Türk Vergi Hukuku Açısından Elektronik Ticaret’te KDV Uygulamaları

KDV’nin konusu KDVK’nun 1’inci maddesinde belirtilen işlemlerdir. Madde metninde yer alan işlemlerden kast olunan mal teslimleri ve hizmet ifalarıdır. Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyetlerle serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan mal teslimi ve hizmet ifası, her türlü mal ve hizmet ithalatı KDV’ye tabidir.155

Kanun kapsamında belirtilen işlemlerin geleneksel yöntemlerle yapılan ticaret ile Elektronik Ticaret olarak adlandırdığımız yeni ekonomik düzen içerisinde yer almış olmasının, vergilendirilme açısından herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Bir işlemin Türkiye Cumhuriyeti hükümranlık alanı içinde gerçekleştirilmiş olması vergilendirmede aranan koşuldur. Mal teslimi veya hizmet ifası ticari, sınai ve zırai faaliyet veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde ve Türkiye’de yapılmışsa, ya da işlem ithalat işlemi ise veya Kanun’un 1’nci maddesinin 3’uncü bendinde sayılan işlemlerden birisi ise, işlemi yapanın uyruğu ya da hukuki statüsünden bağımsız olarak KDV mükellefiyeti doğmaktadır.

Bir faaliyetin; ticari, sınai, zirai faaliyet ya da serbest meslek faaliyeti olup olmadığının belirlenmesinde Gelir Vergisi Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınacaktır. Faaliyetlerin niteliğinin belirlenmesinde işlemin devamlılığı dikkate alınacaktır. İşlem yapılmakla beraber süreklilik göstermiyorsa, bu faaliyetten elde edilen kazanç KDV’ye tabi tutulmayacaktır. Örneğin bir işletme sahibi, ticari işletmesine dahil otomobili sattığı zaman, bu satış KDV’ye tabidir, çünkü otomobilin şirket envanterine alınması ve bunun satışı ticari iş mahiyetindedir. Aynı işletmenin sahibi, kendi otomobilini işletme envanterine dahil etmeden satışa sunsaydı, otomobil satışı ticari çerçevede yapılmış olmayacağından KDV’ye tabi tutulmayacaktı.156

Bir diğer konu olan mal ve hizmet ithalatı da KDV kapsamında olup bu ithalatın kamu sektörü veya herhangi bir gerçek veya tüzel kişi tarafından yapılması veya herhangi bir şekil ve suretle gerçekleştirilmesi vergilendirmeye tesir etmez. Elektronik Ticaret uygulanmak suretiyle yapılan mal ve hizmet ithalatı KDV’nin kapsamındadır. Katma Değer Vergisi’nin teorik olacak en belirgin özelliği ithal edilen mal ve hizmetle yurt içinde üretilen mal ve

155

Billur Yaltı; a.g.e., s: 232

156

Eser Sevinç; Uluslararası Elektronik Ticarette Katma Değer Vergisi http://www.ymm.net/e-ticaret/uluslararasi E-Ticaret.htm 12/05/2004

hizmetler arasında tarafsızlığı gerçekleştirebilmesidir. Genel uygulamada vergilemede destinasyon (varış ilkesi) prensibinin uygulanmasına uygun olarak ithalat KDV’ye tabi tutulmaktadır. Uluslararası ticarete konu mal ve hizmetlerde vergileme hakkı bu malın veya hizmetin tüketime, kullanıma veya yararlanmaya konu edildiği ülkeye aittir. Bu anlamda, mal ve hizmet ihracatı KDV’ye konu edilmiş iken, ihracatı da KDV’den müstesna tutulmuştur.157

Mal ithalatı, Türk ulusal mal varlığına ait olmayan bir malın yurt dışından getirilerek gümrük hattından geçirilmesi suretiyle yurt içine getirilmesi olarak tanımlanır. Ancak, hizmet ithalinin tanımında bazı sorunlar mevcuttur. Aslında hizmet ithal işlemine tabi tutulabilecek bir materyal değildir. Yurt dışında ifa olunan hizmetlerden Türkiye’de yararlanılması durumunda işlem Türkiye’de KDV’ye tabi tutulabilecektir.

