Đş sözleşmesinin tarafları aralarında anlaşarak sözleşmeyi her zaman sona erdirme hakkına sahiptirler201. Bu durum Borçlar Hukukuna hakim olan temel ilkelerden biri olan sözleşme özgürlüğü ilkesinin bir sonucudur202.
Đş sözleşmesinin anlaşma yoluyla sona erdirilmesinde sözleşmenin hangi türde yapılmış olduğunun bir önemi yoktur. Buna göre sözleşme ister belirli süreli olsun ister belirsiz süreli olsun, taraflar sözleşmenin derhal veya belli bir süre sonra203 sona ereceğine karar verebilirler204. Tarafların bu yöndeki anlaşması herhangi bir şekle bağlı olmayıp, açık ya da örtülü olarak yapılabilir205. Örneğin, bir tartışma sonucu işçinin işten ayrılmak istediğini ve işverenin de buna memnun olduğunu yazılı olarak bildirmesi durumunda sözleşmenin örtülü olarak sona erdirildiği kabul edilmektedir206. Yargıtay da aynı görüşü paylaşmaktadır207. Ancak Yargıtay’a göre işçinin iş sözleşmesini feshettiğini bildiren bir dilekçe vermesi ve işveren vekilinin bu dilekçeye uygundur şerhi düşmesi sözleşmenin anlaşma ile sona erdirildiği anlamına gelmez208. Aynı şekilde, öğretide209 ve yargı
201
Esener, s. 215.; Işıklı, s. 93.; Centel, Bireysel, s. 169.; Eyrenci-Taşkent-Ulucan, s. 143.; Aydın, U., Đş Sözleşmesinin Anlaşma Đle Sona Erdirilmesi, Çimento Đşv. D., Mayıs 2004, s. 4-9.; Mollamahmutoğlu, Hizmet, s. 197.; Ünsal, s. 227.; Ekonomi, Đş Hukuku, s. 162.
202
Alpagut, Belirli Süreli, s. 158.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 462.; Seliçi, s. 104.; Akyiğit, Đş Hukuku, s. 173.
203
Anlaşma yolu ile iş sözleşmesinin sona erdirilmesinde, sözleşme kural olarak tarafların karşılıklı iradelerini açıkladıkları anda sona erer. Buna karşılık, tarafların sözleşmenin belli bir süre sonra sona ereceğini kararlaştırmaları, belirli süreli sözleşmelerde sözleşmenin süresini kısaltmaları mümkündür. Ancak, bu durumda sözleşmenin ikale ile mi sona erdirildiği yoksa süre bitimi ile kendiliğinden mi sona ereceği sorusu gündeme gelmektedir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Narmanlıoğlu, Đş Hukuku, s . 254.; Güler, s. 64.
204
Alpagut, Belirli Süreli, s. 158.; Çelik, s. 177.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 462.; Kaplan- Senyen(Aktay/Arıcı/Kaplan-Senyen), s. 170.; Işıklı, s. 93.; Centel, Bireysel, s. 169.; Çalık, s. 115.; Akyiğit, Đş Hukuku, s. 173.; Sümer, Đş Hukuku, s. 91.; Akyiğit, Şerh, s. 443.; Narmanlıoğlu, Đş Hukuku, s. 253.; Aydın, s. 4.; Sevimli, Ahmet, 4857 Sayılı Đş Yasası Çerçevesinde Đş Sözleşmesinin Đşveren Tarafından Feshine Genel Bakış ve Tekbiçim (Yeknesak) Fesih Usulü Bulunmayışının Yaratacağı Olası Sorunlar, Çimento Đşv. D., Kasım 2004, C.18, S. 6, s. 4-22., s. 8.; Güler, s. 62.; Mollamahmutoğlu, Hizmet, s. 197.; Ünsal, s. 227.; Kaplan, s. 10.
205
Süzek, Đş Hukuku, s. 395.; Çelik, s. 177.; Alpagut, Belirli Süreli, s. 158.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 462.; Kaplan-Senyen(Aktay/Arıcı/Kaplan-Senyen), s. 170.; Aydın, s. 4.; Güler, s. 64.; Mollamahmutoğlu, Hizmet, s. 197.; Kaplan, s. 10.
206
Çelik, s. 177.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 462.; Narmanlıoğlu, Đş Hukuku, s. 254.; Çalık, s. 115.; Mollamahmutoğlu, Hizmet, s. 197.
