Spor yöneticileri, spor kurum ve organizasyonlarının başarıyla yönetilmesi, sporun kitlelere yayılmasında etkin rol oynayan kişilerdir. Yöneticilerin bu işlevleri yerine getirebilmeleri onların nitelikli bir biçimde hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimden geçirilmesiyle sağlanabilir. Ne yazık ki bu alanda plânlı, sistemli ve tutarlı çalışmaların yeterli olduğu söylenemez. Fakat alanla ilgili hizmet öncesi eğitimi yüksek öğretim kurumları, hizmet içi eğitimi ise GSGM’nin yürütmeye çalıştığını görmekteyiz.
1932 yılında “Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü ”nün kurulması ve 1933 yılında “Beden Terbiyesi” bölümünün açılması ile yüksek- öğretim kurumlarındaki ilk çalışmalar başlamıştır (9).
Bu okulun adı 1947 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi Bölümü olarak değiştirilmiştir. Sonraki yıllarda bu eğitim kurumlarının kapasitesinin ve sayısının arttığı görülmektedir. Bunlar; 1967-68 İstanbul Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi, 1974-75 İzmir-Buca Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi ve 1978 Diyarbakır Eğitim Enstitüsü Beden Eğitimi Bölümüdür. Bu okullarda yönetimle ilgili Teşkilât ve İdare, Gençlik Liderliği, Serbest Zaman Eğitimi ve Eğitim Yönetimi gibi dersler okutulmuştur.
Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı olarak 1974-1975 öğretim yılında Ankara 19 Mayıs Gençlik ve Spor Akademisi, 1975-1976 öğretim yılında İstanbul Anadoluhisarı Gençlik ve Spor Akademisi ve Manisa Gençlik ve Spor Akademisi kurulmuştur. Bu akademilerin amaçları aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
“Öğrencilerini, bilim anlayışı güçlü millî tarih bilincine sahip, vatana, gelenek ve göreneklerine bağlı, bilgi ve deneyim sahibi, dil, din, ırk, sınıf ve mezhep
47
ayrılıklarına meydan vermeyen, insan hak ve özgürlüklerine saygılı, devletin milleti ve cumhuriyeti ile bölünmez bütünlüğe inanan, sağlam karakterli vatandaşlar olarak kalkınma plânlarına uygun gençlik, beden eğitimi ve spor hizmetleri için 3530 sayılı Beden Terbiyesi Kanunu’nun öngördüğü monitör, antrenör, gençlik lideri, yönetici, uzman yetiştirmek, hizmet içi eğitim programları düzenlemek ve uygulamak, gençlik sorunları ile beden eğitimi ve sporun tüm alanlarında, sporcu sağlığı konuları da akademice ihtiyaç duyulan ya da ilgili devlet kuruluşlarıyla iş birliği anlayışı içinde istenecek bilimsel inceleme ve araştırmalarla plânlama çalışmaları yapmak ve yayınlarda bulunmaktır.”
Gençlik ve Spor Akademilerinin kuruluş ilkelerine baktığımızda bu kurumlarda spor yöneticisi yetiştirilmesi hedeflenmektedir. Akademiler bünyesinde iki bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler; Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri ile Beden Eğitimi ve Spor Yönetimi’dir. Beden Eğitimi ve Spor Yönetimi bölümünde, Yönetim Bilimi, Türk Spor Teşkilâtı, Spor Organizasyonları, Spor Tesisleri İşletmeciliği, Plânlama ve Bütçe, Büro ve Yazışma Teknikleri, Basın ve Halkla İlişkiler vb. alanlarda eğitim verilmektedir. İzlenen programlar ve okutulan dersler göz önüne alındığında mezun öğrencilerin “Spor Yöneticiliği” konusunda iyi bir alt yapıya sahip olduğu bilinmektedir (9). Ancak, Gençlik ve Spor Akademilerinin 1982 yılında kapatılmaları Türkiye’de spor yöneticisi yetiştirme kaynaklarında önemli bir azalmaya neden olmuştur.
Türkiye’de beden eğitimi ve spor bölümünde eğitim gören 33 yüksekokulun 32’si Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, 1’i ise Spor Bilimleri Teknolojisi Yüksekokulu (H.Ü.) adı ile eğitim vermektedir. Bu yüksekokullarda Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümlerinin dışında Akdeniz ve Celâl Bayar
48
Üniversitelerinde Spor Yöneticiliği, Cumhuriyet, Çukurova, Dicle, İstanbul ve Kırıkkale Üniversitelerinde Antrenörlük Eğitimi, Gazi ve Marmara Üniversitelerinde ise Spor Yöneticiliği ve Antrenörlük Eğitimi Bölümlerinde eğitim verilmektedir. H.Ü. Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu ise Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü ile Spor Bilimleri Bölümü eğitim-öğretimini sürdürmektedir.
