Bu çalışmada, Batı Anadolu Bölgesinde Çivril Akdağ’ının 840-1150 metreler arasında çakıllı, taşlı alanlarda yetişen, ekonomik önemi olan Z.jujuba’nın morfolojik, anatomik, ekolojik ve palinolojik özellikleri ortaya konmuştur. Morfolojik özelliklerden yaprak eni, boyu ve kalınlılığı, gövde diken uzunluğu, kaliks ve korolla uzunlukları, androkeum ve ginokeumun biometrik ölçümleri ilk defa verilmektedir. Bu özellikler Türkiye Florasında (Davis, 1965-1984) daha önce verilmemiştir.
Bitkinin yaprak, gövde ve köklerinden hazırlanan preparatlar üzerinde anatomik özellikler ortaya konmuştur. Daha önce bu konu ile ilgili her hangi bir bilgiye rastlanmamıştır. Ve bu çalışmayla bitkinin ekolojik ve polen özellikleri de ortaya çıkarılmıştır.
Z.jujuba kazık köklü ağaç veya çalı formunda olan bir bitkidir. Bitki doğal
ortamında çalı formunda, kültüre alınan bahçelerde ağaç formuna ulaşabilmektedir. Arazi çalışmalarında edindiğimiz bilgilere göre boyu 1-4,5 metre arasında değişmektedir. Yapraklarında belirgin olarak üç tane damar bulunmaktadır. Yaprak tabanı tipik olarak asimetrik bir yapı göstermektedir. Yaprak uzunluğu ortalama olarak 46,90 mm dir. Çiçekleri saplı olup hermafrodit özelliktedir.
Z.jujuba böceklerle tozlaşan bir bitki olduğu için arıcılık açısından da önemlidir.
Kaliksleri yeşil renkte, korollaları açık sarı renktedir. Kaliksi oluşturan sepaller ortalama 1,76 mm dir. Korollaları oluşturan petaller ortalama 1,44 mm dir.
Anterleri iki tekalı olup her bir tekada iki tane polen kesesi yer almaktadır. Stamenleri ortalama 0,05 mm boyundadır. Anterleri 0,03 mm dir. Pistilleri 0,05 mm boyunda olup stigmaları bifurkat ve plumos tiptedir.
Meyvaları basit tipte olup, drupa şeklindedir. Meyvalar olgunlaşınca dış kabuk kahverengi bir renk almaktadır. Marmelat yapımında kullanılan pulpaları sarı renktedir. Bu bitkinin çiçeklenme süresi iki ay olup, aynı anda bir dal üzerinde meyva ve çiçekleri bir arada görme olasıdır.
Tohumlarının yüzeyi pürüzsüz bir yapı göstermektedir. Meyvaları insanlar açısından besleyici bir özellik göstermesi gibi, kuşlar açısından da tercih sebebidir. Bundan dolayı genellikle tohumları kuşlar tarafından etrafa dağıtılmaktadır. Tohumlarının çimlenme sorunu bulunmamaktadır. Uygun koşullarda doğal olarak çimlenerek yeni bir fideyi oluşturabilmektedir.
Köklerinin anatomik yapısını baktığımızda en dışta belirgin olarak eksodermis tabakası yer almaktadır. Korteks tabakası dar bir alana işgal etmektedir.
Gövdede yer alan sklerankimatik halka bitkiyi dış etlilere karşı koruyucu bir özellik vermektedir. Ksilemlerinde trake ve trakeidler belirgin bir şekilde ayırt edilmektedir. Gövdeden alınan kesitlerde periderm oluşumu gözlenmektedir. Öz bölgesinde salgı kanaları yer almaktadır.
Yaprak bifasial tipte olup mezofil tabakasında yolğun bir şekilde klorloplast bulunmaktadır. Bu durum bitkinin fotosentez aktivitesini artırmaktadır. Üst epidermis tabakası iri hücrelerden oluşmakta ve bunun üzerinde bitkide su kaybını azaltan kalın bir kutikula tabakası yeralmaktadır. Bu durum bitkinin kserofitik özellikler taşıdığını göstermektedir. Bitkinin orijin merkezinin Güney Asya olması bu durumu doğrulamaktadır. Alt epidermiste yer alan stomalar anomositik tipte olup etrafında 4-6 tane komşu hücre yer almaktadır.
