bağımlılık belirtileri artmaktadır. Geleneksel ailelerde özellikle aile büyükleri ve yaşlılar ana karar mekanizmaları olarak karşımıza çıkmaktadırlar ve hayatları boyunca ailenin gidişatını belirlerler. Yapılan son çalışmalara göre Türk ailesinin yapısı geleneksel geniş aileden modern demokratik aileye geçmeye başlamıştır. Eşler ve çocuklar
65
dışında kalan aile bireyleri bir emanet veya duygusal destek olarak algılanmakta ancak aile hayatının belirleyici unsurları olarak görülmemektedirler.
Cinselliğe bakış ile tehlikeli ve zararlı alkol kullanımı arasında pozitif anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Bu boyuttan yüksek puan alınması cinsellikle ilgili konularda daha fazla serbestlikten yana olma anlamı ifade etmektedir. Buna göre cinsellikle ilgili daha fazla serbestlikten yana olan kişilerin tehlikeli ve zararlı alkol kullanımı boyutundan daha yüksek puanlar aldıkları belirlenmiştir. Bunların yanı sıra ‘‘Genç kızların evlilik öncesi cinsel ilişki kurmasında sakınca görmüyorum.’’ maddesine tüm katılımcıların kesinlikle katılmıyorum cevabını verdikleri belirlenmiştir.
Anne baba çocuk ilişkisi ile tehlikeli ve zararlı alkol kullanımı arasında pozitif anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Literatüre bakıldığında ulaşılan çalışmalar arasında alkol kullanımı ile anne baba çocuk ilişkisini ele alan bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu alt boyuttan yüksek puan almak çocuk bakımı konusunda anneye atfedilen önemi ve güçlü anne ile çocuk bağlantısının gerekli olduğuna dair görüşü ifade etmektedir. Çalışmaya katılan alkol kullanan erkeklerin alkol kullanımı ile bu alt boyut arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki bulunduğundan çocuğun bakımı konusunda anneye atfedilen sorumluluk arttıkça alkol kullanımının arttığını da söylenebilir. ‘‘ Çocuk bakımından birinci derecede anne sorumludur.’’ maddesine tüm katılımcılar kesinlikle katılıyorum cevabını verdikleri dikkat çekmektedir. Bu durumun nedenlerinden biri alkol kullanımı arttıkça kişilerin sorumluluk almaktan kaçınan bireyler olabileceği düşünülmüştür.
Çocuğun değeri ile tehlikeli alkol kullanımı arasında negatif anlamlı ilişki belirlenmiştir. Buna göre çocuğa verilen değer azaldıkça tehlikeli alkol kullanımı artmaktadır. Bu alt boyuttan düşük puan alınması çocuk yetiştirme rolüne yeterince önem verilmediği anlamına gelmektedir.
Karar verme süreçleri ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında negatif anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu ölçekten yüksek puan alınması ailede karar verme sürecinin tüm aile üyelerinin fikrini alarak, demokratik ve katılımcı olması gerektiği anlamına gelmektedir. Ancak ilişki yönünün negatif olmasından dolayı ailede demokratik bir karar alma sürecinin artması alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol
66
kullanımının azalması anlamına gelmektedir. ‘‘Aile ile ilgili kararlar tüm aile üyelerince ortak alınmalıdır.’’ maddesine katılımcıların %65’inin kararsızım dediği belirlenmiştir.
Kadının rolü ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında pozitif anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu durum alkol kullanımı ile kadının geleneksel bakış açısı ile değerlendirilmesi arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir. ‘‘ Kadın dediğin kocasına itaat etmelidir.’’ maddesine katılımcıların %84 ü katılıyorum veya kesinlikle katılıyorum cevabını vermiştir.
Farklı yaklaşımlar ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında negatif anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu ilişkinin tam tersi beklenmektedir ancak geleneksel olan değerlere verilen önem arttıkça alkol kullanımı, bağımlılığı ve zararlı alkol kullanımının da arttığı bulunmuştur..
Sosyo-ekonomik değer ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında pozitif anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu alt boyuttan yüksek puan alınması ailenin genellikle sosyal ve ekonomik bir yapı olarak algılanma eğilimi olarak yorumlanmaktadır.
Kariyer ile zararlı alkol kullanımı arasında ve akraba ilişkileri ile tehlikeli alkol kullanımı arasında negatif ilişki belirlenmiştir. İlişki yönlerine bakıldığında kariyer merkezli yaşantıların tercihi arttıkça zararlı alkol kullanımı skorlarının düştüğü şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca yukarıda bahsedilen ilişkiye göre bu durum akraba ilişkilerine verilen önem ve geniş aile ile ilgili olumlu bakış arttıkça tehlikeli alkol kullanımını azalması şeklinde yorumlanabilir.
Şiddet alt ölçeği ile tehlikeli alkol kullanımı, bağımlılık belirtileri ve zararlı alkol kullanımı arasında pozitif anlamlı ilişki saptanmıştır. Bu boyuttan yüksek puan alınması ‘‘aile saadeti için’’ şiddeti gerekli görme olarak yorumlanmaktadır. Aile içi şiddet konusuna değinecek olursak, aile içi şiddet yazınlarda “bireylerin yaralanmasına, sindirilmesine, öfkelendirilmesine veya
duygusal baskı altına alınmasına yol açan fiziksel veya herhangi bir şekildeki hareket, davranım veya muamele” olarak açıklanmaktadır (Sayıl ve diğerleri,
67
2002). Aile içi şiddetin farklı şekillerde meydana geldiği ve genel itibariyle kötü söz söyleme, aşağılama, ekonomik olarak zor durumda bırakma, dövme, yaralama, sakat bırakma, cinsel saldırı, ensest, tecavüz, öldürme şeklinde ortaya çıktığı görülmüştür. Alkol kullanımı ile şiddet arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine literatürde birçok çalışma mevcuttur. Gürbüz ve Arıkan 2017 yılında yaptıkları çalışma sonucu şiddetin ve alkolün mutlak bir ilişkisi olduğunu söyleyemeseler bile birçok etkenin bir araya gelmesi ile alkol etkisi altında aile içi şiddetin çok sık görüldüğünü ifade etmişlerdir. İçmeli’nin 2012 yılında yaptığı çalışma sonucuna göre alkol kullanan kişilerin davranışlarında sapmaların olduğu ve kişilerin davranışları üzerinde daha az kontrol sahibi oldukları saptanmıştır. Bu durumda şiddetin oluşmasında en önemli belirleyicilerden biri olarak görülmektedir.
Kaptanoğlu ve arkadaşları 1997 senesindeki çalışmalarında alkol kullanan bireylerin aile değerlendirme ölçeğinde önemli seviyede artmış bozulma saptamışlardır ve şöyle belirtmektedirler: ‘Aile bireylerinin karşılıklı sorumluluk paylaşımı ilgi ve içtenlik gibi alanlarda yaşadıkları zorlukları ortaya koyan bu sonuç insanlardan uzak duran, sevgisini gösteremeyen, çevresine karşı şüpheci olan alkoliklerin sorunları çözmede zorluk çektiklerini, aile içi sorumluluklardan kaçtıklarını bildiren çeşitli araştırma sonuçlarıyla da uyumludur.’
4.3. Tehlikeli Alkol Kullanımı, Bağımlılık Belirtileri, Zararlı Alkol