Türkiye’de beden eğitimi ve spor bölümünde eğitim veren kurumlarda spor yöneticisi yetiştirmeye dayalı dersler verilmektedir. Bugüne kadar okutulan programlara bakıldığında bu alanda, Spor Yönetimi, Spor Tesisleri İşletmeciliği, Yönetim Bilimine Giriş, Spor Basın Yayın ve Halkla İlişkiler, Kamu Yönetimi, Rekreasyon vb. derslerin verildiğini görmekteyiz. Adı geçen üniversitelerin Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokullarına bağlı Spor Yöneticiliği Bölümleri spor yöneticisi yetiştirmeye yönelik eğitim vermektedir. Sözgelimi Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Spor Yöneticiliği Bölümünde bu alanla ilgili mecburi olarak Yönetim Bilimine Giriş, Hukuka Giriş, Kamu Yönetimi, Genel İşletme, Türk Spor Teşkilâtı Yapısı ve İşleyişi, Türkiye’nin Yönetim Yapısı, Spor Hukuku, Halkla İlişkiler, Personel Yönetimi, Beden Eğitimi, Sporda Yönetim ve Organizasyon, Spor Yönetimi Uygulaması, Spor Yönetiminde Araştırma ve Proje; seçmeli olarak Ekonomiye Giriş, Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Gelişimi, Sosyolojiye Giriş, İnsan Hakları ve Demokrasi, Mahallî İdareler ve Spor, Spor Organizasyon Teknikleri, Spor Ekonomisi, Spor Tarihi, Spor ve Medya, Yönetimde İnsan İlişkileri, Spor Psikolojisi, Spor Felsefesi ve Olimpizm, Karşılaştırmalı Spor Yönetimi, İdarî Yargı, Spor İşletmeciliği, Grup Dinamiği ve Liderlik, Spor Sosyolojisi, Spor ve Çevre, Anayasa Hukuku, Spor ve Turizm, Spor Yönetiminde Güncel Konular ve Gelişmeler, Siyaset Bilimi, Spor Politikaları ve Örgütsel Değişme dersleri verilmektedir.
49
Öte yandan öğretim üyesi yeterli üniversitelerin Sağlık Bilimleri Enstitülerinde yürütülen Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalındaki yüksek lisans ve doktora programlarında spor yöneticiliği alanında uzun yıllardır dersler verilmekte ve tezler yapılmaktadır. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı yüksek lisans programında; Beden Eğitimi ve Spor Yönetimi, Spor Tesislerinde Modern Plânlama ve İşletmecilik, Rekreasyon Faaliyet ve Alanlarının Plânlanması, Organizasyon ve Yönetimi, Yönetim Bilimi, Türkiye’nin Yönetim Yapısı ve Spor Teşkilatlanması, Sporda Basın ve Halkla İlişkiler, Yönetim Psikolojisi vb, doktora programında ise; Çağdaş Yönetim Teorileri, Spor Yönetiminde İnsan İlişkileri, Spor Turizm ve Çevre, Spor ve Politika, Spor Ekonomisi ve Pazarlama, Yönetim Psikolojisi, Personel Yönetimi, Spor Kulüpleri Yönetimi, Spor Hukuku, Beden Eğitimi ve Sporda Liderlik, Türk Kültüründe Beden Eğitimi ve Sporun Yeri vb. yönetim alanındaki dersler okutulmaktadır (9).
Spor yöneticisi yetiştirilmesi bakımından lisans ve lisansüstü faaliyetlere bakıldığında özellikle son yıllarda spor yönetimi ve spor yöneticisi yetiştirilmesi konularında önemli gelişmelerin yaşandığı, sonuçları değerlendirildiğinde ise bir hayli yol kat ettiği söylenebilir.
Bunun yanı sıra, 1937-1973 yılları arasında 16, 1973-1983 yılları arasında 14 kişi spor eğitiminin gelişmiş ülkeler seviyesinde takip edilmesi amacıyla devlet tarafından lisansüstü çalışmalar yapmak üzere yurt dışına gönderilmiştir. Bunların dördü Spor Yönetimi alanında eğitim görmüştür. 1984-1985 yıllarında 5 kişi Spor Eğitimi ve Spor Yönetimi dalında (4), 1993 yılında 4, 1994 yılında ise 8 kişi Millî Eğitim Bakanlığı ve YÖK kontenjanından yurt dışına gönderilmiştir (9).
50
Yöneticilerin yetiştirilmesinde için hizmet içi eğitime gereken önem verilmelidir. Türkiye’de spor yöneticisi yetiştirilmesi amacıyla düzenlenen hizmet içi eğitim faaliyetleri büyük çapta GSGM tarafından yürütülmektedir.