Z.jujuba’nın polenleri trikolporat tipte olup, polen şekli suboblattır. Strüktür
Yapılan toprak analizlerine göre Z.jujuba türünün en verimli ve yaygın olarak yetiştiği yerler Gümüşsu-1 ve Gümüşsu-2 bölgeleridir. Bu veriler ışığında topraktaki su doygunluk oranının % 30 ile %47 arasında, tuz miktarının % 0.027 ve % 0.048 arasında ve çamurdaki pH miktarının ise nötr veya nötre yakın olduğu (7.28-7.48) topraklarda hünnap bitkisi daha iyi bir yetişme performansı göstermektedir.
Hünnap bitkisi, kum oranları %59-%71 arsında olan ve kumlu toprakları seven bir bitkidir. Kil oranları %9-%23 ve silt oranları %8-%l26 arasında olan topraklarda da iyi gelişme göstermektedir.
Zizyphus türleri üzerine Amerika (Suttisri, 1995), Arjantin (Munoz, 1995, Silva),
Brezilya (Nunes, Marinho, Soares), Çin ( Dong, Huang, Shi, Tsuda, Wu), Filistin (Ali-Stayeh, Reem, Yaghmour, Faidi, Salem, Al-Nuri), Fransa (Renault, Ghedira, Thepenier, Lavaud, Zeches-Hanrot, Le Men-Olivier), Hindistan (Parmar, Kaushal, Tripathi, Pandey, Jha, Pandey, Tripathi, Singh), Japonya (Masato, Morishita, Yamada, Yoshikawa), Nijerya (Fabiyi, Kela, Tal, Istifanus) ve Tayvan’da (Shoei- Sheng, Buh-Fang, Karin) yapılmış bir çok bilimsel çalışma bulunmaktadır. Fakat ülkemizde bu konuda yapılan çalışmalar oldukça sınırlı sayıdadır (Erenmemişoğlu ve diğ., 1994). Çivril ilçesinin Gümüşsu kasabasında halk tarafından kültürü yapılan bu türün yıllık rekoltesi 4-5 ton civarındadır. Fakat yöre halkının en büyük sıkıntılarından biri de ürünü yeterince tanıtıp pazarlayamamasıdır. Bizim yapmış olduğumuz bu çalışma Z.jujuba üzerinde yapılacak olan çalışmalara bir ivme kazandıracaktır.
Alternatif tarım ürünlerinin arandığı bir dönemde hünnap, bu açıklığı doldurabilecek bir türdür.
KAYNAKLAR
Akman, Y., İklim ve Biyoiklim. Palme Yayınevi, Ankara, 1990.
Aksoy, N., Denizli-Çivril Bölgesinin Flora ve Vejetasyonu’na Genel Bir Bakış, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Orman Botaniği Anabilim Dalı, Bitirme Çalışması, 1996.
Ali-Stayeh, M. S., Reem, M., Yaghmour, R., Faidi, Y. R., Salem, K. and Al-Nuri, M. A., Antimicrobial Activity of 20 Plants Used In Folkloric Medicine In The Palestinian Area, Department of Biological Sciences, An-Najah National University, Nablus, Palestinian Area, Jouuurnal of Ethnopharmacology, Volume 60, Issue 3, Pages 265-271, April, 1998.
Aytuğ, B., Polen Morfolojisi ve Türkiye’nin Önemli Gymnospermleri Üzerinde Palinolojik Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No.114, 1967.
Aytuğ, B., Aykut, S., Merev, N. ve Edis, G., İstanbul ve Çevresi Bitkilerin Polen Atlası, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İst. Ün. Yayın No.1650, Orman Fak. Yayın No.174, 1971.
Baytop, A., Tıbbi Bitkiler Atlası, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No.3332, 1985. Baytop, T., Türkiye’de Zehirli Bitkiler, Bitki Zehirlenmeleri ve Tedavi Yöntemleri,
İstanbul Üni. Yayınları, No.3560, Eczacılık Fakültesi Yayınları, No.54, 1989. Baytop, T., Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayınları, No.578, 1997.
