Dünyada 200 kadar türle temsil edilen (Anonim, 2007) Papaveracea familyası zengin bir tür populasyonuna sahiptir. Oxytona seksiyonu içerisinde yer alan türlerle ilgili bugüne kadar ülkemizde araştırıcılar birçok çalışmalar yapmışlardır. Bu çalışmalar bazen alkoloit içerikleri, bazen de türlerin teşhisi amacıyla yapılan sitogenetik çalışmalar adı altında kromozom sayımı çalışmalarıdır. Ülkemizde bu derece de yaygın olarak yürütülen çalışmalarda başı çeken iki araştırıcı bulunmaktadır. Bunlar Cullen ve Goldblatt’tır. Cullen (1965) ve Goldblatt (1974) Oxytona seksiyonuna ait yabani türlerin ülkemiz coğrafyasındaki dağılımlarıyla ilgili yapmış oldukları çalışmalarda ilginç saptamalarda bulunmuşlardır. Cullen (1965) ülkemizde Oxytona seksiyonuna ait her üç türünde bulunduğunu söylerken Goldblatt (1974) İç Anadoludan başlayan Hakkari bölgesine kadar uzanan geniş coğrafik bir alanda yürüttüğü çalışmasında P. bracteatum’a rastladığına dair yazılı bir belge sunmamıştır. Ancak yazılı diğer makale ve belgelerde ülkemiz coğrafyasında başlayıp İran, Kuzey Kafkasya ve Irak’a kadar uzanan alanda bu türün bulunduğu belirtilmektedir. Yapmış olduğumuz çalışmada, 23 (Tarla Bitkileri Bölümü/Ankara Üniversitesi), 99 (Tarla Bitkileri Bölümü/Ankara Üniversitesi), 104 (Fesleğen Köyü Göksun Yaylası / Niğde) ve 149 no’lu (Tarla Bitkileri Bölümü/Ankara Üniversitesi) bitkilerin (2n=14) kromozom sayısına sahip olduğu bulunmuştur. Bu durumda yapmış olduğumuz çalışma Cullen (1965)’in yapmış olduğu çalışmayla örtüşmekte, Goldblatt (1974)’ın yapmış olduğu çalışmasıyla da çelişmektedir.
Ayrıca daha önceki yazılı kaynaklarda bu türün yani P. bracteatum’un P. lasiothrix olarak da bilindiği belirtilmiştir (Davis, 1988). Fedde (1909)’da geçmişte P. lasiothrix olarak belirtilmiş olan bu türün P. pseudo-orientale grubuna ait olduğunu bu isimlendirmenin yanlış, bu yanlışlığında; P. bracteatum ile P. pseudo-orientale arasındaki yüksek derecede benzer morfolojik özelliklerinden kaynaklandığını belirtmiştir.
Papaveracea familyası Papaver cinsine bağlı Oxytona seksiyonunda yer alan ana türlerin kromozom sayıları P. bracteatum (2n=14), P. orientale (2n=28) ve P. pseudo-orientale (2n=42)’dir. Birbirleriyle melezlenmeleriyle oluşabilecek ara formlarda bulunmaktadır. Bu ara formların kromozom sayıları; (P. bracteatum X P. orientale) 2n=21, (P. bracteatum
X P. pseudo–orientale) 2n=28, (P. pseudo–orientale X P. orientale) 2n=35, (P. bracteatum X P. pseudo–orientale) 2n=28, ve (P. bracteatum X P. pseudo–orientale) X P. bracteatum 2n=21 olarak sunulmuştur (Milo ve ark., 1986). Bu durumda bu seksiyonda yer alan ana türlerin aynı alan içerisinde yer almasıyla ara melez formlar oluşumu gözlenebilmektedir. Teorik olarak yalnızca bu üç türün bulunması gereklidir aksi halde bu türlerden bir tanesinin tozlaşma mesafesinin yakınında olmaması ihtimalinde bu ara formların ortaya çıkma olasılığı azalmaktadır. Yapmış olduğumuz çalışmada ara formlara rastlanılmamıştır. Çünkü ana formların toplama işlemi yürütülürken türlerin tozlaşma ihtimali olmayacak kadar birbirlerinden uzak mesafelerden toplanılmasına özellikle dikkat edilmiştir. Mutlak anlamda tozlaşma ihtimalini yok saymak elbette ki geçerli bir durum olarak sayılamaz. Bunun için ara formların da olabileceği düşünülebilir. Bunu anlamak için mevcut tohumların herbirini ayrı ayrı çimlendirip hepsinin birden kromozom sayımlarının yapılması gerekirdi. Bunun için sınırlı materyalin oluşu ve çok uzun süreler alacağından bu şekilde kapsamlı bir sayım gerçekleştirilememiştir.
