TARIMSAL SANAYİ VE KOP PROJESİ

Konya tarıma dayalı sanayi, bitkisel ve hayvansal üretim merkezidir. Tarım ve hayvancılık sektörü Konya ilinde, taşıdığı yüksek potansiyel itibariyle Türkiye için büyük önem arz etmektedir.

Eski çağlardan bugüne kadar medeniyetlerin merkezleri su havzalarına yakın bölgelerde kurulmuştur. Ancak dünya nüfusunun hızla artması nedeni ile mevcut kaynaklar, yükselen talebi karşılayamaz hale gelmektedir. Bu da suyun hayati öneminin ne kadar arttığını ve stratejik bir değer haline geldiğinin çok önemli bir göstergesidir.

GAP’tan sonra Türkiye’nin en önemli sulama projesi Konya Ovalarını Sulama Projesidir. Konya Ovası Sulama Projesi (KOP) Türkiye’de ihale yolu ile yapılmış ilk projedir. KOP Projesi 1908-1913 yıllarına dayanmaktadır.

Konya Ovaları Sulama Projeleri, Konya ve Karaman illerinde yer alan 9 adedi büyük su projesi, 1 adedi Göksu Havzası Enerji Projesi, 1 adedi İçme suyu projeleri ve diğerleri de müstakil küçük yer altı ve yerüstü suyu sulamaları olmak üzere 12 adet su tedarik, dağıtım ve iletim proje paketinin genel adıdır.

KOP kapsamında yer alan projeler şunlardır:

1. Konya - Çumra Projesi (336.766 ha) 2. Ereğli Projesi (42.225 ha)

3. Ilgın Projesi (17.639 ha) 4. Karaman Projesi (24.700 ha) 5. Ayrancı Projesi (5.438ha)

6. Yunak - Akgöl Projesi (24.520 ha) 7. Sarayönü – Beşgözler Projesi (5.630 ha) 8. Akşehir – Eber Projesi (9.500 ha)

9. Beyşehir – Damlapınar Projesi (1.020 ha) 10. Küçük Su Projeleri (181.958 ha)

11. Konya ve Karaman Kenti İçme Suyu Projesi ( 37,8+22,1 = 59,9 hm³ ) 12. Göksu Havzası Enerji Projeleri (147,5 GWh/yıl)

TABLO 1. KOP Kapsamındaki (Konya-Karaman) Projelerin Son Durumu

Sıra Niteliksel Durum Alan (Ha)

1 İşletmeye Açılan Projeler 354.027

2 İnşaatı Devam Eden Projeler 6.610

3 Yatırım Programına Teklif Edilmiş Olan Projeler 34.458

4 Planlaması Tamamlanan Projeler 234.961

5 Kesin Projesi Tamamlananlar -

6 Planlama Aşamasında Olanlar 24.520

TOPLAM 654.576

Kaynak: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü IV.Bölge Müdürlüğü

Konya Ovası Projeler Demeti ile bugüne kadar yapılan yatırımlarla 356.177 hektar alan suya kavuşturulmuş olup, bu miktarın toplam 654.576 hektara çıkarılması planlanmaktadır.

Mavi Tünel Projesi

Konya Kapalı Havzası’nda su kaynaklarının yetersiz olması nedeniyle, komşu havzalardan yeni su kaynakları temin etmeye yönelik olarak geliştirilen projelerden birisi olan KOP kapsamında bulunan 12 adet proje demetinden en büyüğü Konya – Çumra Projesidir. 3 merhaleden oluşan Konya – Çumra Projesinin de en büyük ve en önemli kısmını “Konya – Çumra III. Merhale Projesi” teşkil etmektedir.

Konya – Çumra III. Merhale Projesi “Bozkır, Bağbaşı ve Afşar Barajları, Mavi Tünel ve Hidro Elektrik Santrali (HES) olmak üzere üç ana alt projeden oluşmaktadır.

Mavi Tünel Projesi, Göksu’nun güneye akan suyunu, tersine kuzeye çevirip, Konya Ovası’nı sulayacak büyük bir tarımsal sulama projesidir. Projeyle Yukarı Göksu Havzası'nda Bağbaşı, Bozkır ve Avşar Barajları'nda toplanacak suyun Çumra ve Karaman Ovalarına aktarılması planlanmaktadır. Mavi Tünel Projesi 17 km uzunluğunda, 4 m çapında, 400 milyon dolarlık maliyeti olan bir projedir.

