Türkiye’de Turizm Eğitimi

Günümüzde hizmet sektörü, sanayiye ve tarıma göre daha hızlı gelişme göstermektedir. Hizmet sektörü içinde yer alan turizm sektörü, özellikle gelişmekte olan ülkelerde istihdam yaratan bir sektör olması nedeniyle en fazla önem verilen hizmet sektörü bileşeni konumundadır. Doğal ve kültürel zenginliğe sahip ülkemizde işsizlik oranının yüksek olması, turizm sektörüne önem verilmesini gerekli kılmaktadır. Ancak turizmde işgücünün mutlaka eğitilmiş olması gerekmektedir. Bu nedenle turizm öğretim programı mesleki ve teknik eğitimde önemli yere sahiptir (Orhaner ve Tunç, 2003, s.224). Turizm sektöründe mümkün olan en kaliteli hizmetin, emek gücünden ekonomik ve sosyal bakımdan en yüksek düzeyde yararlanılarak verilmesi esas olduğundan, kullanılan işgücünün istenilen düzeyde ve yeterli bir eğitim almış olması gerekmektedir (Sarı, 2007, s.9). Turizmin beklenen ekonomik katkıyı sağlaması, büyük ölçüde turisti memnun etmeye bağlı bulunmaktadır. Turisti memnun etmenin önemli koşullarından birisi de kuşkusuz kaliteli hizmet sunmaktır. Temiz bir yatak, isteklere uygun bir yemek, yeterli ilgi vb. günümüz turistinin aradığı başlıca konulardır. İstenen kalitede hizmet verilebilmesi ise büyük ölçüde turistik tesislerdeki işgörenler ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle turizm sektöründe çalışan işgörenlerin eğitimi son derece önemlidir (Çetin, 1987, s.2; Öncüer, 2006). Turizm sektörü ve işletmeleri için iyi eğitilmiş, nitelikli, motivasyonu yüksek bu sektörde çalışmaya istekli insan kaynağı oluşturmanın gereği ihmal edilemeyecek derecede bir öneme sahiptir. Çünkü insana dayalı hizmetlerden oluşan sektörün, daha kaliteli hizmet verebilmesi ve müşteri memnuniyetini sağlayabilmesi kaliteli bir insan kaynağına sahip olması ile mümkündür (Ural ve Pelit, 2002, s.76). Turizmde kaliteli bir insan kaynağı da ancak eğitilmiş insanlardan oluşturulabilir. Bu kaliteli insan gücü de turizm eğitimi ile gerçekleştirilebilir. Kalieli insan gücünün verimliliği artıracağı bir gerçektir. Eğitim ile verimlilik arasında çok sıkı bir ilişki vardır. Ancak çalıştığı iş kolunda gerekli mesleki beceriyi öğrenmiş bir insan zamanını ve yararlandığı araç ve gereçleri verimli bir

şekilde kullanabilecektir. Eğitim isanalara bilgi ve beceri kazandırmanın yanı sıra, belli bir görüş açısı da aşılamaktadır (Ağaoğlu, 1991, s.32).

Turizm eğitiminin temel amacı, turizm endüstrisinin gelişmesine katkı sağlamak, gereksinim duyulan niteliklerde işgörenler yetiştirmektir (Çimen, 2008, s.268). Türkiye’de turizm eğitimi, 1953 yılında Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın işbirliği yapması sonucu Ankara ve İzmir Ticaret Liselerinde Turizm Meslek Kurslarının açılmasıyla, bazı turizm derneklerinin de tercüman rehberlik kurslarını düzenlemeleriyle başlamış ve 30 yıllık bir dönem içinde de kademeli olarak gelişme göstermiştir (Ağaoğlu, 1991, s.76; Tüylüoğlu, 2003, s.7, Ünlüönen ve Boylu, 2005, s.14, Sarı, 2007, s.8).

Türkiye’de turizm eğitimi, yaygın ve örgün eğitim çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’na göre örgün eğitim, okul öncesi eğitimi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimi kapsarken, yaygın eğitim ise örgün eğitim faaliyetlerinin yanında ve dışında düzenlenen eğitim faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır. 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’na göre örgün eğitim; öğrencilerin, eğitim-öğretim süresince ders ve uygulamalara devam etme zorunluluğunda oldukları bir eğitim-öğretim türü iken, yaygın eğitim ise toplumun her kesimine ve değişik alanlarda bilgi ve beceri kazandırma amacı güden bir eğitim- öğretim türüdür.

