Stufflebeam’in CIPP Modeli

hakkında fikir yürütmek için birtakım bilgilerin betimlenmesi, elde edilmesi ve sağlanması süreci olarak tanımlanmaktadır. Stufflebeam değerlendirmenin devamlılığı olan döngüsel bir süreç olduğunu, bu yüzden de sistematik olarak yürütülmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu süreçte bahsedilen bilgilerin betimlenmesi adımı, karar verecek kişilerin tanımlamasına, yorumlamasına yardımcı olacak aydınlatıcı, bilgi verici gereksinimlerin karşılanmasına odaklanır. Bilginin elde edilmesi adımı ise teknik ölçme araçları ve istatistiklerden yararlanılarak bilgilerin toplanması, organize edilmesi ve analiz edilmesine odaklanır. Son olarak da bilgileri sağlanması adımında bilgilerin sentezlenmesi ima edilmektedir. Sonuç olarak bu üç adımda da karar verecek olan kişilere bilginin en iyi şekilde sunulması amaçlanmaktadır (Popham, 1988, 34).

Stufflebeam’in değerlendirme modeli program hakkında karar verme yetkisine sahip kişilere hizmet etmek için geliştirilmiştir. Stufflebeam’e göre değerlendirme sürecinde yetkililerin programla ilgili dört alanda karar vermesi gerekir. Bunlar;

planlama ile ilgili kararlar, yapılaştırma ile ilgili kararlar, yürütme ve uygulama ile ilgili kararlar ve yeniden düzenleme ile ilgili kararlardır. Bu dört farklı karar aşamasının her biri için uygun değerlendirme türü tavsiye edilmektedir. Bunlar bağlam(context), girdi (input), süreç (process) ve üründür (product). Bu model bu dört öğenin baş harflerinin bir araya gelmesiyle CIPP modeli olarak da anılmaktadır ve bu dört öğe modelin kalbini oluşturmaktadır (Popham, 1988, 35).

CIPP modelinin bu dört öğesi ve aralarındaki ilişki Şekil 6’da gösterilmektedir.

Şekil 6: CIPP Modelinin Anahtar Öğeleri

Şekil 6’da da görüleceği gibi, merkezde yer alan değerler, toplum ya da bir grup tarafından belirlenen amaçlara gönderme yapmaktadır. CIPP modelinde değerlendirme yapacak kişilerin, değerlendirmeye rehberlik edecek olan bu değerleri iyi tanımlamaları ve sınıflandırmaları istenmektedir (Stufflebeam, 2003, 8)

Aşağıda Stufflebeam’in CIPP modelini oluşturan dört öğe açıklanmıştır.

Bağlam Değerlendirme: CIPP modelinin ilk aşaması olan bu aşama, programın planlama aşamasına hizmet eder. Bağlam değerlendirmenin amacı programın hedeflerinin belirlenebilmesi için gerekli bilgilerin toplanması ve hedeflerin belirlenmesidir. Bağlam değerlendirme uygun çevreyi tanımlar. Beklenen ve var olan koşulları belirler. Karşılanamayan ihtiyaçlar, kullanılmamış fırsatlar ve nedenleri üzerinde durur. Problemleri teşhis eder (Worthen, Sanders, 1973, 136).

Bağlam değerlendirme bireylerin ne yapmak istediği gerçeğine ışık tutan bir durum analizidir. Teşhis etme aşaması olan bu aşama bir kerelik değil tekrarlanan bir

Hedefler Planlar

Sonuçlar Eylemler Değerler

Girdi

Değerlendirme

Süreç Değerlendirme Bağlam

Değerlendirme

Ürün Değerlendirme

Daniel Stufflebeam, The CIPP Model for Evaluation. (Annual Conference of the Oregon Program Evaluators Network,.2003), 8’den uyarlandı.

aktivitedir. Tüm sistemin tamamlanmasını sağlayacak temel bilgileri elde etmeye devam eder (Onstein, Hunkins, 2004, 343).

Bağlam değerlendirmenin birçok faydası vardır. Okulun kendi çevresiyle iletişimini sağlayarak çevrenin güçlü ve zayıf yönlerini, ihtiyaçları, koşulları ve problemleri ortaya çıkarır. Programın düzeltilmesi ya da geliştirilmesi için hedeflerinin formüle edilmesini sağlar. Ayrıca öğrencilerin, ailelerin ve danışmanların programın ilerlemesine ve gelişmesine odaklanmalarını sağlar (Stufflebeam, Shinkfield, 1990, 172).

Girdi Değerlendirme: Modelin ikinci aşaması olan girdinin değerlendirilmesi yapılaştırma ile ilgili kararlara hizmet eder ve programın amaçlarına ulaşılabilmesi için gerekli olan kaynaklar ile bu kaynakların nasıl kullanılacağı hakkında bilgi sağlar. Girdi değerlendirmede uzmanlar okulun kapasitesini belirler. Programın hedeflerine ulaşmak için önerilen strateji seçeneklerini inceler ve yürütülecek uygun stratejiyi belirler. Girdi değerlendirilmesinde program planının belirli yönleri ya da programın belirli bileşenleri değerlendirilir. Girdi değerlendirmesi sırasında, hedefler uygun biçimde belirlenmiş midir, hedefler okulun hedefleri ile uyumlu mudur, programın kapsamı programın genel hedefleri ile uyumlu mudur, öğretim stratejileri uygun mudur, programın hedeflerine ulaşmasına yardımcı olacak diğer stratejiler mevcut mudur gibi sorulara yanıt aranır (Onstein, Hunkins, 2004, 343).