Yapılan çalışma itibariyle P. pseudo-orientale (2n=42)’nin Fesleğen Köyü Göksun Yaylası / Niğde’de yaygın olarak görüldüğü ve nispeten Yıldız Dağı / Sivas, Ovacık Mercan Vadisi / Tunceli mevkilerinde de görülebildiği söylenebilir. P. orientale (2n=28)’nin Ovacık Mercan Vadisi / Tunceli mevkiinde yaygın olarak görüldüğü tespit edilirken, Fesleğen Köyü Göksun Yaylası / Niğde dolaylarında da en az Ovacık Mercan Vadisi / Tunceli mevkiinde ki kadar yayılım gösterdiği görülmektedir.
Çalışmada Papaveracea familyasına bağlı Oxytona seksiyonuna ait her üç türünde karyotip analizi çalışması Lavania ve ark. (1999)’nın P.bracteatum türü üzerinde yapmış olduğu karyotip analizi sonuçları baz alınarak yapılmıştır. Bu kol oranlarına yakın değerlere sahip kromozomlar benzer numaralar verilerek gruplandırılmıştır. Aynı şekilde B ve C genomlarının gruplandırılmasında da benzer yaklaşım kullanılarak yakın değerlere sahip kromozomlar A genomundaki kromozom numaralarına gruplandırılmıştır. Bu çalışma, özellikle B ve C genomlarının ilk karyotip analizinin yapıldığı araştırma olmasından ötürü, yaptığımız kromozom gruplandırmaları orijinal nitelik taşımakta olup daha sonra yapılacak çalışmalarla doğrulukları test veya teyit edilecektir.
Sonuç itibariyle yapılan bu çalışmada, Fesleğen Köyü Göksun Yaylası / Niğde, Yıldız Dağı / Sivas, Tecer Dağı / Sivas, Ovacık Mercan Vadisi / Tunceli kırsallarından toplanan ve Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünden alınan numunelerin kromozom sayımı çalışması yapılmıştır. Bu sayım sonucunda Papaveracea familyasına bağlı Oxytona seksiyonuna ait türlerde toplamda 89 numunede, 4 tane P. bracteatum (2n=14), 42 tane P. orientale (2n=28) ve 43 tane de P. pseudo-orientale (2n=42) türlerinin kromozom sayımı gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışma ülkemiz doğal florasında yayılım gösteren Papaveracea familyası Papaver cinsi Oxytona seksiyonuna ait yabani türlerin coğrafik dağılımının öğrenilmesi, türlerin teşhisinin yapılması ve gelecekte uygulanacak olan ıslah çalışmalarına da öncülük etmesi açısından ayrı bir önem taşımaktadır.
KAYNAKLAR
Anonim (2007). http://www.poppies.org/faq/papaver-taxonomy/how-can-i-identify-a-true- opium-poppy/. 2007.
Arzani, A. 1996. Laboratory Manual of Genetics and Cytogenetics. University of Esfahan- Iran 1:10-13
Atay, M., 1995. Papaver commutatum & C. Meyer Subsp. Euxınum Kaderit ve Papaver rhoeas L. Türlerinin Alkolit Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Sağlık bilimleri Enstitüsü Farmakognazi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi. İstanbul
Bohm, H. V. 1965. Über Papaver bracteatum Lindl. II Mitteilung. Die Alkaloide des reifen bastards aus der reciproken kreuzeng dieser art mit Papaver somniferum L. Plant Med., 13; 234-240.
