Süre Tanıması

Müşriklerin yapıp ettikleri karşısında hemen cezalandırılmamaları sünnetullahtandır. Bu sebeple bazı vesileler aracılığıyla onlar, süre tanınarak imtihana tabi tutulmuşlardır. Bu süre zarfında kâfirlerin kendilerini doğru yolda zannetmelerini önlemek için de mühlet tanınmasının sebepleri ayetlerde aktarılmıştır.

Süre tanımanın unutmak anlamına gelmediğini şu ayet haber vermektedir:

اََّنَِّإ َنوُمِلاَّظلا ُلَمْعَ ي اَّمَع ًلاِفاَغ َالله ََّبََسَْتَ َلاَو

ُراَصْبَلَا ِهيِف ُصَخْشَت مْوَ يِل ْمُهُرِِّخَؤُ ي

“Sakın, Allah'ı zalimlerin yaptıklarından habersiz sanma! Allah, onları ancak gözlerin dehşetle bakakalacağı bir güne erteliyor.”626

Ayetteki

ََّبََسَْتَ َلاَو

ifadesinde geçen olumsuzluk manası ve bunun te’kid nûnu ile birleştirilmesi kâfirlerin yapmış olduğu zulmün Allah tarafından bilinmemesinin imkânsız olduğunu göstermektedir.627Ayet Allah’ın kâfirlere süre tanıdığını hatırlatmakta ve aynı zamanda kıyamet günü hesaba çekileceklerini haber vermektedir. Hitap burada peygambere ve bütün ümmetedir. Bu ayet mazlumlar için bir teselli; zalim için ise bir tehdit içermektedir. Müşrikler kötülüklerine devam ettikçe günahları da artmakta ve bu sebeple sorumlulukları daha da fazlalaşmaktadır.628 Allah Teâlâ, aynı zamanda eziyet gören Hz. Muhammed ve müslümanlara kâfirlerin eziyetlerine sabretmeyi de tavsiye etmektedir.629

İnanmayanlara mühlet verildiği ifade eden ayetler çoğu zaman tehdit üslubu da içermektedir. Buna dair zikredilen şu ayet oldukça dikkat çekicidir:

623

Ra’d, 13/3.

624 _{Dervîş, Muhyiddîn , a.g.e, IV, s. 65.}

625 _{Taberî, a.g.e, XIII, s. 414-416; Râzî, Mefâtîhu’l-}

..ğayb,. XIX, s. 4-6; Kurtubî, a.g.e, XII, s. 8-9. 626 _{İbrâhîm, 14/42.}

627

Dervîş, Muhyiddîn , a.g.e, IV, s. 164.

628 _{Taberî, Câmiu’l-beyân, XIII, s. 704; İbn Kesîr, Tefsîru Kur’âni’l-a’zîm, VIII, s. 228; Râzî, a.g.e, .XIX, s.} ...144; İbn Atıyye, el-Muharraru’l-vecîz, III, s. 344.

629

َم يِدْيَك َّنِإ ْمَُلَ يِلْمُأَو َنوُمَلْعَ ي َلا ُثْيَح ْنِم ْمُهُجِرْدَتْسَنَس ِثيِدَْلْا اَذَِبِ ُبِِّذَكُي ْنَمَو ِنِْرَذَف

ٌينِت

“(Ey Muhammed!) Bu sözü (Kur’ân’ı) yalanlayanlarla beni baş başa bırak. Biz onları bilemeyecekleri biçimde adım adım helâka yaklaştıracağız. Onlara mühlet veriyorum. Şüphesiz benim tuzağım sağlamdır.”630

Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi bu ayet büyük bir

tehdit barındırmaktadır. Allah Teâlâ Kur’ân’ı yalanlayanlara nasıl bir ceza vereceğini ifade etmekte ve peygamberini psikolojik olarak rahatlatmaktadır.631 İfade edilen ceza kendilerinden çok emin olan ve herhangi bir zarar görmeyeceklerini düşünen müşrikler için aynı zamanda küçümseme içermektedir. Bu kadar kendine güvenen bir kavim için farkına varmadan başlarına bir şeylerin gelmesi, fikrî açıdan oldukça rahatsız edici bir durumdur. Ayrıca burada Allah Teâlâ, kâfirlere kıyamet hakkında bilgi verirken korkutmanın dozunu arttırmaktadır. Nitekim başlarına gelecek felaket

“مُهُجِرْدَتْسَنَس”

yavaş yavaş olacak ve onlar bunu hissedemeyecektir. Her nimet verildiğinde kendilerini doğru yolda düşünecekler ve mü’minleri aşağılayacaklar, en sonunda bu nimetler helaklarına sebep olacaktır. Bu kelimeyle aynı zamanda müşrikler için uygun görülen azap çeşitlendirilmemiş, bilakis genel olarak bahsedilmiştir.632

Buradaki ince nükte ise, müşriklerin bu durumdan haberdar olamayacaklarıdır.

