Türkiye’de Elektronik Devlet Uygulamaları

Dünya’da olduğu gibi devlet yapısının etkinliğini, sunulan hizmetin kalitesini arttırma, kamusal işlemlere hız kazandırma gibi yönlerden birçok yararı olan e- Devlet uygulamaları Türkiye’de uygulanmaktadır. Elektronik Devlet uygulamaları

186

DPT, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1996-2000. ss. 129-130.

187

sayesinde kamu hizmetleri hızlı bir şekilde vatandaşlara sunulmaktadır. Đnternet’ in yanı sıra diğer teknolojik araçlarla da kullanılması ve de yer bakımından herhangi bir sınır gözetmeden rahat bir kullanıma sahip olması e-Devlet’in cazibesini arttırmaktadır.

Türkiye’de e-Devlet’in etkinliğini arttırmak, bilginin ilgili kurumlar arasında ve kurum içerisinde düzenlenebilmesini, ilişkilendirilmesini, paylaşılmasını ve kullanılmasını sağlamak, böylece de sistemde yer alacak kurumların veri altyapısını düzenlemek amacıyla Ulusal Bilgi Sistemleri Topluluğu oluşturma çalışmaları başlatılmıştır. Bu sistem’in bileşenlerini de politikalar, teknoloji, kurumlar, standartlar, veri tabanları, kaynakları, kullanıcılar oluşturacaktır. Sistem’in ayrıca belli kurumlara ve sektörlerden ziyade tüm ülke geneline hizmet vermesi planlanmaktadır.188 _{Bunların yanında Ulusal Bilgi Sistemi’nin (UBS) kurulması ve}

yaşatılması için bazı ihtiyaçların da karşılanması gerekecektir;189

- Politik ihtiyaçlar: Ulusal Bilgi Sistemi’nin kurulması ve yaşatılması ile ilgili politikaların belirlenmesi.

- Yönetimsel ihtiyaçlar: Ulusal Bilgi Sistemi’nin gerek hayata geçirilmesi ve gerekse yaşatılma sürecindeki yönetimi.

- Teknik ihtiyaçlar : Ulusal Bilgi Sistemi’nin gerektirdiği teknik altyapının oluşturulması ve bakımı.

Bu ihtiyaçların karşılanmasının yanı sıra etkin bir personel yapısı oluşturmak, kamu kurumları tarafından oluşturulmuş bilgilerin kullanıcıların erişimine sunmak amacıyla Ulusal Bilgi Sistemi’nin ilk adımı olarak Başbakanlık Đdareyi Geliştirme Başkanlığı bünyesinde Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi (BYBS) kurulmuştur. Sistem’in çekirdeğini oluşturan BYBS, kamu kurum ve kuruluşları

188

Başbakanlık Đdareyi Geliştirme Başkanlığı, e-Türkiye Raporu, Ankara: 2001, s. 7.

189

Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi (BYBSM), Türkiye Ulusal Bilgi Sistemi Genel Esaslar, Ankara: 2001, s. 5.

arasında veri alış verişinin belirlenen standartlara uygunluğunu denetlemek, sistem’in güvenliğini ve bilginin aktarımını koordine etmekle görevlidir.190

Türkiye’de e-Devlet kullanımına oransal olarak baktığımızda, 2001 yılında yapılan bir çalışmaya göre Türkiye 27 ülke arasında %3’ lük dilimle sonuncu sırada yer almıştır. Bu oranın %2’sini bilgi aramak, %1’i de çeşitli belgelerin formların yüklenmesi oluşturmaktadır. Araştırma sonucuna göre e-Devlet kulanım oranı en yüksek çıkan ülke %53 oranıyla Norveç olmuştur. Elektronik Devlet kullanımının yoğun olduğu ülkeler Norveç, Danimarka, Kanada, Finlandiya, ABD, Hong Kong, Avustralya ve Hollanda olarak sıralanmıştır.191

2002 yılına doğru e-Devlet alanında yapılan yatırımlar Türkiye’de e-devlet kullanımı oranının artmasını sağlamıştır. Nitekim 2002 de 31 ülke arasında yapılan bir başka çalışmaya göre de Türkiye’de e-Devlet kullanımı % 13 dur. Đnternet kullanımı da %16 dan %19’a yükselmiştir. Yaş bakımından da e-Devlet daha çok 25 yaşın altındakilerle 26- 44 yaş dilimi arasındakiler tarafından tercih edilmektedir. Fakat yine de yaş bakımından da 2001’e göre kıyasla meydana gelen büyük artışlar göz ardı edilemez. 2001 de 55 yaş sonrası oran sıfır iken bile 2002 de az bir oranda da olsa artışlar gözlemlenmiştir. Yine % 12’ lik bir oranla e-Devlet’in tercih edilmesine yönelik olarak bilgi arama amacı ön plana çıkmıştır. Bu amaçla ilgili olarak da en çok 25 yaşın altındakiler ile yine 26-44 yaşları arasındakiler ve mesleki açıdan da üniversite öğrencileri ve tahsili yapmış kişilerin elektronik devlet uygulamalarını yoğun olarak tercih ettikleri saptanmıştır. Çalışmada ayrıca elektronik devlet sistemini güvensiz bulanların sayısının da yüksek olduğu görülmüştür.192

190

BYBSM, a.g.e., s. 4.

