İç Pazar Büyüklüğü(+):
Türkiye ekonomisi dünyadaki en hızlı büyüyen ekonomilerden birisidir. Yetmiş milyonun üzerindeki nüfusunun ağırlığının genç yaşta olması iç pazar potansiyelini ciddi oranda artıran diğer önemli bir husustur. Dünyanın en büyük yirmi ekonomisinden biri olan Türkiye bir çok sektör için olduğu gibi İklimlendirme Sektörü için de önemli bir pazar niteliği taşımaktadır.
Sektörün ithalatı 2007 yılında 5 milyar dolar sınırına oldukça yaklaşmış ama 2008 yılında hafif bir düşüş sonrasında küresel krizin etkisi ile 2009 yılında üç milyar dolara kadar düşmüştür. 2010 yılında adeta kriz
0 1.000.000.000 2.000.000.000 3.000.000.000 4.000.000.000 5.000.000.000 6.000.000.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Şekil-7: İklimlendirme Sektörü İthalat Rakamları ($)
ISITMA SİSTEM VE ELEMANLARI SOĞUTMA SİSTEM VE ELEMANLARI HAVALANDIRMA+KLİMA SİSTEM VE ELEMANLARI TESİSAT SİSTEM VE ELEMANLARI TOPLAM
yılının düşüşünü de kapayan sektör ithalatı altı milyar dolar sınırına dayanmıştır.
Dış Pazar(+):
Türkiye’nin coğrafi konum olarak yakın olduğu Ortadoğu, Rusya, Orta Asya ve Kuzey Afrika iklimlendirme sektörü için gelişen pazarlardır. Türkiye’nin Yunanistan dışındaki bütün komşu ülkelerinde inşaat sektörü büyümektedir ki bu da yerli ve yabancı firmaların Türkiye merkezli bir talep karşılama sistemi kurmalarını cazip hale getirmektedir.
0 500.000.000 1.000.000.000 1.500.000.000 2.000.000.000 2.500.000.000 3.000.000.000 3.500.000.000 4.000.000.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Şekil-8: İklimlendirme Sektörü İhracat Rakamları ($)
ISITMA SİSTEM VE ELEMANLARI SOĞUTMA SİSTEM VE ELEMANLARI HAVALANDIRMA+KLİMA SİSTEM VE ELEMANLARI TESİSAT SİSTEM VE ELEMANLARI TOPLAM
2008 yılında 3.5 milyar dolara yaklaşan sektörün ihracatı yaşanan küresel krizin etkisi ile 2010 yılında 2.5 milyar dolara kadar azalmıştır. Bununla birlikte krizin etkilerinin azalması ve Türk ihracatçılarının yeni pazarlar geliştirmesi ile 2010 yılında 3.5 milyar doları geçmiştir. En fazla ihracat yapılan ülkeler arasında ABD, Almanya, Danimarka, Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya gibi gelişmiş iklimlendirme sektörü üreticisi ülkelerin olması Türk üreticilerin küresel oyuncularla iş yapabildiğini, bu ülkelere ürün satabildiğini göstermektedir.
Türk Müteahit Firmaları ve Mekanik Tesisat Müteahitleri (+):
İklimlendirme sektörünün yurt dışına ürün satabilmesinin en önemli imkanlarından birisi de yurt dışında iş yapan Türk İnşaat Müteahitleridir. Son yıllarda iş hacimlerinde ciddi artışlar olan Türk müteahitleri, Çin’in ardından dünyada ikinci sıraya yerleşmişlerdir. Türk müteahitlerinin yurtdışında yaptıkları inşaatların iklimlendirme sistemlerinin Türkiye merkezli firmalar tarafından yapılması iki tarafın da avantajına olan bir model oluşturmaktadır. Firmaların birbirlerini tanımaları, kolayca iletişim kurabilmeleri, işin başarı ile yapılabilmesinde büyük avantaj sağlamaktadır.