Baytop, T., Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, No.3255, Eczacılık Fakültesi Yayınları, No.40, 1999.
Bingham, F. T., Soil tests for phosphote, California Agriculture, 3(8), 11-14, 1949. Black, C. A., Soil-plant relationships, John Wiley Sons., İnc., New York., 1957. Bouyoucos, G. J., A recalibration of the hydrometer method for making mechanical
analysis of the soils, Agronomy Jour, 4, 434, 1951.
Brown, C. A., Palynological techniques, Baton Rouge, Lo., 1967.
Çelik, A., Aydın Dağları’nın (Aydın) Flora ve Vejetasyonu, Doktora Tezi, Ege Üniv. Fen Bil. Enst. Botanik Anabilim Dalı, İzmir, 1995.
Cireli, B., Öztürk, M. ve Seçmen, Ö., Bitki Ekolojisi Uygulamaları, Ege Üniv Matbaası, Bornova, İzmir, 1983.
Çağlar, K., Toprak Bilgisi, Ankara Ün., Ziraat Fakültesi Yayınları, No.10, 1949.
Davis, P. H., Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol. 6., 111-133, Edinburg University Press, U.K., 1965-1984.
Dong, G. Y., Quantitative Chinese pharmaceutical study on children pneumonia treated, Dept. of Pharmacy, Third Hospital of Shanghai Textile Industry Bureau, Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi, Nov.10(11), 686-8, 646, 1990.
Ekim, T., Koyuncu, M., Erik, S. ve İlarslan, R., Türkiye’nin Tehlike Altındaki Nadir ve Endemik Bitkileri, Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, No.18, Ankara, 1989. Ekim, T., Koyuncu, M., Güner, A., Erik, S., Yıldız, B.ve Vural, M., Türkiye’nin
Ekonomik Değer Taşıyan Geofitleri Üzerinde Taksonomik ve Ekolojik Araştırmalar, T.C. Tar. Or. ve Köy İşl. Bak., Orm. Genel Müd., İşl. ve Paz. Dairesi Başk., O.E.M. Eğt. Da. Başk., Yayın ve Tanıtma Şube Md. Mat., Ankara, 1991.
Ekonomik Yönüyle Denizli, Denizli Ticaret Odası Yayınları. 25, 1988.
Emberger, L., Sur le quotient pluviothermque, C. R., Acad. Sc. 234, 2508-2510, 1952.
Erenmemişoğlu, A., Keleştimur, F., Köker, A.H., Üstün, H., Tekol, Y. and Üstdal, M., Hypoglycaemic Effect of Zizyphus jujuba Leaves, J. .Pharm. Pharmacol. 47: 72-74, 1994.
Fabiyi, J. P., Kela, S. L., Tal, K. M. and Istifanus, W. A., Traditional therapy of dracunculiasis in the state of Bauchi – Nigeria, Biological Sciences Programme, Abubakar Tafawa Balewa University, Bauchi, Nigeria, Dakar Med, 38(2), 193-5, 1993.
Gemici, Y., Çivril, Sandıklı ve Dinar İlçeleri Arasındaki Akdağ ve Çevresinin Flora ve Vejetasyonu, Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Botanik Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, 1986.
Girgin, A., Saatçılar, H. M. ve Beyazgül, M., Çivril Ovası Tuzlu-Sodyumlu ve Borlu Topraklarının Islahı İçin Gerekli Yıkama Suyu ve Islah Maddesi Miktarı İle Islah Süresi, T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, No. 211, 1995.
Gönüz, A., Batı Anadolu’da Yayılış Gösteren Origanum onites L., Cyclamen
hederifohum Ation ve Orchis anatolica Boiss’in Morfolojik, Anatomik, Fenolojik
ve Ultrastrüktürel Yönden Araştırılması, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, 1994.
Huang, L., A preliminary study on the pharmacology of the compound prescription huangqin tang and its component drugs, Institute of Chinese Materia Medica, China Academy of Traditional Chinese Medicine, Beijing, Zhongguo Zhong Yao Za Zhi, Feb.15(2), 115-7, 128, 1990.