Proje ile Akdeniz’e boşalan Yukarı Göksu Havzası’nın sularından 414,13 hm³ünün yapılacak olan 3 adet baraj ve 17 km’lik tünel (Mavi Tünel) vasıtasıyla Konya Kapalı Havzası’na aktarılması amaçlamaktadır. Projenin tamamlanmasıyla, 223 bin 410 ha alanın sulamasının sağlanmasının yanı sıra, yıllık 147.050 GWh enerji üretimi gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Konya Ovası sınırları içerisinde irili ufaklı birçok akarsu bulunmaktadır. Küçük akarsuların çoğundan sulama amaçlı faydalanılırken en büyük debiye sahip olan Göksu Nehri’nden sulama amaçlı yararlanılamamıştır. Oysa Göksu Nehri’nin debisi Konya’da sulamada kullanılan akarsuların tamamının debisinden yüzde 50 daha fazladır. Bu nedenle Göksu nehrinin proje için önemi büyüktür.

İhalesi tamamlanmış olan Bağbaşı Barajı ve Mavi Tünel projesi ile yıllık ortalama çevrilecek su miktarı 160-180 hm³’tür. Bu miktar Çumra ovasının su ihtiyacının karşılanması ve yer altı sularının beslenimi için kullanılacaktır. Projenin 2009 yılı ödeneği 51.469.000 TL olup, fiziki gerçekleşme %30’dur.

Konya, Göksu nehrinden denize akan 414 milyon m3 suyun Konya Ovası'na akıtılması durumunda, tarımı sınırlayan karasal iklimde kısmi değişimlerin olması söz konusudur.

Mavi Tünel Projesi hayata geçirildiği takdirde tarımı sınırlayan karasal ikilimin yerini ılıman kuşağa bırakacağa öngörülmektedir.

Konya Ovaları Sulama Projesi ile birlikte;

 Tarım ve tarıma dayalı endüstride büyük bir ekonomik potansiyel oluşacaktır. KOP’un gerçekleşmesi bölgesel ve sektörel kalkınmayı sağlayacak, bölgelerarası dengesizlikleri azaltacaktır.

 Projenin tamamlanmasıyla birlikte; hububat, şeker pancarı, meyve, sebze, yem bitkileri ve haşhaş yetiştiriciliğinde daha yüksek düzeyde verim alınması sağlanacaktır. Bu gelişmelerle birlikte üretimi yapılamayan ürünler de yetiştirilebilecek ve pek çok yeni sektörel fırsatlar doğacaktır. Ürün çeşitliliğinin artmasının bir sonucu olarak sanayinin hammadde ihtiyacını karşılayacak ürünler yetiştirilmiş olacaktır.

 Farklı ürünler yetiştirilmesi yanında artan ürün miktarı, bunları yerinde işleyen entegre tarım tesisleri ve tarım sanayisi ihtiyacını beraberinde getirecektir. Bunun sonucu olarak bölge, sanayi şehri konumuna gelecek ve yeni istihdam alanları oluşacaktır. Üretim ile birlikte ihracat kapasitesi artacak ve ülkemize döviz girdisi sağlanacaktır. Bu sayede Konya Ovası'nın her yıl milli ekonomiye 1 milyar dolarlık katkı sağlayacağı planlanmaktadır.

 Projeyle birlikte yılda 100 GWh enerji üretilebilecektir. Ürün yelpazesi içinde

%80-90 olan hububat, %20’lere düşecek, yerini daha yüksek gelir elde edilecek sanayi ürünlerine bırakacaktır.

 Ekonomik değeri daha yüksek olan, yem, yağ bitkileri, bakliyat, sebze ve meyve ile organik ürünlerin üretimi yapılabilecektir. Böylece organik tarımda Konya önemli bir yere sahip olacaktır. Organik ürünlerin yaklaşık %80’inin ihraç amaçlı üretileceği düşünülürse hem ülke hem de ilimiz ekonomisine çok büyük katkı sağlanacaktır.