Dolayısıyla yurt dışında iş yapan Türk Müteahitleri İklimlendirme Sektörünün ihracat yapabilmesi ve yabancı pazarlara girebilmesinde önemli bir imkan sağlamaktadır.
İklimlendirme sektörü firmaları ile yapılan anket çalışmasında katılımcı firmalardan ihracat yapanların
%31’i ihracatlarının %30’dan fazla kısmını Türk Müteahitleri üzerinden yaptıklarını söylemişlerdir. Bu da göstermektedir ki yurt dışında iş yapan Türk Müteahitleri ile İklimlendirme Sektörü firmaları arasında ciddi bir işbirliği yapısı oluşmuştur (Şekil-9).
Markalaşma(-):
Türk İklimlendirme sektörünün henüz küresel bilinirliği olan bir markası yoktur. Bununla birlikte uluslararası pazarda bilinen bir marka olmak, başka ülkelerde yapılan ihalelere girebilmek açısında önemlidir. Firmalarımızın bu konudaki bilinç seviyesi oluşmuştur ve bu hedefe ulaşmak için ferdi stratejiler üretilmektedir. Bu konuda kamu destekleri de verilmeye başlanmıştır; bununla birlikte Sektör, bu destekleri genelde yetersiz olarak görmektedir.
31%
69%
Şekil-9: İklimlendirme Sektörünün Türk Müteahitleri Vasıtasıyla İhracatı
İhracatının %30'dan fazlası Türk Müteahitlerine İhracatın %30'dan azı Türk Müteahitlerine
Tüketicinin Bilinç Seviyesi(-):
Yurt içinde bina/daire alan son kullanıcı, mekanın iklimlendirilmesi konusunda genelde yeterli seviyede bilinçli değildir. Bir daire alırken binanın hangi sistemler ile iklimlendirildiği bir kriter olarak çoğu zaman hesaba katılmamaktadır. Dolayısı ile fiyatı en ucuz olan iklimlendirme sistemine doğru bir talep oluşmaktadır. Bu durum, üreticiler üzerinde üründe farklılaşma yolunda iç pazardan bir baskı oluşturmamaktadır.
Yerli tüketicinin iklimlendirme sektörü ürünlerini satınalırken dikkat ettiği beş kıstas önem sırasında göre 1. Fiyat, 2. Zamanında teslimat 3. Kalite 4. Servis ve hizmetin kalitesi ve yaygınlığı 5. Ürünün enerjiyi verimli kullanması olarak sıralanmıştır. Anket çalışması ile elde edilen bu verilerde Tablo-3’de görüldüğü gibi fiyat ilk bakılan tercih sebebi olarak tesbit edilmiştir.
Tablo-3: Türk Tüketicisinin Öncelikleri
1. Fiyat
2. Zamanında teslimat 3. Kalite
4. Servis ve hizmetin kalitesi ve yaygınlığı 5. Ürünün enerjiyi verimli kullanması
3.3.Kümelenme:
Sektörel Sivil Toplum Kuruluşları (+):
ISKAV, İSKİD, TTMD, DOSİDER, MTMD, SOSİAD, İZODER, TOBB İklimlendirme Meclisi ve ESSİAD gibi sektörün sahip olduğu sivil toplum kuruluşları Türkiye İklimlendirme Sektörünün rekabetçiliğinin en güçlü bileşenleri olarak kabul edilebilir. Bu STK’lar sektörün hemen hemen bütün alanlarında varlık göstermektedirler. Son yıllarda yabancı STK’lar ile işbirlikleri de gelişmektedir.
Coğrafi Yoğunlaşma(+):
Sektör ağırlıklı olarak İstanbul’da yoğunlaşmaktadır.
