Türkiye’de Tarım Sektöründe Gençlere Yönelik Alternatif İstihdam Alanı: Yeşil Tarım

Brezilya’nın Rio kentinde 2012 yılında düzenlenen Rio Konferansı’nda gündeme gelen “sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmada yeşil ekonomi” kavramı, çevresel riskler ve ekolojik kıtlığın önemli ölçüde azalmasını, insan refahı ve sosyal eşitliğin artmasını sağlayan ekonomi alanı olarak ifade edilmektedir (FAO, IFAD, CTA, 2014). Doğal kaynakların verimli kullanımını temel alan bu yaklaşımın yansımalarının görülmeye başladığı sektörler; yenilenebilir enerji, düşük karbon, emisyonlu ulaşım, enerji verimliliğine sahip binalar, temiz teknolojiler, gelişmiş atık yönetimi ve temiz içme suyu sağlanması, sürdürülebilir tarım, sürdürülebilir orman ve sürdürülebilir balıkçılıktır (Özçağ & Hotunluoğlu, 2015). Yeşil ekonomiye geçişin sağlanmasında;

 Ulusal düzenlemeler, politikalar, sübvansiyon ve teşviklerin zemin kazanması,  Uluslararası piyasaların ve yasal altyapıların oluşması,

 Ticaret - yardım protokolleri,

öngörülen program ve politika tedbirleridir (Özçağ & Hotunluoğlu, 2015).

Sürdürülebilir tarımsal kalkınma, yoksulluğun azaltılması, küresel iklim değişikliğiyle mücadele, biyoçeşitliliğin korunması, enerji verimliliği saptanması kapsamında yeni tarımsal yeşil mesleklerin doğması ve büyümesi için önemli bir potansiyelin mevcut olması, gelişmekte olan bu alanda eğitim, danışmanlık hizmetleri sunan politika ve programlara ilgiyi artırmakta ve kırsal alanda istihdam çeşitliliği imkanı sağlamaktadır. Ayrıca sektörler arası ilişkilerin gittikçe iç içe geçmesiyle birlikte yeşil sektörlere girdi sağlayan sektörlerde ek istihdam alanları doğmaya başlamıştır.

ILO’nun 2012 yılında yayınlamış olduğu raporda, yeşil ekonomiye geçişin sağlanması ile birlikte, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere, ilgili tüm sektörlerde küresel çapta 15-60 milyon kişi için yeni istihdam alanının ortaya çıkacağı belirtilmekte,

82

ormansızlaşmanın önlenmesi ve çevrenin korunması amacına yönelik olarak her yıl yapılacak 30 milyar dolarlık uluslararası yatırımın, gelişmekte olan ülkelerde 8 milyon insana tam zamanlı istihdam sağlayacağı vurgulanmaktadır. Bu rakamlar, geçimlerini büyük oranda tarım ve ormancılık faaliyetlerinden karşılayan kırsal kadın ve genç nüfus açısından oldukça önem arz etmektedir (Özçağ & Hotunluoğlu, 2015).

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)’na göre yeşil ekonomiye geçiş için öngörülen yatırımların dörtte biri (325 milyar dolar) temel sektörler arasında yer alan tarım, ormancılık, balıkçılık ve içme suyu sektörlerine yapılmalıdır. Hesaplamalara göre tarım sektörüne 2010 yılı ile 2050 yılı arasında yıllık 100 ila 300 milyar dolarlık yapılacak yeşil tarım yatırımları (UNEP, 2011), toprak verimliliği ve temel gıda maddeleri üretiminde mevcut stratejilerin %10 üzerinde bir verim artışı gerçekleşmesini sağlayacaktır (Özçağ & Hotunluoğlu, 2015).