 Diğer taraftan projenin hayata geçirilmesi ile dondurulmuş ve kurutulmuş gıda sektörü daha da önemli bir sektör olarak öne çıkacaktır.

 Yaşanacak iklim değişikliği ile birlikte bitki örtüsünde meydana gelecek değişiklikler nedeniyle hayvancılık gelişecek ve hayvansal ürünlerde kalite, fiyat ve miktar olarak yüksek standartlar yakalanabilecektir.

 Proje ile Konya Ovası’nın yüzde 70’ini sulanabilir hale getirecek ve bölgede su sıkıntısı çekilmeyecektir.

 Son olarak KOP projesinin tamamı devreye girdiği takdirde 3 yılda kendini finanse edeceği öngörülmektedir.

Küresel kuraklık tehdidi ile birlikte, tarımda ve Konya`nın gelişiminde sulama son derece önemli bir yer teşkil etmektedir. Konya Ovası Sulama Projesi tamamlanamadığı için bugün ovada tarımsal üretim ve doğal hayat tehdit altındadır.

Devlet Su İşleri IV. Bölge Müdürlüğü’nden alınan bilgilere göre 2010 yılında, büyüksu işleri kapsamında; 8 adet proje inşaatına devam edilecek, 1 adedinin (Bozkır barajı inşaatı) ihalesi yapılacaktır. Küçük su işleri kapsamında ise 6 adet gölet ve sulaması işine devam edilecektir.

Hükümet Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), Doğu Anadolu Projesi (DAP) ve Konya Ovası Projesi başta olmak üzere öncelikli bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişme projelerinin hızlandırılması için bir genelge yayımlanmıştır. Hükümetin GAP eylem planında, Konya Ovası Sulama Projesi de yer almakta ve projelerin tamamlanması temel hedeflerden birisi olarak açıklanmaktadır.

Konya’da yerel yönetim, sivil toplum örgütleri ve Selçuk Üniversitesi uzun zamandan beri Konya Ovası’nı kuraklığın etkisinden kurtarmak, tarımsal üretimi sürdürmek ve tarımsal sanayinin gelişmesini sağlamak için ciddi çaba göstermektedir. Konya Ovası Sulama Projesi’nin bir an önce tamamlanması için kamuoyu oluşturmaya çalışılmakta ve projenin tamamlanması talebi sık sık gündeme getirilmektedir. Ancak ilimiz için son derece önemli olan bu projenin tamamlanamamasının en önemli nedeni bugüne kadar projeye yeterli kaynak ayrılmamış olmasıdır.

Konya Sulama Projesi İle İlgili Bizim Önerilerimiz Şu Şekildedir:

 KOP Projesinin idaresi amacıyla Orta Anadolu Kalkınma İdaresi Kurulmalı,

 KOP Eylem Planı Hazırlanmalı,

 Konya proje bölgesi incelenerek ve araştırmalar yapılarak, dile getirilen taleplerin de dikkate alınması ile birlikte ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla değerlendirme yapılmalı,

 Konya Ovaları Sulama Projelerinin hızlandırılması için takvim belirlenmeli,

 KOP için 2010 yılı bütçe hazırlıklarında yeterli ödenek tahsis edilmeli ve ihtiyaç duyulması halinde yedek ödenek tertiplerinden ilave kaynak tahsisi yapılmalı,

 Mavi Tünel tamamlanması ile birlikte, suyun verimli ve bilinçli kullanılması için ovadaki üretim şimdiden planlanmalıdır.

Ticarette KOBİ Başkenti olan Konya için hazırlanacak KOP eylem planı ile kuraklığın azaltılması, ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesi, sosyal gelişmenin sağlanması, alt yapının geliştirilmesi için öngörülen faaliyetlerin gerçekleştirilmesiyle birlikte ilimiz sanayisi ve tarımı daha iyi bir noktaya gelecektir.

KOP`un desteklenmesi ile birlikte, ülkemizin tahıl ambarı olan Konya Ovası, yapılacak stratejik planlarla dünyaya açılabilecek ve hem Türkiye’nin, hem de dünyanın muhtemel gıda krizinden kurtulmasını sağlayabilecek kapasiteye ulaşacaktır. Projenin sulama ayağının tamamlanmasıyla birlikte Konya ve Karaman gıda sanayinde önemli birer merkez haline gelebilecektir.