ِنِْرَذَف

kelimesi emir fiilidir ve faili devamlıdır. Bu sebeple kim Kur’ân’ı yalanlamaya devam ederse Allah’ın cezasıyla baş başa kalmaya mahkûmdur.633

Konuya dair bir başka örnek olarak da şu ayeti zikredebiliriz:

َكِل ْبَ ق ْنِم لُسُرِب َ ِزْهُ تْسا ِدَقَلَو

ِباَقِع َناَك َفْيَكَف ْمُهُ تْذَخَأ َُّثُ اوُرَفَك َنيِذَّلِل ُتْيَلْمَأَف

“Andolsun, senden önce de nice

peygamberler alaya alındı da ben inkâr edenlere bir süre (mühlet) verdim, sonra da onları yakalayıverdim. Benim cezalandırmam nasılmış!”634

Ayette geçen

ُتْيَلْمَأَف

kelimesinin manası “uzun bir süre refah ve sükûnet içinde zaman tanımayı” ifade etmektedir.635

Fakat durum tam tersini ifade etmektedir. Çünkü evlat sahibi ve bolluk içinde olmak, inkâr edenler için günah

630 _{Kalem, 68/44-45.}

631 _{Râzî, a.g.e, XXX, s. 96-97; Kurtubî, a.g.e, XXI, s. 180.}

632_{.Taberî, a.g.e, XXIII, s. 197; İbn Kesîr, a.g.e, XIV, s. 100; Kurtubî, a.g.e, XXI, s. 180; İbn Atıyye, a.g.e, V, s.} ..353; Dervîş, Muhyiddîn , İ’râbü’l-Kur’ân ve beyânühü, VIII, s. 41.

633 _{Dervîş, Muhyiddîn , a.g.e, VIII, s. 41.} 634 _{Ra’d, 13/32.}

635

işlemeye bir vesiledir.636

Bu durum ise tam da müşriklerin hallerini ifade etmektedir. Çünkü onlar verilen süreyi kendi haklılıklarına yorumlamışlar ve peygamberi inkâra devam etmişlerdir. Bu ayet Hz. Peygamber için bir manevi destek olmaktadır ve aynı zamanda ayet inanmayanlar için de tehdit içermektedir. Ayet önceki kavimlerin helak olması haberi ile beraber, onların başlarına gelenleri sanki birebir yaşıyormuş duygusu yaşatmaktadır. Bu nedenle müşriklerin başına gelecekler bellidir ve Hz. Peygamber dâhil tüm mü’minlerden istenen, onların eziyetlerine sabretmeleridir. Müşriklerin inanmak için şart koştukları mucize görme istekleri, aslında Peygamber’le alay etme amacı gütmektedir.637

Hakka inanmayanlara süre verildiğine dair olan ayetler aynı zamanda onların gaflet içinde olduklarını da anlatmaktadır. Bunlarla ilgili bir örnek ayet ise şöyledir:

َََّح ْمِِتَِرْمَغ ِفِ ْمُهْرَذَف

ينِح

“Ey Muhammed! Sen onları bir zamana kadar, gaflet ve şaşkınlıklarıyla baş başa

bırak!”638

Ayet inkârcıların ısrarda bulundukları dalalet ve şaşkınlıklarına dikkat çekmekte ve

bu durumu Hz. Peygamber’e haber vererek onu rahatlatmaktadır. Dalalet halinde kalmaları ise azabın geleceği vakte kadardır.639

Allah kâfirlerin doğru yolda olmadığını birçok ayette zikretmiştir. Bu ayet de onlardan biridir. Uyarılardan sonra gerçekte olması gereken şey pişmanlık olmalıdır.640

Fakat Mekkeli müşrikler pişman olmak yerine inkârlarında ısrar etmişlerdir.

Sonuç olarak da onlar kendi şaşkınlıklarıyla belli bir vakte kadar baş başa bırakılmışlardır. Bu da bize, yanlış düşüncesinde ısrarlı olana karşı nasıl bir tutum sergilememiz hususunda yol göstermektedir. Ayetler tebliğ aşamasında tartışma metoduyla alakalı bir yöntemi de muhataplara hatırlatılmaktadır. O da fikrinde inat edenlerle tartışmaya girmenin anlamsız olduğudur.641

Nitekim bu durumda olanlara cezaları bir zaman kadar ertelenmiş ve mühlet verilmiştir. Yani Allah onların cezasını kendisinin vereceğini hatırlatmakta ve mü’minlere sabrı tavsiye etmektedir.

Belgede Mekki surelerin eğitim üslubu ve ilk dönemde insanlar üzerindeki etkisi (sayfa 116-118)