Türkiye’de yapılan veya yararlanılan hizmetler Türkiye’de ifâ edilmiş sayılır. Yurtdışındaki firmalara yaptırılan hizmetlerden bu kapsama girenler KDV’ye tabi tutulacaktır. Bu gibi hizmet ifalarındaki, mükellef esas olarak yurt dışındaki firma olmakla beraber, firmanın Türkiye’de ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmaması halinde vergi, KDV Kanunu'’un 9’uncu maddesi gereğince hizmetten yararlanan yurt içindeki muhatap tarafından bağlı bulunulan vergi dairesine sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenecektir.

KDV Kanunu’nun 9’uncu maddesi uyarınca, KDV sorumluluğu yüklenmiş olanlar, ilgili işlem bedeli üzerinden ayrıca hesaplayacakları KDV’yi, işlemin yapıldığı ayı izleyen ayın 25’nci günü akşamına kadar beyan etmeleri ve ödemeleri gerekmektedir. Sorumlu sıfatıyla KDV hesaplanmasını gerektiren hizmet hangi tarihte ifa edilmişse, KDV tarhiyat ve tahakkukunun da bu tarihe göre yapılması gerekir. Yurt dışındaki sağlanan hizmetlerin bedeli genellikle yabancı para ile gösterilir. Söz konusu yabancı paranın TL’ye çevrilmesinde hizmetin ifa tarihindeki T.C.M.B. döviz alış kuru esas alınır.

Vergi mükellefi olsun olmasın herkes Elektronik Ticaret ile KDV sorumluluğunu doğuran bir işlem tesis edebilir. Bir halihazır KDV mükellefinin vergi sorumluluğu doğması durumunda, sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin genel olarak indirim konusu yapılabilmesi nedeniyle, bu ödemenin önemini yitirdiği düşüncesindeyiz. Bununla birlikte, halihazır KDV mükellefiyeti bulunmayanların sorumlu sıfatıyla ödedikleri KDV ise, onlar için nihai vergileme olmaktadır.158

157

---Elektronik Ticarette Katma Değer Vergisi,

http://www.t-eicaretmerkezi.net/eticarettevergi.php (15/05/2004)

158

Sonuçta; devletler tüketim yerinde tarh ve tahakkuk eden vergiyi öngören uluslararası anlaşmalar ışığında vergileme yeri kuralını yeniden gözden geçirmek zorunda kalmışlardır. Elektronik Ticaret tarafından desteklenen ticaretin globalleşmesi olayı, yaratılan katma değerin ülkelerce vergilendirilmesi yönünden yalnız başlarına mücadele edebilecekleri bir konu değildir. Dünya çapında bir düzenleme yapılabilmesi için devletlerin uluslararası anlaşmalar yapmasına gerek bulunmaktadır. Devletlerin KDV’nin teknolojik gelişmeler nedeniyle kavrayamadığı Elektronik Ticaret işlemlerinin uyumlaştırılması konusunda birlikte çalışmaları ve uluslararası boyutta alınan önerilere uymaları gerekmektedir.

Türkiye'nin KDV uygulamaları pek çok OECD ülkesindeki mevzuata uygundur. Bu anlamda çifte vergilendirmenin önlenmiş olduğunu görmekteyiz. Mal teslimi ile sonuçlanan Elektronik Ticaret işlemlerinin vergilendirilmesinde ise, mevcut yasal düzenlemeler sıkıntı yaratmamaktadır. Ancak, Elektronik Ticaret üzerinden alınması gereken KDV'nin tarh ve tahakkukunda, mevzuat açısından hizmetlerin tanımlanması ve kavranmasında bir takım sorunlar vardır. Nihai tüketicilerin vergilendirilmesinde, sorumlu sıfatıyla KDV ödenmesini gerektiren yasal mevzuatın birebir uygulanmasından doğan sıkıntılar, elektronik ortamda yapılan mal teslimi ve hizmet ifaları için devam etmektedir.159