Tükenmişlikle Başa Çıkma Yolları

Tükenmişlik sendromuyla kişilerin başa çıkabilmeleri için ilk olarak kişiler bu problemin etkisi altında olduklarını kabullenip, hastalıklarının varlığını ve ciddiyetini

anlamak durumundadırlar. Bu aşamalar geçildikten sonra bireylerin, tükenmişlik sendromuyla başa çıkabilmeleri için bireysel ve örgütsel olarak bazı yöntem ve stratejilerden yararlanmalıdır. Tükenmişlik sinsice ve çok hızlı bir şekilde ilerleyen bir olgu olsa dahi yine de karşı koyulabilen çözüm ya da öneriler geliştirilebilen bir olgudur (Çolak, 2017, 22-23).

2.4.6.1. Bireysel Düzeyde Başa Çıkma Yöntemleri

Uzun süreli ve çok yoğun olan stres bedenin normal fizyolojik fonksiyonunda değişikliğe sebep olur. Eğer başa çıkma konusunda gelişim sağlanılmazsa bu durum tükenmişliğin ilerlemesine neden olabilir (Terry, 1997:2). Tükenmişlikle başa çıkabilmek için geliştirilen bireysel yöntemler tükenmişliğin etkisinin azaltılmasını sağlayabilir, fakat duyarsızlaşma veya verimsizliği önlemede etkisiz kalmaktadır (Angerer, 2003: 105). Alanyazında bu konuda yapılan çalışmalarda, zaman yönetimi, rahatlama, özgüven eğitimi, rasyonel duygusal tedavi, bireylerarası sosyal ilişkileri düzenleme çalışmaları, doğru hedefler belirleme, ekip çalışması, olumlu bakabilme, profesyonel isteklerin kontrolü ve meditasyon gibi bir takım teknikler ve davranışlar uygulanmıştır. Davranışların veya tekniklerinin, bazılarının tükenmişlik seviyesinde azalma sağladığı fakat bazılarının ise, tükenmişlik üzerinde bir faydası olmadığı görülmüştür (Tunç, 2008: 39). Bununla birlikte, çalışma ortamındaki sınırlamalar; özellikle ekipleri kontrol altında tutabilmekte zorluk ve uzun süreli takibe dayalı çalışma eksikliği, bu yöntemlerin gerçek katkısını anlamayı ve değerlendirme imkanını kısıtlamaktadır (Maslach ve diğerleri, 2001: 419). Tükenmişlikle başa çıkabilme konusunda bireysel düzeyde geliştirilen yöntemler aşağıda sıralanmaktadır (Maslach ve Goldberg, 1998; Izgar, 2003: 43-50; Ersoy ve Utku, 2005: 45; Kaçmaz, 2005: 31; Sarıkaya, 2007: 47-48; Polatçı, 2007: 92; Ardıç ve Polatçı, 2008: 76; Çalışkan, 2009: 237; Üngüren, Doğan, Özmen ve Tekin, 2010: 2924; Algül, 2014: 56- 57; Sürgevil, 2014: 153-183):

 Düzgün beslenme ve uyku,  Sağlık konusunda dikkatli olmak,  Tatil için vakit ayırmak,

 İş ve aile yaşamında monotonluğu azaltmak,  Pozitif düşünme becerilerini geliştirmek,  Nefes alma yöntemlerini öğrenmek,

 Yeni hobilerle uğraşmak,

 Gevşemek için müzik dinlemek, spor yapmak,

 Tükenmişlik sendromuyla ilgili yeterli bilgiye sahip olmak,  Gereksinimlerini iyi belirlemek, bireyin kendisini iyi tanıması,  Problemleri içselleştirmeme,

 İşe ara vermek ya da yeni bir iş aramak,  Psikolojik geri çekilme,

 Stresle mücadele etme ve strese karşı dayanıklılığı artırma konusunda kendini geliştirmek,

 Bireysel danışmanlık ve gelişim gruplarına katılmak,

 İşe başlamaya karar vermeden önce işin riskleri ve güçlükleri ile ilgili bilgi sahibi olmak,

 Hem iş hem de özel hayat konusunda gerçekçi hedef ve beklentiler içinde olmak,

 Huzuru esas alan bir yaşam tarzı belirlemek,  Mizah duygusu ve gülümseme,

 Zamanı kontrollü kullanma konusunda bilgi edinmek.

