Proje kapsamında, ön terbiye işlemleri yapılan pamuk, yün ve viskon kumaşların boyama reçetelerinde kullanılacak boyarmadde miktarı UV-VİS çalışması yapılarak spektrofotometrik yöntemle belirlenmiştir. Bu sayede bakır klorofil ile farklı lif türlerinin boyanabilirliğine yönelik optimum boyama konsantrasyonları belirlenmiştir. Boyanan kumaşların spektrofotometre kullanılarak renk ölçümleri gerçekleştirilmiş ve haslık testleri uygulanmıştır.
Elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
Boyama sonrasında boya banyosunda kalan BM konsantrasyonunun tespit edilebilmesi için öncelikle bakır klorofil boyarmaddesinin maksimum absorbans dalga boyu UV-Vis Spektrofotometre cihazı 400-800 nm aralıkta dalga boyu taraması yapılarak λmax = 626,5 nm tespit edilmiştir. Sırasıyla 1, 2, 3, 4, 5,6, 7, 9 ve 12 ml/l bakır klorofil ile hazırlanmış çözeltiler UV-VIS spektrofotometresine konularak absorbans değerleri ölçülmüş ve konsantrasyonlarına karşılık absorbans grafiği (kalibrasyon eğrisi) çizilmiştir. Boyarmaddenin UV-Vis absorbans değerinin boya konsantrasyon artışı ile lineer olarak arttığı gözlenmiştir.
Bakır klorofil konsantrasyonu bilinen boyarmadde çözeltilerinden elde edilmiş olan kalibrasyon grafiği yardımıyla pamuklu kumaş numunelerinin 1 ml/l, 3 ml/l, 5 ml/l, 7 ml/l, 9 ml/l ve 12 ml/l konsantrasyonlardaki boya flotteleri ile gerçekleştirilen boyama işlemleri sonrasında banyoda kalan BM flottelerinden alınan örneklerin UV-Vis spektrofotometre cihazına okutulmuş ve boyama işlemleri sonrasında flottede kalan BM konsantrasyonları bulunmuştur. 7 ml/l BM konsantrasyonuna kadar yapılan boyamalarda, pamuklu kumaş numunelerinin boyama işlemleri sonrası flottede kalan BM konsatrasyonunun arttığı görülmektedir. Ancak bu noktadan sonra boyama işleminde boya çözeltisinin BM konsantrasyonunun artırılmasına rağmen flottede kalan BM konsantrasyonunun artmadığı (kumaşın BM alımının stabil hale geldiği) gözlenmiştir.
Bakır klorofil konsantrasyonu bilinen boyarmadde çözeltilerinden elde edilmiş olan kalibrasyon grafiği yardımıyla yünlü kumaş numunelerinin 1 ml/l, 3 ml/l, 5 ml/l, 7 ml/l, 9 ml/l ve 12 ml/l konsantrasyonlardaki boya flotteleri ile gerçekleştirilen boyama işlemleri sonrasında banyoda kalan BM flottelerinden alınan örneklerin UV-Vis spektrofotometre cihazına okutulmuş ve boyama işlemleri sonrasında flottede kalan BM konsantrasyonları bulunmuştur. 3 ml/l BM konsantrasyonuna kadar yapılan boyamalarda, pamuklu kumaş numunelerinin boyama işlemleri sonrası flottede kalan BM konsatrasyonunun arttığı görülmektedir. Ancak bu noktadan sonra boyama işleminde boya çözeltisinin BM konsantrasyonunun artırılmasına rağmen flottede kalan BM konsantrasyonunun artmadığı (kumaşın BM alımının stabil hale geldiği) gözlenmiştir.