Bohm, H. V. 1967. Über Papaver bracteatum Lindl. III Mitteilung. Charakteristischi Veranderung des Alkaloidspektrums wahrend der Pflanzenentwicklung. Plant Med., 13; 215-220.
Boissier, E. 1867. Flora Orientalis. Cilt 1. sayfa 105. Basileae et Genevae. Boissier, E. 1868. Flora Orientalis. Suplement 23. Basileae et Genevae. Booth, M. 1996. “Opium A Hisrory” London Ingland.
Carolan, J. C., Hook, I. L. I., Walsh, J. J. and Hodkinson, T. R. 2002. Using AFLP markers for species diferentiation and assessment of genetik variability of in vitro- cultured Papaver bracteatum (section Oxytona) In Vitro Cell. Dev. Biol.-Plant 38:300-307
Claudia, V., Tui, V., Lina M., Ra B. 2004. The study of mitotic chromosomes at Papaver hoeas L. (2n=14) species. Analele tiin ifice ale Universit .Cuza din Ia (serie nou ), Sec iunea I, Genetic Biologie Molecular , 188-190.
Cullen, J. 1965. Papaver L., -Ref.: Davis,P.H.(ed.):Flora of Turkey and East Aegean Islands. University Press, Edinburg, p. 219-236.
Da costa, I. R., and Eliana, R. F-M. 2007. Karyotype analysis in South American species of Myrtaceae. Received September 2006; accepted for publication June 2007 Davis, P. H., Mill, R. R., Tan, K. 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands.
Edinburg Unv. Pres. Edinburg.
Fedde, F. 1909. Papaver L. Ref.: Engler,A.: Das Pflanzenreich 40(IV,104): 288- 344,Weinheim.
Goldblatt, P. 1974. Biosystematic studies in Papaver section Oxytona. Annals of the Missouri Botanical Garden vol:61 No.2 265-269
Grossheim. A.A. 1950. Flora Caucasica.
Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. and Baser, K. H. C., 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands (Suplement 2). Vol. 11. Edinburg Unv. Pres. Edinburg.
Karadağ, Y. (1999). Bazı mürdümük hatlarının (Lathyrus sativus L.) Sitolojil, Morfolojik ve Tarımsal Özellikleri Üzerine Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla bitkileri Bölümü. Tokat
Kawatani, T. and Asahina, H. 1959. External characters and alkaloids of the artificial interspecific F1 hybrids between P. orientale L. (♀) and P. somniferum (♂) L. Jap. Jour. Genet. 34: 353-362.
Kisilev, V. V. and Konovalova, A. 1948. Alkaloidakh Dikorstushchikh Vidov Maka. Zhurnal Obshchei Khimii, 18; 142-150.
Konovalova, R. A., Yunussoff, S. and Orechoff, A. P. 1935. Über alkaloide der Papaver arten. I. Mitteilung. Alkaloide von Papaver armeniacum & Papaver orientale. Berlin, Deutsch. Chem. Ges. 68:2158-2163.
Lalezari, I., 1978. Thebaine Producing Plants of İran. College of Phartehran University, Publication 12 ( Acta Harticulturae, 1978, 73, 249253).
Lavania, U. C., Sirivastava S. 1999. Quantitative delineation of karyotype variation
in Papaver as a measure of phylogeneticdifferentiation and origin. Central Institute of Medicinal and Aromatic Plants, Lucknow 226 015, India
Ljungdahl, H., 1922. Zur Zytologie der Gattung Papaver. — Svensk Bot. Tidskr.16, 103– 114.
Nakata, M., Guan, K., Li J., Lu, Y., and Li H. 2007.Cytotaxonomy of Begonia rubropunctata and B purpureofolia (Begoniaceae). Received January 2007; accepted for publication August 2007.
McNıcholas, L. F. and Martin, R. 1984. New and experimental therapeutic role for naloxone and related opiate antagonists. Drugs 27:81-93.
Medvedew, J.S.and Kavzask, SV. MUS. 1918. Ann. Caucas. Dusb, ll:204-207
Milo, J., Levy, A., Ladizinsky, G. and Palevitch, D.. 1986 Phylogenetic studies in Papaver section Oxytona: cytogenetics of the species and interspecific hybrids. Theor Appl Genet 72:524 – 529.