Tükenmişlikle bireysel düzeyde başa çıkabilme yöntemleri ile hızlı sonuç alabilmek için bu yöntemlerin kişi tarafından etkili olarak uygulanması gerekmektedir. Kişi kafasını dağıtabilecek şeylerle uğraşmalıdır. Kişinin yaşamında yenilik oluşturabilmek hiç kolay değildir, özellikle tükenmişlik sendromu yaşaması durumunda eski sağlıklı günlerine çabucak dönmesini beklemek doğru olmayacaktır ancak bu dönemde hem kişi hem de etrafındaki insanlar umutlu, inançlı ve sabırlı bir davranış göstermelidir. Yalnız bu şekilde en başarılı sonuç elde edilebilir (Karakoyun, 2017: 62-63).

2.4.6.2. Örgütsel Düzeyde Başa Çıkma Yöntemleri

Örgütsel koşulların geliştirilmesi ve iyileştirilmesi amacıyla gerçekleştirilen tüm yenilikler tükenmişlikle başa çıkabilme açısından önemli bir niteliğe sahiptir (Adoum, 2017: 28). Örgütsel seviyede başa çıkma yöntem ve stratejileri, hem bireysel düzeydekilere göre daha fazla etkili, hem de tükenmişlik sendromunun, örgüt için önemli bir sorun olduğu önlenmesi ve çözüm bulunması gerektiği düşüncesini pekiştirebilmektedir (Ardıç ve Polatçı, 2008: 76). Bununla birlikte örgütsel düzeyde

gerçekleştirilen başa çıkma yöntemleri, tükenmişliğin tüm örgüt üyelerince kabul edilmesini ve tükenmişlikle mücadele konusunda daha fazla bilgili ve dayanıklı işgören gruplarının ortaya çıkmasını da sağlamaktadır (Polatçı, 2007: 91). Tükenmişlikle örgütsel düzeyde başa çıkılabilmesi için geliştirilen yöntemler aşağıda sıralanmaktadır (Izgar, 2003: 43-50; Ersoy ve Utku, 2005: 45; Kaçmaz, 2005: 31; Sarıkaya, 2007: 47-48; Polatçı, 2007: 91; Ardıç ve Polatçı, 2008: 76; Çalışkan, 2009: 237; Üngüren ve diğerleri, 2010: 2924; Algül, 2014: 56-57; Sürgevil, 2014: 153-183; Çil, 2016: 32):

 Ortaya çıkan tüm problemleri sahiplenmek,

 Örgüt üyeleri arasında adil bir ödül sistemi geliştirmek,  Ekip çalışmasını desteklemek,

 Strese karşı eğitim sağlamak,

 Bireyleri yeni görevlere yerleştirmek,  Üst yönetimin desteğini almak,  Kariyer için imkân tanımak,

 Adaletli bir terfi politikası izlemek,  Sürekli olumlu geri bildirim verilmesi,

 Geç saatlere kadar süren çalışma saatlerini kısaltmak,  Sosyal aktiviteleri ve tatil olanaklarını arttırmak,  Örgüt içi eğitimler hazırlamak,

 Başarıları desteklemek ve takdir etmek,

 İhtiyaç duyulduğunda ek işgören ve ek donanıma başvurmak,  Uygun tartışma ve iletişim ortamı oluşturmak,

 Çalışan seçiminde dikkatli olmak,

 Çalışanların kazançlarının iyileştirilmesini sağlamak,

 Yemek ve dinlenme molalarını rahatlatıcı ve çalışma ortamından uzaklaştırıcı yerlerde vermek,

 Çalışma ortamının ergonomi açısından uygun olması,

 Gelişen teknolojiyi takip etme, bilgi araç ve gereç kullanımını sağlamak,  İşin işleyişini ve çalışma yöntemlerini denetlemek,

 İş yükünün aynı çalışanlarda birikmesini önlemek yapılması güç işlerin eşit oranda dağıtılmasını sağlamak,

 İşin gerektirdiği sorumluluk miktarını dengelemek,  Örgütsel değişimi sağlamak,

 Örgüt üyelerine danışmanlık hizmeti sunmak,

 Çalışma ortamında sosyal destek amaçlı gruplar oluşturmak,

 Yetki devri uygulanarak çalışanların yaptıkları iş konusunda yönetsel beceri kazanmalarını sağlamak,

 Örgüt üyeleri arasında iletişimin yeterli seviyede ve kaliteli olmasını sağlamak,  Örgütsel bağlılığı sağlamak,

 İşgörenlere verilen görevlerin açık ve net olması.