Fakat Türkiye’de spor yöneticilerinin düzenli bir şekilde eğitim gördüğünü söylememiz yanlış olur. Ancak, özellikle 1980 yılı sonlarında kamu spor yöneticilerine ve kulüp yöneticilerine yönelik bazı “genel yönetici” yetiştirmeye yönelik meslekî alan bilgileriyle, yöneticilik bilgilerini içeren kurslar, seminerler ve benzeri faaliyetler yapılmaya başlanmıştır. Bu faaliyetlerden bazıları aşağıda gösterilmiştir.
Üst kademe spor yöneticilerine genel yöneticilik verilmek üzere 15-26 Aralık 1990 tarihleri arasında Ankara’da, BTGM’lüğü ile TODAİE ortak bir kurs yürütülmüştür. Kursa BTGM’lüğünden 50 üst kademe yöneticisi katılmıştır. Kursta Çağdaş Yönetim, Türk Personel Sistemi ve Sorunları, Denetim, Örgütte İnsan İlişkileri, Örgütlenme ve Örgütsel Sorunlar, Yönetimde Haberleşme, Yönetim ve Halkla İlişkiler, Yönetimde Nicel Yöntemler, Personelin Değerlendirilmesi ve Spor Yönetimi ve Sorunları adlı dersler üçer saat okutulmuştur (6).
4-7 Ekim 1982 tarihlerinde Ankara’da Almanya’dan davet edilen Prof. Klaus
Ulbrich tarafından, Almanya’daki spor yönetim modelleri ve spor
organizasyonlarının yönetimi ağırlıklı yönetim kursu düzenlenmiştir.
24-31 Mayıs 1982 tarihlerinde “Açık Yüzme Havuzu İşletme ve Bakım Kursu”, 7-14 Haziran 1982 tarihlerinde “Kapalı Yüzme Havuzu İşletme ve Bakım Kursu” düzenlenmiştir.
51
1986 yılında “Spor Kulüpleri Yönetmelik Semineri” adı altında 7 Nisan’da Adana, 20 Mayıs’ta Kocaeli’nde, 20 Kasım’da Bursa’da, 11 Aralık’ta Ankara’da ve 26 Aralık’ta Konya’da seminerler verilmiştir (9).
GSGM 1990’lı yıllardan itibaren spor yöneticiliği, eğitim faaliyetlerini daha düzenli bir şekilde organize etmeye başlamış ve hemen her yıl spor yöneticilerinin eğitimi için spor kulüpleri sevk ve idare ile spor yöneticiliği seminerlerine ağırlık verilmiştir (9).
GSGM tarafından 1990 yılından itibaren her yıl teşkilâtça tescilli spor kulüplerinin sevk ve idaresinde görev alan yöneticilerin bu hizmet faaliyetlerini en iyi şekilde yürütmelerine katkıda bulunmak, Spor Kulüpleri ile Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Merkez ve Taşra Teşkilâtı ile sporla ilgili diğer kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak ve geliştirmek için seminerler düzenlemiştir. Bu seminerlerde aşağıdaki konularda eğitim verilmesi hedeflenmiştir: Spor kulüpleri yönetimi ve yöneticiliği, spor kulüpleri, basın ve yayın organları ilişkileri, spor kulüplerinde yöneticilik ilke ve prensipleri, spor kulüpleri, amatör spor kulüpleri, federasyon ve konfederasyon ilişkileri, spor kulüpleri, Gençlik ve Spor İl Müdürlükleri İlişkileri, spor kulüpleri Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü İlişkileri (9) Spor yöneticiliği seminerleri Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü personeli için de düzenlemiştir. Bu seminerden amaç, genel müdürlük merkez ve taşra teşkilâtında görev yapan şube müdürleri, uzmanlar, ilçe müdürleri ile diğer spor elemanlarının spor yöneticiliği konularında bilgilerini artırmak ve yeni gelişmelere daha rahat uyumlarını sağlamaktır.
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce düzenli olarak yapılan spor yöneticiliği seminerleriyle hem spor kulüpleri yöneticileri hem de teşkilât mensupları bu alanda
52
yetiştirilmek istenmiştir. Bu eğitimlerde, üniversitelerle iş birliği içinde hareket edilmiştir.1990 ve 1999 Spor şûralarının da önemli birer organizasyon olduğu ve spor yöneticiliği alanına büyük katkı sağladığı bir gerçektir.
Türkiye’de tarihsel gelişime baktığımızda spor yöneticisi eğitimi
çalışmalarının hem hizmet öncesi, hem de hizmet içi düzeyde yeterli olduğunu söylemek zordur. Hem üniversitelerin lisans ve lisansüstü, hem de GSGM’nin hizmet içi eğitim faaliyetlerinde program, nitelik ve sayı bakımından önemli ölçüde gelişmelerin olduğu bir gerçektir. Bütün bu çalışmalar ülkenin spor yöneticisi ihtiyacını karşılamak için yeterli değildir. Ayrıca, bu alanda eğitimli insan gücünün spor yöneticiliği kadrolarında istihdam edilmemesi de ayrı bir sorundur.