Türkiye‟de ġirket BirleĢme ve Satın Almaları

Türkiye‟de bilinen ilk birleĢme faaliyeti Avusturya sermayeli Avusturya-Osmanlı bankası ile Fransız-Ġngiliz sermayeli Bank-i Osman-i ġahane‟nin 1874 yılında gerçekleĢtirdikleri birleĢmedir. 1980 yılında uygulamaya konulan istikrar programında dıĢa açılma, serbest pazar ekonomisine geçiĢ, liberalleĢme gibi amaçların bulunması, Ģirketleri önemli ölçüde etkilemiĢ ve bu dönemde, hazırlıksız yakalanan çok sayıda Ģirket zora girmiĢtir. Uygulanan liberal politikalar, büyük grupları bile zorlamıĢ, Türk iĢ dünyasında bir “haciz, iflas ve konkordato” rüzgarı esmiĢtir. ġirket birleĢmeleri giderek daha da önem kazanmaktadır. Gerek iç faktörler, gerekse dıĢ faktörlerin etkisiyle birçok Ģirket zaman zaman finansal zorluk içine düĢmektedir. Örneğin, 1986 yılında Ġstanbul‟da mal varlıkları yaklaĢık 150 milyarı bulduğu ileri sürülen 235 Ģirket iflas ederek, bu iĢ yerlerinde çalıĢan 20.000 kiĢi açıkta kalmıĢtır (www.angelfire.com, 2005).

Ancak ekonomistlere göre; ABD ve AB ülkelerinde rekabet gücünü artırmak amacıyla yapılan evliliklerin Türkiye'de yapılması için zamana ihtiyaç vardır. Türkiye'de Ģirket sahiplerinin çoğu, aynı zamanda Ģirketin idarecisi konumunda bulunmaktadır. Bu nedenlerden dolayı Türkiye'de batan bir Ģirketin satın alınması dıĢında ABD ve AB'de olduğu gibi Ģirket evliliklerinin olmayacağı öne sürülmüĢtür (www.netbul.com, 2008).

Nas‟ a göre Türk Ģirketlerinin birleĢmesinin önündeki engeller Ģunlardır (www.netbul.com, 2008):

 ĠĢadamlarının açıkça vergi ödemek istemeyiĢi,

 AnlaĢma taraflarının hisse senetleri değerlerini yüksek tutmaları,

 Ortaklık kültürü ve sinerji anlayıĢının olgunlaĢmaması,

 Feodal bağ, yani kurucuların Ģirketlerine olan bağları (en kötü Ģartlarda dahi Ģirketlerini satmak istememeleri),

 Patron Ģirketlerindeki kurumsallaĢmanın eksik olması,

 KüreselleĢme kavramının geç gelmiĢ olması.

Türkiye‟de tespit edilen birleĢmeler genelde belli kapasite ve kısıtlılıklar çerçevesinde belli baĢlı firmalar arasında gerçekleĢmektedir. Bu stratejiye uygun olarak, Koç Grubu'ndaki Arçelik, Türk Elektrik Endüstrisi, Atılım ve GeliĢim Ģirketleri tek bir tüzel kiĢilik altında birleĢtirildi. Boyner Holding bünyesinde yer alan Beymen, Benetton ve Divarese markaları güç birliği yaparak, "BBA A.ġ." adlı yeni bir Ģirketin çatısı altında birleĢti. Koç ve Sabancı gibi Türkiye'nin büyük grupları bir yandan kendi bünyesindeki Ģirketleri birleĢtirirken, gruplar arası evliliklere sıcak baktıklarını basına yansıttılar (www.netbul.com, 2008).

Ġflas gibi istenmeyen ama zorunlu durumlarda ise birleĢme de tek çözüm olabilmektedir. ġirket birleĢmelerini olumsuz etkileyen Ģirket dıĢı faktörler de vardır. Bunların baĢlıcaları (www.angelfire.com, 2005);

1. Ekonomik koĢulların elveriĢli olmaması, ekonomik istikrarsızlık 2. Pazar büyüme hızının yetersiz olması

3. Nakit sıkıntısı ve para temininde karĢılaĢılabilecek güçlükler 4. Kaliteli ve yeterli miktarda insan gücü temininin güçlükleri

olarak özetlenebilir.