İnandık, H., Bitkiler Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, 930-32, 271 pp., İstanbul, 1969.
Jackson, M. L., Soil chemical analysis, Prenctice Hall İnc., Englewood Cliffs, N.T., U.S.A., 45-46, 1958.
Kellogg, E. E., Our Garden soils, The Macmillan Company, New York, 1952.
Kunkel, G., Plants for human consumption, An annotaded checklist of the adible phanerogams and ferns, Koenigstein, 1984.
Masato, N., Scientific names of Zizyphus Jujuba, Natural History of Hiroshima University Saijo Campus, Japan, 1996.
Meiselman, H. L., Halpern, B. P. and Dateo, G. P., Reduction of sweetness judgements by extracts from the leaves of Ziziphus jujuba, Physiol Behav. Aug.17(2), 313-7, 1976.
Morishita, S., Pharmacological studies of water extract of the Zizyphus seed and the Zizyphus seed containing drug, Research Laboratories, Kyushin Pharmaceutical Co. Ltd. Tokyo, Japan, Gen Pharmacol, 18(6), 637-41, 1987.
Munoz, S. F., Protective capability of dietary Zizyphus mistol seed oil, rich in 18.3, n-3, on the development of two murine mammary gland adenocarcinomas with high or low metastatic potential, I Catedra de Histologia, FCM, Cordoba, Argentina, Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids, Aug.53(2), 135-8, 1995. Nunes, P. H., Marinho, L. C., Nunes, M. L. and Soares, E. O., Antipyretic activity of
an aqueous extract of Zizyphus joazeiro Mart. (Rhamnaceae), Departamento Biomedico, Universidade Federal do Piaui, Teresina, PI, Brasil, Braz J Med Biol Res, 20(5), 599-601, 1987.
Öztürk, A., Tarım, Biyoloji ve Sağlık Bilimlerinde Uygulamalı İstatistik, Ege Üniversitesi Elektronik Hesap Bilimleri Enstitüsü, 30-31, Ege Üniversitesi Matbaası Bornova, İzmir, 1978.
Öztürk, A. Homa-Akdağ (Denizli) Yöresinin Stratigrafisi, Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, C.24, 75-84, 1981.
Parmar, C. and Kaushal, M. K., Zizyphus jujub. p. 98–100, In. Wild Fruits, Kalyani Publishers, New Delhi, India, 1982.
Renault, J. H., Ghedira, K., Thepenier, P., Lavaud, C., Zeches-Hanrot, M. and Le Men-Olivier, L., Dammarane saponins from Zizyphus lotus, Faculte de Pharmacie (URA au CNRS 492), Reims, France, Phytochemistry, Apr.44(7), 1321-7, 1997. Seçmen, Ö., Gemici, Y., Leblebici, E., Görk, G. ve Bekat, L., Tohumlu Bitkiler
Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları, Seri No. 116, İzmir, 1998. Shi, Y. M., Idiopathic thrombocytopenic purpura in children treated with
replenishing qi and tonifying kidney and the changes in thrombocyte aggregative function, Institute of TCM-WM, Children's Hospital, Shanghai Medical University, Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi, Jan.11(1), 14-6, 3, 1991.
Shoei-Sheng, L., Buh-Fang, L. and Karin, C. L., Three triterpene esters from
Zizyphus jujuba, School of Pharmacy, College of Medicine, National Taiwan
University, Phytochemistry, Volume 43, Issue 4, November, Pages 847-851, 1999). Silva, R. A., Effects of dietary n-3, n-6 and n-9 polyunsaturated fatty acids on benzo(a)pyrene-induced forestomach tumorigenesis in C57BL6J mice, Catedra de Histologia, Instituto de Biologia Celular (FCM), Universidad Nacional de Cordoba-CONICET, Argentina, Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids Oct. 53(4), 273-7, 1995. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids Jan. 64(1), 74, Evnard AR, 2001. (corrected to Eynard AR).
Smith, V. V., Selective suppression of judged sweetness by ziziphins, Physiol Behav., Jun. 30(6), 867-74, 1983.
Soil Survey Staff, Soil Survey Manuel, U. S. Department Agriculture Handbook, No.18, U. S. Goverment Printing Offire, Washington, 1951.