Ayrıca İzmir ve Ankara’da da ikincil yoğunlaşmalar vardır. Şekil-10’da görüldüğü üzere alanında dünyanın önde gelen fuarlarından ISK-SODEX’e katılma potansiyeli olan 1500 civarında firmanın coğrafi dağılımının analizinde, İklimlendirme Sektörü’nde faliyet gösteren imalat, ithalat, temsilcilik firmalarının %61’nin İstanbul’da olduğu; %10’unun İzmir ve %8’inin Ankara yoğunlaşma alanları içinde olduğu belirlenmiştir4. Oluşan bu yoğunlaşmalar, bu üç gelişmiş şehrin yakın işbirliği nedeniyle iklimlendirme sektörünün rekabetçiliğine kümelenme altyapısı sebebi ile olumlu destek vermektedir.
4 Ġzmir Kalkınma Ajansı tarafından Maliye Bakanlığı verileri kullanılarak yapılan diğer bir analizde Ġklimlendirme sektöründeki firmaların % 17’sinin Ġzmir’de olduğu saptanmıştır.
Üniversite-Sanayi İşbirliği (+/-):
Sektörün genelinde kullanılan teknoloji ihtiyacı henüz temel mühendislik düzeyindedir. Üniversiteler’in bu aşamada sanayi kuruluşlarına destek verebilmesi verimli olmamaktadır. Çünkü bu aşamadaki problemlerin çözümleri daha çok tecrübeye dayalı pratik çözümler olmalıdır ki firmaların kendi bünyesinde bu tip çözümler üretmesi daha kolay olmaktadır.
Ferdi örnekler olmakla birlikte henüz İklimlendirme Sektörü ile üniversiteler arasında kurumsallaşmış işbirliği örnekleri oluşmamış durumdadır. Sayıları artan Vakıf Üniversiteleri yapılarının daha esnek olması ve hızlı karar verebilme yetenekleri ile Üniversite-Özel Sektör işbirliğinde yeni bir ivme kazandırmışlardır.
Ayrıca son yıllarda sayıları artan teknoparklar da üniversite sanayi işbirliğine ciddi bir ivme kazandırmaktadır.
Türkiye’deki üniversitelerde iklimlendirme sektörüne direk hitap eden bir bölüm yoktur; Meslek liselerinde
ĠSTANBUL ĠZMĠR 61%
10%
ANKARA 8%
BURSA 3%
KOCAELĠ 3%
KAYSERĠ 2%
KONYA 2%
DĠĞER 11%
Şekil-10: İklimlendirme Sektörünün İl Bazında Dağılımı
sektöre yönelik eğitim yapılmaktadır. Ama sayısı yeterli değildir.
Ortak Hareket Kabiliyeti(+):
Türk İklimlendirme Sektörü firmaları ve sivil toplum kuruluşları ile iki yılda bir alanında dünyanın üçüncü büyük fuarını İstanbul’da yapabilmeyi başarmıştır. Bu fuara 1500 civarı potansiyel katılımcı olması sektörün büyüklüğünü görebilmek açısında önemlidir. Fuara çok sayıda yabancı firma katılımı olmasının nedeni ise hem Türkiye’nin cazip bir pazar olması hem de çevre ülkelere Türkiye merkezli ulaşabilme niyetidir. Sektör firmalarının biraraya geldikleri STK’lar da ortak hareket edebilme kabiliyetinin diğer bir göstergesidir. Bununla birlikte müteahit, tasarımcı, üreticilerin birlikle iş yapabilme girişimlerinin artması için ciddi potansiyel alan olduğu da görülmektedir.
Müteahitlerle İşbirliği (+/-):
Türk Müteahitlik firmaları özellikle yurtdışında dünyanın en büyük oyuncularından biri haline gelmişlerdir.
Yurtdışındaki işlerini yaparlarken Türkiye’den tedarikçilerle çalışmayı tercih etmektedirler. Bununla birlikte İklimlendirme Sektörü ile işbirlikleri genelde kişisel ilişkiler üzerine bina edilmiştir. Son zamanlarda büyük Türk Müteahitlik firmalarının gittikleri coğrafyada hakim olan İklimlendirme Sektörü ürünlerine de bir kayış gözlenmektedir.