Bakır klorofil konsantrasyonu bilinen boyarmadde çözeltilerinden elde edilmiş olan kalibrasyon grafiği yardımıyla viskon kumaş numunelerinin 1 ml/l, 3 ml/l, 5 ml/l, 7 ml/l, 9 ml/l ve 12 ml/l konsantrasyonlardaki boya flotteleri ile gerçekleştirilen boyama işlemleri sonrasında banyoda kalan BM flottelerinden alınan örneklerin UV-Vis spektrofotometre cihazına okutulmuş ve boyama işlemleri sonrasında flottede kalan BM konsantrasyonları bulunmuştur. 7 ml/l BM konsantrasyonuna kadar yapılan
22
boyamalarda, pamuklu kumaş numunelerinin boyama işlemleri sonrası flottede kalan BM konsatrasyonunun arttığı görülmektedir. Ancak bu noktadan sonra boyama işleminde boya çözeltisinin BM konsantrasyonunun artırılmasına rağmen flottede kalan BM konsantrasyonunun artmadığı (kumaşın BM alımının stabil hale geldiği) gözlenmiştir.
Boyanan numunelerin CIELAB (L*, a*, b*, C ve h0) koordinatları değerleri Eksoy Kimya firması laboratuvarında bulunan spektrofotometre kullanılarak tespit edilmiştir.
Genel olarak L* değerleri incelendiğinde, boyama konsantrasyonu arttığında L*
değerlerinde bir düşüş meydana gelmiştir. Bu da bakır klorofil konsantrasyonu arttıkça rengin koyulaşması anlamına gelmektedir. Renk koyuluğunun pamuklu ve viskon kumaşlarda 7 ml/l BM konsantrasyonuna kadar, yünlü kumaşlarda 3 ml/l BM konsantrasyonuna kadar hızlı bir şekilde arttığı bu noktadan sonra boyama işleminde boya çözeltisinin BM konsantrasyonunun artırılmasına rağmen kumaşın renk koyuluğunun (L* değeri) stabil hale geldiği gözlenmiştir. Bu sonuçlar UV-Vis çalışmalarını destekler niteliktedir.
Sürtünmeye karşı renk haslığı testi sonuçları incelendiğinde kuru sürtme haslıklarının yaş sürtme haslığına göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Genel olarak yünlü numunelerin yaş sürtme haslıklarının pamuklu ve viskon kumaşların yaş sürtme haslıklarına göre daha yüksek olduğu ve BM konsantrasyonunun artması ile yaş sürtme haslık derecelerinin düştüğü gözlenmiştir.
Pamuklu, yünlü ve viskon kumaşların çok lifli refakat bezini lekeleme değerleri incelendiğinde asidik ve bazik ter haslıklarının oldukça yüksek olduğu, kumaşlardaki renk değişimi incelendiğinde viskon kumaşların ter haslıklarının pamuklu ve yünlü kumaşlara nazaran nispeten düşük olduğu gözlenmiştir.
Laboratuvarımızda gerçekleştirilemediği için dışarıdan hizmet alımı yoluyla yapılacak olan antibakteriyel aktivite tayini Covid-19 salgınından dolayı laboratuvarların çalışmaya ara vermesi nedeniyle yapılamamıştır.
KAYNAKLAR
Moore, S.B., Ausley, L.A., (2004). Systems thinking and green chemistry in the textile industry:
concepts, technologies and benefits, Cleaner Production, 12(6), 585-601
Hüseyin BENLİ, M. İbrahim BAHTİYARİ (2016). Pamuklu Kumaşların Ozon-Hidrojen Peroksit Kombinasyonu ile Ağartılması ve Doğal Boyalar ile Renklendirilmesi, Tekstil ve Mühendis, 23: 103, 189-196.
H T Deo, B K Desai, (1999). Dyeing of cotton and jute with tea as a natural dye, JSDC VOLUME 115, 224-227.
Rajni Singh, Astha Jain, Shikha Panwar, Deepti Gupta, S.K. Khare, (2005) Antimicrobial activity of some natural dyes, Dyes and Pigments, Volume 66, Issue 2, 99-102.
Kızıl, S., Kayabaşı, N., (2005). Muhabbet Çiçeğinin (Reseda Lutea L.) Boyama Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2005, 18(2), 195-200
23
Tutak, M., Benli, H., (2008). Bazı bitkilerden elde edilen doğal boyar maddelerin yünü boyama özelliğinin incelenmesi, BAÜ FBE Dergisi, Cilt:10, Sayı:2, 53-59
Padma S. Vankar, Rakhi Shanker, Samudrika Wijayapala, (2009). Dyeing of cotton, wool and silk with extract of Allium cepa, Pigment & Resin Technology, Vol. 38 Issue: 4, pp.242-247 Gökhan ERKAN, Kemal ŞENGÜL, Sibel KAYA, (2010). Denim Kumaşların Rubıa Tınctorum L. (Kökboya) İle Boyanması Üzerine Bir Araştırma, Tekstil ve Mühendis, 17:80, 1-10.
