Türkiye’de Okul Yöneticilerinin Seçilmesi ve Yetiştirilmesi

Türkiye’de şu anda geçerli olan okul yöneticilerinin görevlendirilmesi ile ilgili yasal dayanak 6 Ekim 2015 günlü 29494 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Görevlendirilmelerine Dair Yönetmelik’tir. Bu yönetmeliğe göre; okul ve kurum yöneticilerinin görevlendirmeleri il milli eğitim müdürünün teklifi ve valiliğin onayı ile dört yıllığına yapılmaktadır.

Yönetmeliğe göre yönetici olarak görevlendirilecek kişilerde yükseköğretim mezunu olma; Bakanlık kadrolarında öğretmen olarak görev yapıyor olma; görevlendirileceği eğitim kurumunda alanı itibarıyla öğretmen olarak atanabilme şartını taşıyor olma ve son dört yıl içinde adlî veya idarî soruşturma sonucu yöneticilik görevi üzerinden alınmamış olma genel şartları aranır. Müdür olarak görevlendirileceklerin özel şartlardan en az birini taşımaları yeterlidir ve bu özel şartlar: Müdür olarak görev yapmış olma; müdür başyardımcısı olarak en az iki yıl görev yapmış olma; kurucu müdür, müdür yardımcısı ve müdür yetkili öğretmen olarak ayrı ayrı veya müdür başyardımcılığı dâhil toplam en az üç yıl görev yapmış olma; Bakanlığın eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı dışındaki şube müdürü veya daha üstü kadrolarda görev yapmış olma şeklindedir.

Eğitim kurumu yöneticiliği için sözlü değerlendirme sınavı, yardımcılıklar için yazılı sınav yapılır. Değerlendirme komisyonunda; il millî eğitim müdürünün veya görevlendireceği bir il millî eğitim müdür yardımcısının başkanlığında, il millî eğitim müdürünce belirlenecek iki ilçe millî eğitim müdürü ile il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde görev yapan iki şube müdürü yer alır. Değerlendirme komisyonu; müdür adaylarını, Yönetici Değerlendirme Formuna göre değerlendirmekle görevlidir. Sözlü sınav komisyonu; il millî eğitim müdürünün görevlendireceği bir il millî eğitim müdür yardımcısı veya bir ilçe millî eğitim müdürünün başkanlığında, il millî eğitim müdürünce il millî eğitim müdürlüğünden belirlenen bir şube müdürü ile farklı ilçe millî eğitim müdürlüklerinden belirlenen üç şube müdüründen oluşur.

Müdür olarak görevlendirilmek üzere başvuruda bulunan adayların görevlendirmeye esas puanları; değerlendirme puanı (Yönetici Değerlendirme Formu kullanılarak hesaplanan) ile sözlü sınavda verilen puanın aritmetik ortalaması alınarak belirlenir. Görevlendirmeye esas puanlar, kesin sonuçların ilan edildiği tarihten itibaren en fazla bir yıl süreyle olmak üzere bu kapsamda yapılacak bir sonraki değerlendirme tarihine kadar geçerlidir. Sözlü sınavda adaylar mevzuat, analitik düşünme ve analiz yapabilme kabiliyeti, temsil kabiliyeti ve liyakat düzeyi, muhakeme gücü ve kavrayış düzeyi, iletişim becerileri, özgüveni ve ikna kabiliyeti, genel kültür konularında değerlendirmeye tabi tutulur. Müdür başyardımcısı veya müdür yardımcısı adaylarından, Bakanlıkça veya Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığınca test usulü ile yapılan yazılı sınavda 100 puan üzerinden 70 ve üzeri puan alanlar başarılı sayılır. Yazılı sınav sonuçları, kesin sonuçların ilan edildiği tarihten itibaren en fazla bir yıl süreyle olmak üzere bu kapsamda yapılacak bir sonraki sınav tarihine kadar geçerlidir.

Yönetmelik ile okul yöneticilerinin seçilmesi ve görev süresinin uzatılmasına ilişkin açık hükümler getirmesine rağmen, yönetici yetiştirme süreci ve uygulanacak programlarla ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Genel olarak Türkiye’deki yönetici seçme ve atama koşulları Tablo 1’deki gibi özetlenebilir.

Tablo 1. Türkiye’de Yönetici Seçilme Prosedürleri

BOYUT AÇIKLAMA

Genel Yaklaşım Merkeziyetçi bir yaklaşım (Milli Eğitim Bakanlığına bağlı)

Seçim Organı İl millî eğitim müdürünün teklifi üzerine valinin onayı

Reklam ve Pazarlama Yönetici görevlendirmeleri takvimi her yıl Bakanlıkça belirlenerek

Bakanlık internet sitesinde duyurulur ve valiliklere yazı ile bildirilir.

