Türkiye’de Elektronik Ticaret Projeleri

Türkiye’de kurumlar arasında elektronik ticarette Merkez Bankası ve maliye bakanlığı elektronik ticaret konusunda öncülük etmektedirler. 1992 yılında Merkez Bankası internetten elektronik ticaret ile ilgili olarak bankalar arasında bir Elektronik Fon Transfer (EFT) sistemi kurarak elektronik sisteme geçmiştir (Özbay, 2000: 84).

Elektronik işlemler konusunda çerçevelerin belirlenmesi, rekabet ortamının güçlendirilmesi, toplumun her kesimi tarafından erişilebilir internet altyapısının oluşturulması ve elektronik ticaret servislerinin güvenli ortamlarda gerçekleştirilmesi, başarının ulusal çaptaki bileşenleridir. Elektronik ticaret yapısının ekonomik anlamda başarısı için ve elektronik ticaretin geliştirilmesi için, güçlü ve güvenli bir iletişim altyapısına ihtiyaç vardır. Yüksek miktarda yatırım gerektiren, ülke genelinde iletişim altyapısının oluşturulması ve güçlendirilmesi, Türkiye’de elektronik ticaret çalışmalarını doğrudan etkilemektedir. Đletişim alanında yapılması gereken yatırımlar, gerek sektörün rekabetini artırması ve gerekse de servis ve hizmetlere erişim potansiyelinin artırılması açısından önem taşımaktadır. Belirlenecek kurallar çerçevesinde yapılacak yatırım ve kullanım kriterleri, kullanım maliyetlerinin düşürülmesi ve performansının artırılması hedeflenmektedir. Bilgiye her bölgeden ve sınırsız erişimin temeli olan iletişim teknolojilerine yapılacak her türlü yatırımda göz önüne alınması gereken temel nokta, rekabete uygun koşulları sağlamaktır. Đnternet bağlantılarının ülke geneline yaygınlaştırılması ve internetin hızlı olması gerekmektedir (Dolanbay, 2000: 181).

Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu: 1997 yılında Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın koordinatörlüğü vasıtası ile Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu (ETKK) oluşturulmuştur. Kurul 1997 yılından itibaren çalışmalarına başlamıştır. Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu elektronik ticaret alanına değişik bir taraftan bakarak teknik, hukuk ve finans konularında olmak üzere üç çalışma grubu oluşturmuş ve çalışmalarına hız vermiştir. Maliye Bakanlığı temsilcileri de Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu Finans grubu içinde yer alarak elektronik ticareti finans yönüyle incelemeye başlamışlardır. Elektronik ticaret

konusu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı temsilcileri finans grubu raporunu 1998 yılında yayınlamışlardır (Yatlı, 2003: 21).

Elektronik devlet çalışmaları içerisinde Elektronik Ticaret Koordinasyon Kurulu Haziran 2003 tarihinde Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) hazırlamıştır. 2003-2004 dönemi eylemleri kapsayan KDEP içerisinde, elektronik ticaret ile ilgili olarak elektronik ticaret bölümü eylemleri ile hukuki altyapı bölümünde yer alan eylemler elektronik ticaret çalışma grubu tarafından hazırlanmıştır. Bunlardan şirket sicil kayıt sisteminin oluşturulması, ortak elektronik ticaret bilgi havuzunun oluşturulması ve dış ticarette kullanılan bilgi ve belgelerin elektronik ortamda paylaşılması eylemleri birer uygulama projesi olarak ele alınmıştır ( http://www.e-ticaret.gov.tr/etk/tarihce.htm, E.T. 22.10.2010).

Maliye Bakanlığı’nın VEDOP Projesi: Türkiye’ de bir çok kamu kurumu elektronik ticaret kapsamında çalışmalar yapmaktadır. Büyük projelerden bir tanesi de Maliye Bakanlığının elektronik ticaret kapsamındaki VEDOP projesidir. VEDOP-Vergi Daireleri Otomasyonu Projesi ve SAY2000i-Saymanlık Otomasyon Sistemi Projesi’dir. SAY2000i projesi ile, devletin günlük mali tablolarının çıkarılabilme imkanı elde edilmiştir. Ayrıca proje kapsamında bütçe ödeneklerinin nasıl dağıtıldığı, ne kadarından harcama yapılabildiği, bütçeden hangi konuda ve nereye ne kadar kullanıldığı gözlenmektedir. Ayrıca her yıl temmuz ayında bütçeler elektronik olarak sistemden girilmekte ve merkezi olarak izlenmektedir. Bütçeden hangi kurumun ne kadar gereksinimi olduğu da proje ile belirlenme imkânına kavuşmuştur.