Merdan, N., Acar, K., Korkmaz, B., (2011). Gelincik (Papaver Rhoeas L.)Bitki Çiçekleri İle Boyanmış YÜNLÜ Kumaşların RENK VE HASLIK Özelliklerinin Araştırılması, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yıl:10 Sayı 19 Bahar 2011 s.89-99
Benli, H., Bahtiyari, M., (2012). Portakal Ağacı Yaprakları İle Viskon Kumaşların Boyanması, Akdenız Sanat Dergisi, Cilt 4, Sayı 8, 85-89
Duygu Değirmenci, Birkan Salim Yurdakul, Tuğçe Uysal, Tülin Aşkun, (2014). Spray Dryer Kullanılarak Elde Edilen Doğal Boyalar İle Pamuklu Kumaşların Boyanması, XIII.
Uluslararası İzmir Tekstil ve Hazır Giyim Sempozyumu 2 – 5 Nisan 2014, 131-134.
Karabulut, K., (2015). Pamuklu Örme Kumaşlara Doğal Boyalarla Boyama Yoluyla Tek Adımda Renk, Uv Koruyuculuk Ve Antibakteriyellik Kazandırılması, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
Kulkarni S.S., Gokhale A.V, Bodake U.M, Pathade G.R., (2011). Cotton Dyeing with Natural Dye Extracted from Pomegranate (Punica granatum) Peel, Universal Journal of Environmental Research and Technology, Volume1, Issue 2: 135-139
D. Jothi, (2008), Extractıon Of Natural Dyes From Afrıcan Marıgold Flower (Tagetes Ereecta L) For Textıle Coloratıon, AUTEX Research Journal, Vol. 8, No2, 49-53.
Ersin ÖNEM, Mehmet Mete MUTLU, Sevinç GÜNAY, Hande AZERİ (2012): Soğan (Allium Cepa) Yumru Dış Kabuğundan Doğal Boyarmadde Ekstraksiyonu ve Deri Boyamada Kullanımı, Tekstil ve Mühendis, 19: 88, 1-8.
Deveoğlu, O.,Karadağ, R., (2011). Genel Bir Bakış: Doğal Boyarmaddeler, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 23(1), 21-32.
E. Tsatsaroni, M. Liakopoulou-Kyriakides, (1995). Effect of Enzymatic Treatment on the Dyeing of Cotton and Wool Fibres with Natural Dyes, Dyes and Pigments, Vol. 29, No. 3, pp.
203 209.
S. J. Park, Y. M. Park, (2010), Eco-dyeing and Antimicrobial Properties of Chlorophyllin Copper Complex Extracted from Sasa veitchii, Fibers and Polymers 2010, Vol.11, No.3, 357-362.
Hou, X., Yang, R., Chen, X., Yang, Y., (2012). Dyeing kinetics of Sodium Chopper Chlorophyll on Silk, Nat. Prod. Res. Dev., 24, 312-315.
Xiuliang Hou, Ruiling Yang, Helan Xu, Yiqi Yang, (2012), Adsorption Kinetic and Thermodynamic Studies of Silk Dyed with Sodium Copper Chlorophyllin, Ind. Eng. Chem. Res.
2012, 51, 8341−8347
JANG Rui-Ling HOU Xiu-Liang PAN Gang-Wei LU Ke-Songa, (2011). Effect of Dyeing Temperature on the Dyeing Properties of Sodium Copper Chlorophyll to Silk Fabrics, Chinese Journal of Spectroscopy Laboratory, 2011-05.
24
WANG Li-juan,FENG Hao,LI Jian, (2007). Study on Dyeing Properties of Sodium Copper Chlorophyll on Flax Fiber, Chemistry and Industry of Forest Product, 2007-S1