Yaygın eğitim, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerin herhangi birinden ayrılmış olan bireylere, ilgi ve gereksinim duydukları alanda yapılan eğtimdir. Bu eğitim, çeşitli yaş gruplarındaki ve farklı seviyelerdeki bireylere amaçlarına uygun olarak hazırlanmış programlarla, programların gerektirdiği ortamda ve sürede verilen eğitimdir. Halk eğitimi, hizmet öncesi eğitim ve hizmet içi eğitim de yaygın eğitimi öğelerindendir (Taymaz, 1997, s.3).

Türkiye’de turizm eğitiminin bugünkü durumu aşağıda tablo halinde sunulmuştur:

Tablo-3

Türkiye’de Turizm Eğitiminin Genel Görünümü

TÜRKİYE’DE TURİZM EĞİTİMİ

ÖRGÜN TURİZM EĞİTİMİ YAYGIN TURİZM EĞİTİMİ

MEB Bünyesinde YÖK Bünyesinde Farklı Kurumlar Anadolu Tic. Meslek Liseleri

Anadolu Otelcilik ve Turizm M.L.

Anadolu Meslek Liseleri Özel Mesleki Ortaöğretim Okulları

Önlisans Lisans Yüksek Lisans

Kültür ve Turizm Bakanlığı (TUREM vb.)

MEB (Çıraklık Eğt. Merkezleri) İŞKUR (Çeşitli kurslar) Meslek Kuruluşları (TOBB vb.) AÖF (Uzaktan eğitim)

Sosyal Kuruluşlar (TUGEV vb.) Üniversiteler (Sertifika Programları) Belediyeler

Sendikalar (TOLEYİS vb.) Özel Eğitim Kurumları (Kurslar) Halk Eğitim Merkezleri

İşletmeler (Hizmet İçi Eğitim) Diğer

Kaynak: Ünlüönen ve Boylu, 2005, s.12

Örgün turizm eğitimi, ortaöğretim düzeyinden doktora programına kadar devam eden turizm eğitimi faaliyetidir ve diploma vermeye yöneliktir. Ortaöğretim düzeyinde; Anadolu otelcilik ve turizm meslek liseleri, Anadolu aşçılık meslek liseleri, ticaret meslek liseleri ve Anadolu meslek liselerinde açılan programlarda mesleki turizm eğitimi verilmektedir. Yükseköğretim düzeyinde mesleki turizm eğitimi ise; önlisans, lisans ve lisansüstü olmak üzere üç aşamada verilmektedir. Önlisans düzeyinde mesleki turizm eğitimi, iki yıllık meslek yüksekokullarının bünyesinde açılan programlarla verilmektedir. Lisans düzeyinde ise, turizm işletmeciliği ve otelcilik yüksekokulları ve farklı fakültelerde açılan turizm işletmeciliği bölümleri bu eğitimi vermektedir. Üniversitelerin sosyal bilimler enstitülerinde yüksek lisans ve doktora programları altında lisansüstü turizm eğitimi verilmektedir (Avcıkurt ve Karaman, 2002, s.53; Aymankuv ve Aymankuv, 2002, s.33; Üzümcü ve Bayraktar, 2004, s.80-82; Ünlüönen ve Boylu, 2005, s.15-20; Öncüer, 2006, s. 165).

Yaygın turizm eğitimi, bünyesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı, TUGEV ve özel bazı kuruluşlarca gerçekleştirilen mesleki turizm eğitimi ve işbaşı sektörel kursları içermekte ve bu kurslara katılarak başarı ile tamamlayanlara sertifikalar verilmektedir (Demirkol ve Pelit, 2002, s.128). Toplumsal düzeyde yapılan yaygın turizm eğitimi çalışmaları ile turizm işletmelerinde çalışmalarına rağmen mesleki turizm eğitimi olmayan kişilere meslekleri ile ilgili bilgiler verilmesi, yeteneklerin kazandırılması yönünde yapılan eğitim olup, geniş halk kitlelerinin turizmle ilgili belirli konularda eğitilmesidir (Aymankuv ve Aymankuv, 2002, s.32).

Yaygın turizm eğitimi içinde bulunan hizmet içi eğitim, teknik ve sosyal bakımdan yeterli ve kariyer gelişimini sürdürebilecek kapasiteye sahip personel temin etmek açısından gereklidir (Bucak, 2007, s.37). Hizmet içi eğitim personele çalışma görevinin gereğini bilerek ve anlayarak yapma olanağı vermektedir. Böylece yönetimin denetsel yükümlülüğü de bir ölçüde hafiflemekte ve nitelikli insan gücü sıkıntısı da azalmaktadır (Atak, 2006, s.14).