Ormanların Su ve Toprak Koruma Fonksiyonlarının Planlama Sürecine Entegrasyonu: Marmara Bölgesi Örnek Çalışması (2013-2018)
Toprak ve su kaynaklarının korunması ülkemizdeki orman ekosistemlerinin düzenleyici hizmetlerinden ön plana çıkanlarıdır. Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlü-ğü ile İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi’nin birlikte yaptığı bu çalışma ile ormancılık ihtiyaçlarına cevap veren ekosistem tabanlı fonksiyonel orman amenajman planlarında, erozyonu önleme ve su koruma fonksiyonu gören ormanlık alanların tespitinde kullanı-lacak ülkemiz koşullarına uygun kriterler belirlenerek yapıkullanı-lacak planların etkin ve verim-li olmasının sağlanması amaçlanmıştır. Çalışmalar kapsamında, Marmara Bölgesinde yer alan orman ekosistemlerinin, toprak koruma ve su üretimi hizmetleri tüm yönleri ile ele alınmıştır. Proje kapsamında ormanlık havzalarda hidroekolojik ölçmeler 2 yıl süreli arazi çalışmaları ile yapılmıştır. Hidrolojik, ekolojik, sosyal ve ekonomik değişkenlerin entegre edildiği bir Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) veri tabanı çalışması da aynı zamanda tamam-lanmıştır. Bulgular ve referans kaynaklardan elde edilen sonuçların harmanlandığı bir proje raporu hazırlanmış (Özdemir, 2018), yapılan çalıştay ile Enstitü ve Müdürlüğe sunulmuştur.
Proje ile Marmara Bölgesinde yer alan orman ekosistemlerinin sürdürülebilir yönetiminde su ve toprak koruma fonksiyonlarını ön plana çıkarmaya yönelik iklim değişikliği risklerinin de dikkate alındığı örnek bir planlama altyapısı geliştirilmiştir.
Sürdürülebilir Arazi Planlama Çalışmalarını Destekleyecek Bir İklim Değişikliği-Ekosistem Hizmetleri Yazılımının Geliştirilmesi (2013-2016)
İstanbul gibi dalgalı bir topoğrafya ve heterojen bitki örtüsüne sahip bir kentte; düzenle-yici (örn. sel-taşkın kontrolü), yarar sağlayıcı (örn. su üretimi), kültürel (örn. rekreasyon) ve destekleyici (su ve besin maddesi döngüleri) birçok ekosistem hizmeti farklı oranlar-da insanlara sunulmaktadır. Bu 112Y096 nolu TÜBİTAK araştırma projesinde kapsam su ve iklimle ilgili ekosistem hizmetleri ile sınırlandırılmıştır. Su verimi (suyun miktarının dü-zenlenmesi), su kalitesinin düzenlenmesi, sel ve taşkın riskinin önlenmesi, toprak koruma (erozyonun önlenmesi) ve karbon tutumu hizmetleri her bir arazi kullanımı için değerlen-dirilmiştir. Bu ekosistem hizmetlerinin ölçülebilirliği, sayısallaştırılması, entegrasyonu ve son olarak da planlama süreçlerine dahil edilmesini kapsayan projede, çalışma alanı olarak İstanbul’da bulunan Alibeyköy, Kağıthane ve Sazlıdere havzaları seçilmiştir.
Projede 10 iş paketi yer almaktadır. Birinci iş paketinde çalışılacak alt havzaların belirlen-mesi, ikinci pakette hidrolojik risk analizi, üçüncü pakette su kalitesi izlemesi ve dere etüt-leri, dördüncü ve beşinci paketlerde seçilen alt havzalarda ekosistem hizmetlerinin arazi ve CBS yöntemleriyle değerlendirmesi, altıncı pakette ise iklim değişikliği bileşeninin ele alınması planlanmıştır. Yediden ona kadarki dört iş paketinde ise; risk analizi ve ekosistem hizmetleri çalışmalarının planlama sürecine dahil edilmesi, daha sonra da iklim modülünün entegrasyonu sonrasında yazılımın hazırlanması ve test edilmesi yer almaktadır. Bu araş-tırma projesinin temel çıktısı özgün bir yazılımdır (http://ekosistem.sinerjisoft.com.tr/).
Bu yazılımın geliştirilecek modeli ifade etmesi ve pratik bir planlama destek aracı olarak kullanılması amaçlanmıştır.