İş Profili Atanmak üzere başvurulacak eğitim kurumuna alanı itibariyle öğretmen

olarak atanabilmek

Ön Koşullar Lisans mezunu olmak, öğretmen olmak, son dört yıl içinde adlî veya idarî _{soruşturma sonucu yöneticilik görevi üzerinden alınmamış olmak}

Seçim Yöntemleri

Sözlü değerlendirmenin (%50) yanında bazı kriterlere (eğitim, alınan ödül ve cezalar, kariyer, yöneticilik, öğretmenlik hizmet süreleri vs.) göre de değerlendirmeler (%50) yapılmaktadır.

Seçim Kriterleri Değerlendirme sonucunda 100 puan üzerinden 70 ve üzeri puan almış olma

Değerlendirme Değerlendirme Komisyonu ve Sözlü Sınav komisyonu tarafından

2.1.1.2.2. Hizmet Öncesi Eğitim

Türkiye’de eğitim yöneticiliği görevine atanabilmek için hizmet öncesi eğitim ile ilgili yasal zorunluluk bulunmamaktadır.

2.1.1.2.3. Hizmet İçi Eğitim

Türkiye’de okul yöneticileri için düzenlenen hizmet içi eğitimler, Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü koordinesinde Bakanlık Birimleri, Üniversiteler ve Sivil Toplum Kuruluşları işbirliğinde yapılmış ve devam etmekte olan çalışmalar veya projeler aracılığı ile gerçekleştirilir. Ayrıca eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi ile ilgili önemli görevler üstlenen diğer kuruluşlardan bazıları da aşağıdaki gibidir (Kaya, 1984, s. 244-255; Kayıkçı, 2001; Günay, 2004; Helvacı, 2007)

 Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE) Uzmanlık Programı,

 Merkezî Hükûmet Teşkilâtı Araştırma Projesi (MEHTAP),

 Millî Eğitim Akademisi,

 Üniversiteler.

Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü (TODAİE)

1953 yılında kurulan TODAİE, yönetimde verimliliği ve hizmetin niteliğini artırma çabalarına destek olmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, yürütmekte olduğu yüksek lisans düzeyindeki yönetici yetiştirme programları ile kurum ve kuruluşların gereksinim duydukları yöneticileri yetiştirmek için çok sayıdaki kısa süreli kurs, seminer ve benzeri eğitim etkinlikleri düzenlemektedir. Bu durum, Türkiye’de eğitim yönetiminin kamu yönetiminin bir alt alanı olarak ele alındığının bir göstergesidir (TODAİ).

Merkezî Hükûmet Teşkilâtı Araştırma Projesi (MEHTAP)

MEHTAP, planlı kalkınma döneminde merkezi hükümet alanındaki en kapsamlı araştırmadır. Bu yönüyle daha sonra yapılan idari reform çalışmalarına rehber olmuştur (Sevinç, 2014). 1962 yılında hazırlanan raporda eğitim yöneticiliğinin özel bir uzmanlık alanı olması gerektiği, bu alanda yöneticiler yetiştirmek üzere üniversitelerde bölümlerin açılması ele alınmıştır (Cemaloğlu, 2005; Akkuş, 2011).

Millî Eğitim Akademisi

Hizmet içi eğitim, personeli geliştirerek işini en iyi şekilde yapmasını sağlayacak becerileri kazandırmaktır. Bu nedenle hizmet içi eğitimler okul yöneticilerinin yetiştirilmesinde önemli bir yere sahiptir (Yirci, 2009). 23.10.1989 tarihli 385 sayılı kanun hükmünde kararname ile kurulması öngörülen Millî Eğitim Akademisi, eğitim

önemli bir adımdır. Akademi, eğitim yöneticisi yetiştirirken eğitim ve öğretimde verimliliğin artmasına, gelişmelerin sağlanması için gerekli hizmet içi çalışmalarının yapılmasına ve bilimsel araştırmaların gerçekleştirilmesine de olanak tanımaktadır (Günay, 2004).

Üniversiteler

Üniversiteler de okul yöneticilerinin yetiştirilmesinde önemli bir misyona sahiptir. Türkiye’de üniversiteler bünyesinde eğitim yönetimi alanında lisans düzeyinde herhangi bir eğitim verilmezken, yüksek lisans, tezsiz yüksek lisans ve doktora programları ile eğitimler verilmektedir.