TÜSĠAD'ın ''BirleĢmeler ve Devralmalar'' baĢlıklı raporuna göre; Türkiye'de birleĢme ve devralmalarda, uluslararası kaynakların ülkeye çekilebilmesi için yapılması gerekenler Ģöyle ifade edilmektedir (www.netbul.com, 2005):

 ġirket yönetimlerinde ve hesaplarında Ģeffaflığın artırılması,

 Azınlık haklarının korunmasına yönelik sağlam güvenceler verilmesi,

 Yapısal güven (corporate governance) standartlarının etkin olarak uygulanması,

 ġirketlerin halka açıklık oranlarının artırılması.

2004-2007 yılları arasında Türkiye‟de 473 adet birleĢme ve satın alma iĢlemi yaĢanmıĢtır. Değeri açıklanan iĢlemlerin toplam tutarının 91 Milyar Dolar olduğu görülmektedir.

Kaynak: ISI Emerging Markets, Turkey DealWatch

ġekil 2.12. Türkiye’de Yıllar Bazında GerçekleĢen BirleĢme ve Satın Almalar

Dört yıllık süreçteki 91 Milyar Doların 49.2 Milyar Dolarını en büyük 20 iĢlem oluĢturmaktadır. Bu 20 iĢlem aĢağıdaki tabloda görülmektedir.

Tablo 2.7. 2004-2007 Yılları Arasında Türkiye’de GerçekleĢen En Büyük 20 Satın Alma ve BirleĢme ĠĢlemi

Kaynak: Price Waterhouse Cooper, “BirleĢme ve Satınalma ĠĢlemleri, ġirket Değerlemeleri 2007”,

12.10.2007

Son 40 yılda, Amerika da dâhil olmak üzere, yabancı sermaye katkısı olmadan kalkınabilen dünya üzerinde hiçbir ülke gösterilememektedir. ĠĢte bu nedenle, Türkiye‟de de Ģirket birleĢmeleri yabancı sermayeyi çağrıĢtırmaktadır. ġirket birleĢmeleri ve satıĢları piyasası doğrudan yabancı sermayenin gelmesi, teknoloji transferi, verimlilik artıĢı, değerlerin korunması açısından ülke için çok önemlidir. Ancak ne yazık ki, Türkiye‟de, bu piyasa çok sığ ve satıĢ iĢi çok uzun süren ve kimi zaman da sonuçlanamayan bir prosedürdür (KuĢçuoğlu, 2005).

Türkiye‟nin yabancı sermaye yatırımlarını artırması için mevcut çabalara ilave bazı çalıĢmaların yapılmasının yararlı olacağı düĢünülmektedir (ÇalıĢkan, 2002):

 AB ile bütünleĢme sürecinde yürütülen çalıĢmaların hızlandırılması, en kısa zamanda Topluluk müktesebatının üstlenilmesi ve uygulanması (Avrupa ile bütünleĢmiĢ, ticari konularda hukuki altyapısını evrensel düzeye yükseltmiĢ olan

Türkiye‟nin yabancı sermaye yatırımları açısından bir çekim merkezi haline gelmesi doğal olacaktır),

 ÖzelleĢtirme çalıĢmalarının tamamlanması,

 Çok uluslu Ģirketlerin ülkemize ilgilerinin artırılması,

 DıĢ tanıtıma ve bilgi eksikliğinin giderilmesine ağırlık verilmesi,

 Teknik devlet anlayıĢı, Ģeffaflık ve iyi yönetiĢimin geliĢtirilmesi,

 Ekonomik istikrar, vergi adaleti, güçlü ve düzgün iĢleyen bir finans sisteminin varlığı,

 Ürün geliĢtirme, inovasyon çalıĢmalarının teĢviki,

 Uzun vadeli perspektif (mevzuat, ekonomik yapı, siyasi hedefler gibi) oluĢturulması.

Aria-Aycell birleĢmesi hariç olmak üzere, Türkiye‟de 2003‟te yaklaĢık 1.5 milyar ABD dolarlık bir birleĢme ve satın alma iĢlemi söz konusudur. Ġki Ģirketin toplam bilanço büyüklüğünün yaklaĢık 6 milyar ABD dolarına ulaĢtığı tahmin edilmektedir. Bu, Türkiye‟de 2003‟e kadar gerçekleĢtirilen en büyük birleĢme ve satın alma iĢlemidir (Deldağ, 2005). Ardından 2005 yılında Türk Telekom-Öger Telecom birleĢmesi 6.6 Milyar ABD Dolar civarında bir değer yaratmıĢtır.