ILO’nun yaptığı bir çalışmaya göre dünyada yeşil ekonomi uygulamalarının başarılı olmasının önündeki en önemli engel, kapasite geliştirme düzeyinin henüz ileri düzeye gelmemiş olmasıdır (FAO, IFAD, CTA, 2014). FAO ve IFAD’ın ortak bir çalışmasına göre istihdam piyasasına ilk kez girecek genç erkek ve kadın çiftçilerin işlerin niteliğine uygun eğitimlerle kapasitelerinin geliştirilmesi gerektiği ifade edilmekte, spesifik olarak ekonomi, eğitim, sosyal ve istihdam politikalarının, istihdam piyasası hizmetlerinin ve pazar hakkında bilinçlendirme uygulamalarının hayata geçirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Türkiye’de yeşil ekonomi, her ne kadar yeni bir kavram olsa da yukarıda kadınlara yönelik tarımsal istihdam alternatiflerinde değinilen organik tarım ve kırsal turizm alanları yeşil tarımın kolları olarak genç çiftçilere de istihdam fırsatı sunan alanlardır.

Bu tarımsal kollara ek olarak yeşil tarım başlığında şu alanlar da sayılabilir (FAO, IFAD, CTA, 2014):

 Atıkların kullanımıyla gübreleme, arıcılık, su muhafaza faaliyetleri,

 Yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi - biogaz üretimi (gübre veya ürün artıkları),

83

 İklim değişikliği ve çevresel araştırma, geliştirme ve politika üretme faaliyetleri. Yeşil tarım kolunda nitelikli işgücü açığı olması yükseköğretimini tamamlamış tarımsal mesleklerde uzmanlaşmayı planlayan gençler açısından yeni istihdam alanları doğmasını sağlamıştır. Bu mesleklerden öne çıkanlar şunlardır:

 Organik Tarım Mühendisi / Uzmanı,  Ekolojik yaşam danışmanlığı,  Ekolojik turizm uzmanı,

 Atık su/atık yönetimi konusundaki uzmanlıklar.

Dünyada yeşil tarımda gençlere yönelik eğitim ve destekleme faaliyetleri içeren birçok başarılı örnek bulunmaktadır. Biri ABD’de bir diğeri ise Nepal’de gerçekleşmekte olan ve Türkiye’ye model olabilecek iki başarılı örnek şunlardır (FAO, IFAD, CTA, 2014):

 Yeşil Tarım Çıraklık Programı (ABD)

Amerikalı kar amacı gütmeyen YouthWorks kuruluşunun fon kuruluşları ve yerel organizasyonların katkısıyla başlatmış olduğu Yeşil Yakalı Meslekler Çıraklık Programı ile lise diploması olmayan gençlerin çevresel konularda bilinçlendirilmeleri, istihdam fırsatlarıyla tanışmaları hedeflenmekte ve YouthWorks tarafından bu gençlere ücret ödenmektedir. Peyzaj, bahçe bitkileri, su yönetimi, suyun muhafazası gibi alanlarda deneyimli şirketlerde uygulamalı eğitim alan gençlere sürdürülebilirlik ve yeşil ekonomi konuları tanıtılmaktadır. Çıraklık eğitiminden sonra katılımcıların %35-40’ı çoğunlukla yeşil meslekler olarak tanımlanan alanlarda iş bulmuş olup, aralarında bu alanda uzmanlaşmak için üniversite derecesi alanlar olmuştur.

 Yeşil Tarım İçin Genç İstihdamı (Nepal)

Nepal’de genç odaklı kar amacı gütmeyen Doğa ve Vahşi Yaşam Ekibinin girişimi ve BM Habitat Gençlik Fonun katkısıyla 2009 yılında başlatılan bu projede 18-35 yaş aralığında olup eğitim imkanlarından mahrum kalmış 100 gence 18 ay boyunca kendi yeşil işletmelerini kurmaları hedefiyle eğitimler verilmiştir. Eğitimler sonucunda gençler

84

organik gübre, organik bal, organik sebze yetiştiriciliği alanlarında üretim faaliyetlerine başlamışlardır.