Stace, C. A., Plant taxonomy and biosystematics, 7, London, 1980.
Suttisri, R., Plant-derived triterpenoid sweetness inhibitors, Department of Medicinal Chemistry and Pharmacognosy, College of Pharmacy, University of Illinois at Chicago, 60612, USA, J Ethnopharmacol Jun. 23, 47(1), 9-26, 1995.
Tripathi, M., Pandey, M. B., Jha, R. N., Pandey, V. B., Tripathi, P.N. and Singh, J. P., Cyclllopeptide alkaloids from Zizyphus jujuba, Department of Medicinal Chemistry, Institute of Medical Sciences, Banaras Hindu University, Varanasi-221 005, India, Fitoterapia, Volume 72, Issue 5, Pages 507-510, June 2001.
Tsuda, T., Effect of Chinese herbal medicine "kanbaku-taiso-to" on neuropharma- cological tests, J Ethnopharmacol, Mar. 15(3), 289-96, 1986.
Tsuda, T., Effects of Chinese herbal medicine "kanbaku-taiso-to" on transmembrane ionic currents and its local anesthetic action, J. Ethnopharmacol, Sep.17(3), 257-61, 1986.
Vardar, Y., Botanikte Preparasyon Tekniği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları, Seri No.1, 1962.
Walter, H., Klimadiogrem-Weltatlas-Jen, 1962.
Wang, Z., A New Latin, Chinese, English Botanical Nomenclature, Chinese Academy of Sciences, Institute of Botany. Aviation Industry Publisher, Beijing, 1996.
Wodehouse, R. P., Pollen Grains, Hammer Press., New York, 1965
Wu, S., Effects of semen Ziziphis Spinosae oil and Ziziphis Spinosae extract on the decrease of serum lipoprotein and inhibiton of platelet aggregation, Hebei Provincial Academy of Medical Sciences, Shijiazhuang, Zhongguo Zhong Yao Za Zhi Jul.16(7), 435-7, 449, 1991.
Yakar, N. Bitki Morfolojisine Giriş, İstanbul Üniversitesi, Yay.No. 3112, Fen Fakültesi Yay. No. 185, İstanbul, 1983.
Yamada, H., Inhibitory effect of the extract from Zizyphus jujuba leaves on sweet taste responses of the chorda tympani in the rat and hamster, Department of Physiology, Tottori University School of Medicine, Yonago, Japan, Comp Biochem Physiol A. 88(2), 355-60, 1987.
Yoshikawa, M., Bioactive saponins and glycosides, X. On the constituents of zizyphi spinosi semen, the seeds of Zizyphus jujuba Mill. var. spinosa. Structures and histamine release-inhibitory effect of jujubosides A1 and C and acetyljujuboside B. Kyoto Pharmaceutical University, Japan, Chem Pharm Bull (Tokyo) Jul. 45(7), 1186-92, 1997.
Yoshikawa, K., Shimono, N. ve Arihara, S., Antisweet substances, jujubasaponins I- III from Z. jujuba revised structure of ziziphin, Faculty of Pharmaceutical Sciences, Tokushimma-Bunri University, Tokushimashi, Tokushima, 770, Japan, Tetrahedron Letters, Volume 32, Issue 48, November 25, Pages 7059-7062, 1991.
ÖZGEÇMİŞ
ADI SOYADI : Mustafa KARINCALI
ANA ADI : Kadriye
BABA ADI : İsmail
DOĞUM YERİ veTARİHİ : Aydın, 24.03.1966
ÜNVANI : (İng) Biyoloji Öğretmeni
ÇALIŞTIĞI YER : Çivril Anadolu İmam-Hatip Lisesi
: Çivril /Denizli - TÜRKİYE
YABANCI DİL : İngilizce
EĞİTİM DURUMU
1973.1978 : Salavatlı İlkokulu
1978-1981 : Salavatlı Ortaokulu
1981-1985 : İzmir Eşrefpaşa Lisesi
1985-1990 : Marmara Ün. Atatürk Eğt. Fak. Biyo. Böl.
1991-2003 : (Milli Eğitimde) Biyoloji Öğretmenliği