Proje sayesinde beyannamelerin internette alınmasının sağlanması ile zamandan tasarruf etme ve çabuk işgörme amacı güdülmektedir. Ayrıca gayri menkul sermaye iradı nedeniyle beyanname veren mükellefler ve basit usulde vergilendirilen mükelleflere telefon ile beyanname verebilme imkânının getirilmesi bu kişilerin vergi dairesine gelmelerini ortadan kaldırarak, işlerin hızlı bir şekilde sürdürülmesi hedeflenmektedir (http://www.maliye.gov.tr/kalite/mtky/ustmenu/

Gümrük Müsteşarlığı’nın GĐMOP Projesi: Gümrüklerde otomasyonun sağlanması için Gümrük Müsteşarlığı’nın başlattığı GĐMOP projesi önemli projeler arasındadır. Proje kapsamında gümrük işlemlerinin yürütülmesinde, gümrük komisyoncuları, taşıma şirketleri ve ithalatçı-ihracatçı firmaların gümrük beyannamelerini EDI kullanılarak, gümrük bilgisayar sistemine aktarılması hedeflenerek yapılan bir çalışmadır. Daha etkili vergi tahsilatı, ticaretin daha etkin hale getirilmesi gibi konularda etkili bir yönetim anlayışı hakim olmuş olup, mevzuatın tek örnek uygulanması ve dış ticaret istatistiklerinin daha sağlıklı üretilmesi projenin hedefleri arasındadır. Atatürk Havalimanı proje için pilot bölge seçilmiştir. IMF ile 1996 yılında projenin yürütülebilmesi için teknik yardım anlaşması yapılmıştır. 1996 yılında Müsteşarlık bünyesinde projede görevlendirilmek için Modernizasyon Projesi Birim Başkanlığı kurulmuştur (http://www.ekitapyayin. com/id/033/02.htm, E.T. 18.10.2010).

Merkez Bankası’nın Elektronik Ticaret Projesi: Elektronik ticaret ile ilgili olarak 1992 yılında Merkez Bankası 44 banka arasında bir EFT sistemi kurarak elektronik sisteme geçmiştir. Bu sistem, bankalar ve finans kuruluşlarının kapalı bir bilgisayar ağında işlemlerini gerçekleştirmelerini sağlayarak elektronik alış ve satışı gerçekleştirmektedir. Türk bankalarının çoğu bu sistemden faydalanmaktadır (http://www.e-ticaret.gov.tr/raporlar/finans.htm, E.T. 19.10.2010).

EFT2 ve EMKT(Elektronik Menkul Kıymet Transferi) projeleri kapsamında yer alan bazı konular vardır. Konular arasında Merkezi Kuyruklama yapısının getirilmesi, aşamalı kapanışın sağlanması, EFT yedek merkezinin kurulması ve Devlet Đç Borçlanma Senetlerinin kaydi ortamda işlem göreceği ve bankalararası işlemlerde para ile kıymetin aynı anda değişiminin sağlanacağı EMKT sistemleridir. EFT Merkezi ile günün başında TCMB’den rezerv değerlerinin bankalara aktarımı, gün içinde banka mesajlarının alınması, gönderilmesi ve elektronik ortamda diğer işlerin yapılması şeklinde işlemler olmaktadır. Ayrıca rezerv kontrolü, banka rezervlerinin güncelleştirilmesi işlemleri yapılmaktadır. TCMB’ye günün sonunda ise mutabakat bilgilerinin ve gün sonu raporlarının gönderilmesi işlemleri

gerçekleşmektedir (Durusoy, 1998: http://www.e-ticaret.gov.tr/raporlar/teknik.htm, E.T. 11.10.2010).

EFT Kullanıcılar Grubu toplantısı 27 Nisan 2002 tarihinde T.C. Merkez Bankası ve bankaları temsilen yaklaşık 115 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Toplantıda, EFT-EMKT sistemi ile ilgili güncel gelişmeler ele alınmıştır. Ayrıca kullanımla ilgili kullanıcı görüş ve önerileri görüşülmüştür. Daha önce teknik forumlar şeklinde yapılan toplantıların, EFT 2 sisteminin devreye girmesiyle birlikte Kullanıcı Grubu toplantıları şeklinde ve periyodik olarak yapılmasında yarar olduğu katılımcılar tarafından ifade edilmiştir (www.tbb.org.tr/turkce/gruplar/eft/eft%20kgt

notu.doc, E.T. 05.11.2010).

Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi: Her türlü ticari malların veya şirketlerin kayıtlı olduğu bir sistemdir. Đstenilen bir ürüne ulaşmak için Đhracatı Geliştirme Etüd Merkezi’nin (ĐGEME) internet sayfasına girilerek ürünle ilgili detaylı bilgi almak mümkündür. Ticaret noktaları, dış ticaret nakliyeci firmalar, sigorta şirketleri vb. kesimlerin bir araya geldiği ticaret merkezidir. Đlgili yerlerin internet sayfalarından ĐGEME aracılığı ile bilgi alınıp alınan bilgilere göre ticaret yapmak mümkündür (http://www. igeme.gov.tr/stats/index.cfm, E.T. 07.11.2010).

1.3. ELEKTRONĐK TĐCARETĐN GELĐŞĐMĐNDE ETKĐLĐ OLAN