Türkiye'nin Mevcut ve Planlanan Doğal Gaz Boru Hatları

Dünya petrol ve gaz rezervlerinin %70'i Türkiye'nin çevresinde konumlanmış durumda bulunmaktadır (Birol, 2013). Özkaynakları oldukça sınırlı olan Türkiye’nin, özellikle elektrik üretiminde artan doğal gaz talebini karşılayabilmek için komşu ve çevre ülkelerdeki kaynaklardan faydalanabilmesi ve kesintisiz ve güvenilir doğal gaz arzı sağlayabilmesi oldukça büyük önem taşımaktadır.

Bu bağlamda, Türkiye’nin doğal gaz arzını sağladığı toplamda yaklaşık 50 milyar m3

kapasiteli beş uluslararası hat bulunmaktadır. Şekil 4.11’de söz konusu doğal gaz boru hatları görülmektedir.

43

Şekil 4.11 : Mevcut ve planlanan doğal gaz boru hatları

44

4.3.1.1 Rusya - Türkiye doğal gaz boru hattı (Batı Hattı)

Türkiye’ye doğal gaz arzı sağlayan ilk uluslararası hattır ve 1987 yılında devreye alınmıştır. 845 km uzunluğunda olan hat yıllık 14 milyar m3

kapasiteye sahiptir (BOTAŞ, 2014; ETKB, 2014). Çıkış noktasından Türkiye’ye varana dek Ukrayna, Moldova vb. bölgelerden geçen hat, Rusya ile bu ülkeler arasında zaman zaman yaşanan problemlerden etkilenmekte ve doğal gaz arzında kesintiler yaşanmaktadır (Saygın ve Çelik, 2011).

4.3.1.2 Rusya - Türkiye doğal gaz boru hattı (Mavi Akım)

Battı Hattı’nda yaşanan arz kesintilerini, doğal gazı tüketici ülkeye (Türkiye’ye) doğrudan ihraç ederek azaltmayı hedefleyen Mavi Akım Hattı 2003 yılında devreye alınmıştır (Saygın ve Çelik, 2011). Yıllık 16 milyar m3

kapasiteye sahiptir. Rusya topraklarında 370 km, Karadeniz geçişinde 390 km uzunluğunda paralel iki hat ve Türkiye topraklarında 501 km uzunluğunda bir hat olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. 2003 yılında işletmeye alınmıştır (BOTAŞ, 2014; ETKB, 2014). 4.3.1.3 İran - Türkiye doğal gaz boru hattı (Doğu Anadolu Hattı)

Yıllık 10 milyar m3

kapasiteli olan ve başta İran olmak üzere Doğu’daki arz kaynaklarından Türkiye’ye gaz getirmeyi hedefleyen Doğu Anadolu Hattı yaklaşık 1491 km’dir (BOTAŞ, 2014; ETKB, 2014). İran’ın artan enerji talebinden etkilenerek zaman zaman arz kesintisi yaşanılan hat, 2001 yılı sonunda işletmeye açılmıştır (Saygın ve Çelik, 2011).

4.3.1.4 Bakü - Tiflis - Erzurum doğal gaz boru hattı (BTE)

Azerbaycan’ın Şah Deniz sahasında üretilen doğal gazın Gürcistan üzerinden Türkiye’ye taşınması amacıyla 2007 yılında devreye alınan yıllık 6,6 milyar m3

kapasiteye sahip hattır. Bakü - Tiflis - Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı’na (BTC) paralel olarak inşa edilen hat, 690 km uzunluğunda olup Erzurum’da İran - Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı ile birleşmektedir. Güney Kafkasya Boru Hattı olarak da bilinmektedir (ETKB, 2014; Saygın ve Çelik, 2011).

4.3.1.5 Türkiye - Yunanistan doğal gaz boru hattı

Hazar Havzası, Rusya, Orta Doğu, Güney Akdeniz ülkeleri ve diğer uluslararası kaynaklardan sağlanacak doğal gazın Türkiye ve Yunanistan üzerinden, Avrupa

45

piyasalarına nakli için geliştirilen Güney Avrupa Gaz Ringi Projesi’nin ilk aşamasını oluşturmaktadır. 211 km’si Türkiye, 85 km’si Yunanistan sınırlarında olmak üzere toplamda 296 km uzunluğunda olan Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı 2007 yılında devreye alınmıştır ve 750 milyon m³ kapasitelidir (BOTAŞ; ETKB, 2014; Saygın ve Çelik, 2011).