Milo, J., Levy, A., Ladizinsky, G. and Palevitch, D. 1988. Phylogenetic and genetic studies in Papaver section Oxytona: cytogenetics, isozyme analysis and chloroplast DNA variation. Theor.Appl Genet 75:795-802.
Milo, J., Levy, A., Palevitch, D. and.Ladizinsky, G. 1990. Genetic evidence for the conversion of the morphinan alkoloid thebaine to oripavine in interspecific hybrids between P.bracteatum and Papaver orientale. Heredity 64 367-370
Osalou., A. R. 2004. Doğu Anadolu Bölgesinden (Ağrı, Van, Hakkari) Toplanan Bazı Yabani Haşhaşlarda Kromozom Sayılarının Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tez. Ankara Üniversitesi.
Ojala, A., Rousi, A., Lewing, E., Pyysalo, H. And Widen, C.J., 1990. Interspecific hybridization in Papaver 3. F1 hybrids between species of sect. Oxytona [Hereditas 112:221-230]
Parmaksız, İ. (2004). Papaver cinsi Oxytona seksiyonunun Türkiye’de Yetişen Türlerinde Genetik Çeşitliliğin RAPD Markörleri ile Analizi. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Ankara Üniversitesi. Ankara.
Phıllıpson, J. D., Baytop. A., Scutt, A., Sarıyer, G. and Özahtay, Y. N. 1981. Alkaloids from Turkish samples of P.bracteatum and Papaver pseudo-orientale. Planta Med.43: 261-271 .
Ping, C. C. 1972. Cultivation and anaysis of Papaver bracteatum L. MS. Thesis. University of Mississipi.
Popov, M. G. 1937. Papaveraceae. in Komarov V. L. (editor), ‘’Flora of the USSR’’ 7: 470-474. (Translated 1970) Jeruselam.
Rajhaty, T. ve Thomas, H. 1974. Cytogenetics of oats (Avena L.), Canada, miscellanneous Publications of the genetic society of Canada No.2
Rapoport, T. H. and Stermitz, F.R. 1961. "Biosynthesis of Opium Alkaloids. Alkaloid Interconversions in Papaver somniferum and P. orientale", J. Am. Chem. Soc., 83, 4045
Sarıyar, G. 1977. İstanbul Eczacılık Fakültesi Mecmuası, 13; 71.
Sarıyar, G., Kalav, Y. N. (1989). Alkaloids from Turkish Papaver rhoeas. Faculty of Pharmacy, Department of Pharmacognosy, University of Istanbul, Turkey.
Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L. ve Leblebici, E. 1995. Tohumlu Bitkiler Sistematiği (Ders Kitabı). 4. baskı . Ege Ünv. Fen Fak. Ders Kitapları Serisi No: 116. İzmir.
Shafiee, A., Lalezari, I., Nasseri-Nauri, P. and Asgharian, R., 1975. Alkaloids of Papaver orientale and Papaver pseudo-orientale. J. Pharm. Sci. 64:1570-1572.
Shing, J. Ram. (1993). Plant Cytogenetics. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data. Department of Agronomy University of Illinois Urbana, Illnois.
Şenol, H. F. (1988). Türkiye’de Yetişen Yabani Papaver (Haşhaş) Türlerinin Thebain ve Narcotin Bakımından Değerlendirilmesi. İstanbul Eczacılık Fakültesi. İstanbul. Yasui, K. 1921. On the behavior of chromosomes in the meiotic phases of some artificially
raised Papaver hybrids. Bot. Mag. Tokyo. 35: 154-167.
Yasui, K. 1936. Cytogenetic studies in artificially raised Interspecific hybrids of Papaver 4. Interspecific hybrids of Papaver orientale L. and P. bracteatum Lindl. Cytologia 7:535-543.
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Erkan KESAT Doğum Tarihi ve Yer : SAMSUN Medeni Hali : Bekar Yabancı Dili : İngilizce
Telefon : 0362 231 75 30 e-mail : baget55@hotmail.com
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet
Tarihi Yüksek Lisans
Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi 2005