207
Yargıtay 9. HD. T. 21/02/1994, E.1994/2473, K.1994/2638. Bu karar için bkz. www.kazanci.com.tr
208
kararlarında210, işveren tarafından rızası alınarak memur statüsüne geçirilen işçinin iş sözleşmesinin de anlaşma yolu ile sona erdirildiği kabul edilmektedir211.
Đş sözleşmesini sona erdiren anlaşma kural olarak herhangi bir şekle bağlı değildir. Ancak, Borçlar Kanununun 12. maddesinde212 öngörülen şekil paralelliği ilkesi gereğince, yazılı olarak yapılan iş sözleşmelerini sona erdirecek anlaşmaların da yazılı olması gerekir. Buna göre, bir yıldan uzun süreli213 yapılan belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı yapılması gerekir214.
Đş sözleşmesinin anlaşma yoluyla sona erdirilmesi, bir fesih sebebi sayılmadığından, tarafların feshe bağlı haklardan yararlanması mümkün olmayacaktır215. Buna bağlı olarak aksi sözleşmede kararlaştırılmamışsa, tarafların herhangi bir tazminat istemeleri de söz konusu değildir216.
209
Narmanlıoğlu, Đş Hukuku, s. 254.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 462.; Centel, Bireysel, s. 169.; Aydın, s. 4.; Sevimli, s. 8.
210
Yargıtay 9. HD. T. 06/05/1986 E. 3589 K. 4642.: Bu karar için bkz. Tekstil Đşv. D., Ocak 1987, s. 15.
211
Đşçi statüsünden memur statüsüne geçirilmede işçinin rızası alınmış ise, anlaşmadan bahsedilebilir. Buna karşılık, işçinin görüşü alınmadan idari bir makamın (işverenin) tek taraflı tasarrufuyla işçiyi memur olarak ataması, hiçbir şekilde anlaşma sayılamaz.: Bkz. Akyiğit, Đş Hukuku, s. 174.; Akyiğit, Şerh, s. 444.
212
Borçlar Kanununun 12. maddesine göre, “Kanunen tahrirî olması lazım olan bir akdin tadili dahi tahrirî olmak lazımdır. Şu kadar ki, bu akdi nakız veya tadil etmeyen mütemmim ve fer’i şartlar bu hükümden müstesnadır”.
213
Đş sözleşmelerinin sekilini düzenleyen 4857 Sayılı Đş Kanununun 8. maddesine göre yazılı şekil şartı sadece süresi bir yıl ya da daha uzun süreli olan iş sözleşmeleri için getirmiş, bir yıldan kısa süreli yapılan sözleşmeler için şekil serbestisi ilkesini benimsemiştir. Buna karşılık, belirli süreli iş sözleşmelerini düzenleyen 11. madde bu tür sözleşmelerin yazılı olması şartını aramıştır. Kanunun iki maddesi arasında meydana gelen bu gereksiz çelişki karşısında, 11. maddedeki düzenlemenin genel nitelikte olduğu, 8. maddedeki şekle ilişkin düzenlemenin özel bir düzenleme oluşturduğu kabul edilmelidir. Buna bağlı olarak, bir yıldan uzun süreli olarak yapılan belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı şekle bağlı olduğu söylenebilir. Aksi yönde yapılacak bir yorum, yazılı olarak yapılması şart olmayan sözleşmelerde belge verme yükümlülüğü getiren düzenlemeleri de anlamsız kılacaktır. Zira, 4857 Sayılı Kanunun 8. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, “Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. Đş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur”. Aynı yönde Çelik, s. 81-82.; Kaplan- Senyen(Aktay/Arıcı/Kaplan-Senyen), s. 85.
214
Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 463.; Aksi görüş için bkz.: Aydın, s. 6.; Kaplan, s. 11.
215
Alpagut, Belirli Süreli, s. 158.; Mollamahmutoğlu, Đş Hukuku, s. 463.; Süzek, Đş Hukuku, s. 394.; Narmanlıoğlu, Đş Hukuku, s. 254.; Aydın, s. 8.; Güler, s. 64.; Mollamahmutoğlu, Hizmet, s. 198.; Ekonomi, Đş Hukuku, s. 163.
216
Kaplan-Senyen(Aktay/Arıcı/Kaplan-Senyen), s. 170.; Eyrenci-Taşkent-Ulucan, s. 143.; Güler, s. 62.; Kaplan, s. 11.