4.3.2 Türkiye’de planlanan doğal gaz boru hatları

Türkiye’nin arz güvenliğini sağlamaya yönelik yapılan çalışmalar, kaynak ülke ve güzergah çeşitliliğini artırıcı uluslararası girişimleri beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda, mevcut doğal gaz boru hatlarına ek olarak, gerek Türkiye’nin artan doğal gaz talebini destekleyici gerekse Türkiye’nin bölgedeki etkinliğini artırıcı doğal gaz boru hattı projeleri geliştirilmektedir.

4.3.2.1 Türkiye - Yunanistan - İtalya doğal gaz boru hattı projesi (ITGI)

Türkiye - Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı’na bağlanacak Yunanistan-İtalya Hattı, Güney Avrupa Gaz Ringi’nin ikinci aşamasını oluşturmaktadır. Bu proje ile Hazar Bölgesi, Orta Doğu ve diğer çevre ülkelerinin doğal gaz kaynaklarının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması hedeflenmektedir (BOTAŞ, 2009, 2012).

4.3.2.2 Trans Anadolu doğal gaz boru hattı projesi (TANAP)

Öncelikli olarak Azerbaycan Şah Deniz II sahasında üretilen doğal gazın, daha sonra da Azerbaycan’ın diğer sahalarında ve bölge ülkelerinde üretilen doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasını hedeflemektedir. Azerbaycan’ın Avrupa’ya açılması ve Avrupa’nın Rus gazına bağımlılığını azaltması açısından büyük öneme sahip olan TANAP, dönemin en önemli uluslararası enerji projelerinden biri olarak kabul edilmektedir. 2019 yılında devreye alınması beklenen hattın, ilk aşamada 6’sı Türkiye’ye 10’u Avrupa’ya olmak üzere toplamda 16 milyar m3

gaz taşıması beklenmektedir (Macit, 2014; TANAP, 2014).

4.3.2.3 Trans Adriyatik doğal gaz boru hattı projesi (TAP)

ITGI projesine paralel TANAP’a bağlantı olacak şekilde geliştirilen Trans Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı Projesi, Yunanistan - Türkiye sınırından başlayarak Arnavutluk ve Adriyatik Denizi’ni geçerek İtalya’ya ulaşması planlanan uluslararası doğal gaz boru hattıdır. 870 km uzunluğundaki bu boru hattı ile Avrupa enerji arz

46

güvenliğinin iyileştirilmesi ve arz kaynaklarının çeşitlendirilmesi hedeflenmektedir (BOTAŞ, 2012; TAP AG, 2014).

4.3.2.4 Hazar Geçişli Türkmenistan - Türkiye - Avrupa doğal gaz boru hattı projesi

Bu proje kapsamında, Türkmenistan’ın güneyindeki sahalarda üretilen doğal gazın, Hazar Denizi üzerinden Türkiye’ye ulaşması, Türkiye’den ise Avrupa piyasalarına taşınması hedeflenmektedir. Toplamda 30 milyar m3

doğal gaz taşıma kapasiteli olması kararlaştırılan hattın, Türkiye’ye yılda 16 milyar m3_{, Avrupa’ya ise}

14 milyar m3 doğal gaz taşıması beklenmektedir (BOTAŞ, 2009, 2012). 4.3.2.5 Irak - Türkiye gaz ihraç projesi (ITGEP)

Irak’ın doğal gaz sahalarında üretilen doğal gazın Türkiye ve Avrupa’ya ihraç edilmesini hedeflemektedir. Planlanan boru hattının yıllık 10 milyar m3 kapasiteye sahip olması hedeflenmektedir (BOTAŞ, 2009, 2012).

4.3.2.6 Mısır - Türkiye doğal gaz boru hattı projesi

Türkiye’nin doğal gaz arzında kaynak ülke ve güzergah çeşitliliğini artırmaya yönelik geliştirilen bu projede, Mısır’ın doğal gaz kaynaklarının Türkiye’ye ihraç edilmesi hedeflenmektedir. Mısır tarafından Ürdün, Suriye ve Lübnan’a doğal gaz arzı sağlayan Arap Doğal Gaz Boru Hattı ile birleştirilmesi düşünülen Mısır - Türkiye projesi, bölgedeki iç karışıklıklar ve siyasi istikrarsızlıklardan dolayı askıya alınmış bulunmaktadır (BOTAŞ, 2009, 2012).