1.5. İlgili Araştırmalar
1.5.3. Tükenmişlik Düzeyi İle İlgili Araştırmalar
Literatürde tükenmişlik düzeyi ile ilgili yapılmış birçok araştırma bulunmaktadır. Bu araştırmalar incelenirken sadece sağlık çalışanları kapsamında yapılmış olan araştırmalar değil aynı zamanda farklı disiplinler kapsamında yapılmış olan tükenmişlik düzeyi araştırmalarına değinilecektir.
Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile ilgili olarak Akbolat ve Işık tarafından yapılan çalışmada; bir kamu hastanesinde görevli sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri sağlık çalışanlarının çeşitli özellikleri kapsamında değerlendirilmiştir. Bu amaç kapsamında yapılan anket çalışması 185 sağlık çalışanına uygulanmıştır. Yapılan araştırmanın sonuçlarına göre; sağlık çalışanlarının bazı özelliklerinin (unvan ve mevcut işyerlerinde çalışma düzeyleri) tükenmişlik düzeyi üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı sonucuna varılmıştır. Ancak, sağlık çalışanlarının bazı özelliklerinin (cinsiyet, yaş, çocuk sayısı, eğitim) tükenmişlik düzeyi üzerinde etkisi olduğu görülmüştür78
Tükenmişlik düzeyine ilişkin yapılan diğer bir çalışma Altay, Gönener ve Demirkıran tarafından yürütülmüştür. Yapılan bu çalışmanın amacı, Samsun OMÜ Tıp Fakültesi Hastanesi’nde çalışan hemşirelerin tükenme ve aile destek düzeylerinin bazı demografik özellikler ve mesleki değişkenler kapsamında araştırılmasıdır. Yapılan araştırmaya ait bulgular 191 hemşireden anket yöntemi ile toplanmıştır. Çalışmanın kapsamında uygulanan ankette; Maslach Tükenmişlik Ölçeği ve Algılanan Aile Destek Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan araştırmanın sonucunda; sağlık kurumunda çalışan hemşirelerin “duygusal tükenme ile duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutlarının ve Aile Desteği puan ortalamalarında anlamlı düzeyde farklılaşma bulunmamıştır. Hemşirelerde MTO alt ölçek puan ortalamalarının duygusal tükenme alanında üst
77 Özan, M. B. , Türkoğlu, A. Z. & Şener. G., Okul Yöneticilerinin Sergiledikleri Demokratik Tutum Ve
Davranışlarının Öğretmenlerin Motivasyonuna Etkisi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1), 2010, s.275
78 Akbolat, M.; Işık, O., "Sağlık Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri: Bir Kamu Hastanesi Örneği", Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt 11, Baskı 2, 2008, s.229.
47
sınırda yer aldığı ayrıca, duyarsızlaşma ve bireysel başarı alt ölçek puanlarının orta derecede olduğu saptanmıştır”79.
Sağlık çalışanlarının kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeyleri arasında bir ilişki olup olmadığına ilişkin yürütülen çalışmalardan bir diğer Malak ve Üstün (2011) tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma kapsamında hemşirelerin sosyotropi-otonomi kişilik özellikleri ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda; Buca Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesi’nde çalışan 216 hemşireye uygulanan anketten elde edilen sonuçlar değerlendirilmiş ve sosyotropi- otonomi kişilik özelliklerinin tükenmişlik düzeyi üzerinde etkisi olduğu sonucuna varılmıştır80.
Sağlık çalışanlarına yönelik yapılan bir diğer çalışmada bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerde depresyon ve tükenmişlik düzeyinin sosyo- demografik özelliklerle ilişkisi incelenmiştir. Araştırma kapsamında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi’nde çalışan 561 hemşire örneklem grubu olarak kullanılmış ve bu hemşirelerden toplanan sonuçlar kapsamında “ fiziksel bir hastalığın varlığı DT ile hastaneye ulaşım sorunlarının varlığı ise D ve KB ile ilişkili bulunmuştur. İş yaşamından memnun olmayan, mesleğini kendine uygun bulmayan, meslek seçiminde isteksizlik ve psikiyatrik sorunlar yaşadığını belirten hemşirelerde tükenmişlik ve depresyon düzeyi daha yüksek olarak saptanmıştır. Ayrıca depresyon ve tükenmişlik arasında istatistiksel olarak anlamlı bir korelasyon bulunmuştur”81.