Ormanların Su Kullanımı Bağlamında Sürdürülebilir Orman Yönetimi Uygulamaları için Orman Genel Müdürlüğü’nün Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi (2012–2013)
Projenin ana hedefi, ormanların amenajmanı ve su kaynaklarının sürdürülebilirliğine yöne-lik politika ve stratejilerin gözden geçirilmesidir. Bu kapsamda, iklim değişikliğinin orman ve su etkileşimi üzerindeki potansiyel etkilerine, çölleşme ile biyolojik çeşitlilik kaybına ve iklim değişikliği uyum ve azaltım çalışmalarına katkı yapılması amaçlanmıştır. Ağaçlandır-ma ve yeniden orAğaçlandır-manlaştırAğaçlandır-ma programlarının; su kaynaklarının niteliği ve niceliği, sellerin azaltılması ve toprak üzerindeki etkileri açısından değerlendirilmesi, sürdürülebilir orman yönetimi, kamu ortaklıkları ve özel ortaklıklar aracılığıyla; ormanların, su, toprak ve yerel düzeyde meydana gelen suyla bağlantılı doğal afetlerin azaltılması açısından koruyucu işlevinin belirtilmesi, Sürdürülebilir Orman Yönetimi (SOY) kapsamında ekosistemlerin de-vamlığına ve hizmetlerinin sürdürülebilir bir şekilde sağlanmasına katkıda bulunan orman ve su ekosistemi yönetimine ilişkin politika seçeneklerini belirlemek için paydaş toplantı-larının düzenlenmesi, SOY kapsamındaki su ve orman ilişkisini güçlendirmek için var olan kurumsal düzenlemelerin geliştirilmesi amacıyla alternatiflerin oluşturulması, su ve orman etkileşimlerinin anlaşılması ve bu konudaki bilgilerin arttırılması için eğitim materyallerinin geliştirilmesi, araştırma ve yayım hizmetlerinin arttırılması, ormanların su ortamlarının iyi-leştirilmesi açısından potansiyelleri ve sürdürülebilir yönetimi hususlarında yerel yönetim-lerle görüşerek farkındalığın arttırılması projenin faaliyetleridir.
Proje süresince büro çalışmalarının yanı sıra, toplantı ve çalıştaylar düzenlenmiş, yurtdışı teknik inceleme gezileri düzenlenmiştir. Projenin sonunda su ve orman etkileşimiyle ilgili teknik terimler sözlüğü, danışmanların hazırladığı sentez bir rapor ve uygulama alanı seç-me kriterleri raporu hazırlanmıştır.
Orman ve Su Fonksiyonu Uygulama Projesi (2013–2014)
OGM Orman İdaresi ve Planlama Daire Başkanlığı’nın yürüttüğü ve Birleşmiş Milletler Kal-kınma Programı Türkiye Ülke Ofisi’nin (UNDP Türkiye) uygulamasını yaptığı bu projenin ana hedefi, iklim değişikliği, orman-su etkileşimi konularında kapasite geliştirme ve pilot orman amenajman planının hazırlanmasıdır. Kastamonu Orman Bölge Müdürlüğü Karade-re Orman İşletme Müdürlüğü Handüzü Orman İşletme Şefliği ve Kastamonu Orman İşletme Müdürlüğü Bostan Orman İşletme Şefliği Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenaj-man Planlarına hidrolojik fonksiyonun entegrasyon, OGM, Su Yönetimi Genel Müdürlü-ğü ve Devlet Su İşleri (DSİ) katılımı ile teknik anlamda iyi uygulama örneklerinin ziyaret edilmesi, farkındalığın artırılması amacıyla iletişim ve teknik dokümanların hazırlanması ve OGM, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ve DSİ katılımı ile teknik çalıştayların düzenlenmesi projenin faaliyetleri arasındadır.
Proje; Doğa Koruma Merkezi ve Orman Genel Müdürlüğü ortaklığında yürütülmüştür. Proje kapsamında, orman ekosistemlerinin hidrolojik fonksiyonunun orman amenajman planlarına entegrasyonu için gerekli altyapının geliştirilmesi ve pilot bir çalışma ile uygulanması amaçlamıştır.
Coca Cola Vakfı’nın desteğiyle başlayan çerçeve proje, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Küresel Çevre Fonu Küçük Destek Programı’nın desteğiyle İzmir Orman Bölge Müdürlüğü Bayındır Orman İşletme Müdürlüğü’nde uygulanmıştır.
Ormanların Su Fonksiyonu için Planlama Projesi
ISBN:978-605-06990-7-4