191

W. Mellor, V. Parr and M. Hood, Online Devlet 2001, Çev: Gonca Okur, Taylor Nelson Sofres Company raporu çevirisi, Kasım 2001, s. 3.

192

W. Mellor and V. Parr, “Government Online – Turkey Report” , Government Online A National Perspective Annual Country Report, Taylor Nelson Sofres, November 2002, ss. 2-22.

2003 yılında e-Devlet kullanımı artmaya devam etmiştir. 2004 Yılına gelindiğinde Türkiye’de e-Dönüşüm adı altında bir proje oluşturulmuştur. Bu projenin amaçları da şu şekilde sıralanmıştır; 193

- ICT ile ilgili politikalar, yasalar ve düzenlemeler gözden geçirilmesi, gerekli görüldüğü takdirde AB’ye aday ülkeler için gerekli e-Avrupa Eylem Planına uyum sağlamak amacıyla değişikliklerin yapılması.

- ICT yoluyla vatandaşların kamu alanında karar verme sürecine katılmalarının kolay hale getirilmesi.

- Kamu yönetiminde şeffaflığın ve hesap verilebilirlik ilkelerinin yaygınlaştırılması.

- ICT kullanımının arttırılarak yönetimde etkinliğin sağlanması.

- ICT kullanımının yaygınlaştırılması.

- Kamu bilişim teknolojileri projelerinin koordine edilmesi, denetlenmesi, değerlendirilmesi, sağlam hale getirilmesi ve gereksiz yatırımlardan kaçınılması.

- Özel sektöre yol gösterilmesi, yardımcı olunması.

Bu amaçlara yönelik olarak e-Dönüşüm Türkiye projesinin koordinasyonu amacıyla DPT bünyesinde Bilgi Toplumu Đdaresi kurulmuş, kamu bilgi ve iletişim teknolojileri yatırımları bu kurum tarafından değerlendirilip, ilgili birimlere görüş ve önerilerle birlikte iletilmeye başlanmıştır. Dolayısıyla da 2004 yılından itibaren kamu kurum ve kuruluşlarının bilgi ve iletişim teknolojilerine yatırım eğilimi artmıştır. 2003 yılında 204 proje için 369.321 milyar TL iken 2004 yılında 211 proje için 451.181 milyar TL, 2005’te 200 proje için 626.253 milyar TL ödenek ayrılmıştır.Kamu kurum ve

193

OECD, e-Transformation Turkey Project: Turkish Case for e-Government”, OECD On Using New Tools for Decision-Making: Impacts on Information, Communication and organisation, Room Document, OECD, 2004, s. 5.

kuruluşlarının bilişim teknolojilerine yatırımlarının sonucu olarak ülkemizde 25 Ağustos 2005 itibariyle 6722 kamu hizmeti sağlayan kurumlara ait internet sitesi bulunmaktadır. Bunların dağılımı ise; genellikle merkezi idareye bağlı kamu kuruluşlarına ait ‘gov.tr’ uzantılı 3.029, yerel yönetimlere ait ‘bel.tr’ uzantılı 1.001, ilköğretim ve liselere ait ‘k12.tr’ uzantılı 2.372, üniversitelere ve enstitülere ait ‘edu.tr’ uzantılı 186, askeri hizmetlere ait ‘mil.tr’ uzantılı 8 ve asayiş hizmetlerine ait ‘pol.tr’ uzantılı 126 internet sitesi şeklindedir.194

Günümüzde Türkiye’deki elektronik devlet uygulamalarına bakıldığında resmi gazete, yasalar, yönetmelik vg. resmi mevzuat vatandaşların erişimine sunulmaktadır. Kamu kurum ve kuruluşları kendi aralarında geliştirdikleri sistemlerle aralarında veri aktarımı yapabilmektedirler. Nüfus ve Vatandaşlık işlemleri, trafik, emniyet, sağlık, sosyal güvenlik, yerel yönetim, tapu, eğitim, pasaport hizmetleri internet üzerinden gerçekleştirilmektedir. Vergi, askerlik, ulaştırma, iletişim, adliye vd. işlemleri ilgili bakanlıkların internet siteleri üzerinden gerçekleştirilmektedir.