Hemodiyaliz ünitelerinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeylerine ilişkin olarak yapılan çalışma Şenturan v.d. tarafından yürütülmüştür. Bu çalışmanın amacı, sadece hemodiyaliz ünitelerinde çalışan hemşirelerin değil aynı zamanda bu ünitelerde tedavi gören hastaların tükenmişlik düzeylerini incelemektir. Bu kapsamda yürütülen çalışmanın bulguları; İstanbul İlinde yer alan özel diyaliz merkezlerinde ve Devlet Hastanelerinin diyaliz ünitelerinde görev alan ve araştırmaya gönüllü olarak katılan187
79 Altay B. Gönener ve D, Demirkıran C., Hemşirelikte Tükenmişlik Sendromu Aile Desteğinin Etkisi., Fırat Tıp Dergisi, 10, 2009, s:2.
80 Malak, B., ve Üstün, B., Hemşirelerin Sosyotropi-Otonomi Kişilik Özellikleri ve Tükenmişlik
Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Nursing
Journal, 18(2), 2011, s.1
81 Taycan O., Kutlu L., Çimen S., Aydın N., Bir Üniversite Hastanelerinde Çalışan Hemşirelerin
Depresyon ve Tükenmişlik Düzeyinin Sosyodemografik Özelliklerle İlişkisi, Psikiyatri Dergisi (7), 2006, s.100
48
hemşirenin cevaplarına göre oluşmuştur. Araştırmanın sonuçlarına göre; hemodiyaliz hemşirelerinin tükenmişlik düzeyleri düşüktür ve bu hemşireler kendilerinin başarılı olarak algılamaktadır. Ancak, hemşirelerin çalışma yıllarının artması tükenmişlik düzeylerinin de artması yönünde etki etmektedir82.
Tükenmişlik düzeyi, iş doyumu ve depresyon ilişkisini inceleyen araştırma Erol, Sarıçiçek ve Gülseren tarafından yürütülmüştür. Çalışma; tıpta uzmanlık eğitimini sürdürmekte olan asistan hekimlerin tükenmişlik düzeyleri, iş doyumu ve depresyon düzeylerinin araştırılmasını ve tükenmişlik sendromunun öngörücü etkenlerinin saptanmasını amaçlamaktadır. Bu amaç kapsamında Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesinde tıpta uzmanlık eğitimlerini sürdürmekte olan 135 asistan hekim örneklem olarak seçilmiş ve bu hekimlere uygulanan anket sonuçları değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre meslekte geçirilen süre ve deneyim arttıkça tükenmişliğin azaldığı görülmüştür83.
Tükenmişlik düzeyi ile ilgili yürütülen çalışmalar sadece sağlık hizmetleri disiplininde gerçekleştirilmemiştir. Tükenmişlik düzeyi ile ilgili olarak öğretmenler üzerinde yapılan bir çalışma; öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve mesleki tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenmişlik, duyarsızlaşma ve kişisel başarı duygusu düzeylerinin demografik özelliklerle olan ilişkisini açıklanmaktadır. Araştırmanın bulgularına göre; cinsiyet, çalışılan kurumun türü ve yaşa göre mesleki tükenmişlik anlamlı ölçüde farklılaşmaktadır. Ancak, duygusal tükenmişlik alt boyutları kapsamında demografik faktörlerin, önemli bir etkisinin olmadığı saptanmıştır.
82 Şenturan, L., Karabacak, B., Alpar Ş.,Sabuncu, N., Hemodiyaliz Ünitesinde Çalışan Hemşirelerin
Tükenmişlik Düzeyi, 17. Ulusal Böbrek Hastalıkları Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireliği Kongresi Antalya, 2007.
83 Erol, A., Sarıçiçek, A. ve Gülseren, Ş., Asistan Hekimlerde Tükenmişlik: İş Doyumu Ve Depresyonla
49