Süreç Değerlendirme: Süreç değerlendirme yürütme kararlarına hizmet eder. Süreç değerlendirme planın yürütülmesinden sorumlu kişilere periyodik geri bildirimler vermeyi amaçlayan bir aşamadır. Süreç değerlendirmenin üç temel hedefi vardır. İlki tasarım işleminde hataları tespit etmek ya da uygulama aşamasında ortaya çıkabilecek eksikleri öngörmektir. İkincisi programlanan kararlara ilişkin bilgi vermek, üçüncüsü de ilerleme kaydedildikçe sürecin kaydını tutmaktır (Worthen, Sanders, 1973, 137).

Süreç değerlendirme, programın uygulanmasındaki kararları kontrol eden ve programı yöneten bir aşamadır. Program geliştirmenin uygulama basamağında yer alır. Bu aşama planlanmış ve gerçekleşen etkinlikler arasındaki uyuma karar vermek için kullanılır. Süreç değerlendirmede ilk strateji programın başarısızlığına neden olabilecek kaynakları tespit etmek ve sürekli denetlemektir. İkinci strateji programın yürütülmesi sürecinde yetkili kişilerin aldığı bazı kararlardır. Örneğin program

uygulanmaya başlanmadan önce program ile ilgili hizmet içi eğitimlerin planlanması gibi. Üçüncü strateji seçilen kapsam, yeni öğretim stratejileri, öğrenci-öğretmen etkinlikleri için belirlenen zaman gibi tasarının temel işlevini vurgular. Proje karar vericileri süreç değerlendirme sayesinde program ile ilgili tahminde bulunmak, işlemler ile ilgili zorlukların üstesinden gelmek için ihtiyaçları olan bilgileri elde etmiş olurlar (Onstein, Hunkins, 2004, 344).

Ürün Değerlendirme: Ürün Değerlendirmenin amacı programdan elde edilenleri ölçmek, yorumlamak ve bir yargıya varmaktır. Hem programın uygulanma sürecinde hem program sonunda elde edilen başarı hakkında geri bildirim almak önemlidir.

Ürün değerlendirme aşamasında programın hizmet ettiği grubun ihtiyaçlarını ne derecede karşıladığına bakılır. Programın pozitif ve negatif ürünlerini içeren kasıtlı ve kasıtlı olmayan etkileri incelenir. (Stufflebeam, Shinkfield, 1990, 177).

Ürün Değerlendirmesi şu adımları içerir:

• Hedeflerin kullanılabilir tanımlarının tasarlanması.

• Etkinliğin hedefleri ile ilgili ölçüt dikkate alınarak ölçümün yapılması.

• Önceden belirlenmiş kesin ya da ilintili standartlarla bu ölçüm sonuçlarının karşılaştırılması.

• Kayıtlı olan bağlam, girdi, süreç bilgileri de kullanılarak sonucun yorumlanması (Worthen, Sanders, 1973, 138).

Ürün değerlendirme, programa devam etme, programın düzeltilmesi, değiştirilmesi ya da sonlandırılması gibi kararlara bilgi sağlar (Worthen, Sanders, 1973,138).

Mantıklı bir yapı kullanarak her bir değerlendirme türünü tasarlamak için Stufflebeam değerlendirme uzmanlarına aşağıda belirtilen adımları önermektedir:

a. Değerlendirmeye odaklanma

• Program hakkında alınan kararların hizmet edeceği seviyeyi belirlemek.

• Her bir seviye için karar durumlarını planlamak ve her birini yer, odaklanma noktası, kritiklik seviyesi, zamanlama cinsinden tanımlamak.

• Seçeneklerin değerlendirilmesinde kullanılacak standartları ve ölçüm değişkenlerini göz önünde tutarak her bir karar durumu için ölçütleri tanımlamak.

• Değerlendirme uzmanlarının uyması gereken kuralları belirlemek.

b. Bilginin toplanması

• Toplanacak bilgilerin kaynağını belirlemek.

• Gerekli bilgiyi toplamak için araç ve yöntemleri belirlemek.

• Kullanılacak örnek işlem sırasını belirlemek.

• Bilgi toplamak için şartları belirlemek.

c. Bilginin örgütlenmesi

• Toplanan bilgi için bir biçim belirlemek.

• Analiz işlemini gerçekleştirecek bir araç geliştirmek.

d. Bilginin analizi

• Analiz için kullanılacak işlemleri seçmek.

• Analiz işlemini gerçekleştirecek bir araç geliştirmek.

e. Bilginin raporlanması

• Değerlendirme raporu için katılımcıları belirlemek.

• Katılımcılara bilgi sağlamak için kullanılacak araçları belirlemek.

• Değerlendirme raporları için bir biçim belirlemek.

• Bilginin rapor edilmesini listelemek.

f. Değerlendirme yönetimi

• Değerlendirme listesini özetlemek.

• Kaynak ihtiyaçlarını, araçları tanımlamak ve bu ihtiyaçları ulaşmak için plan belirlemek

• Değerlendirmenin yönetimi için gerekli olan politik ihtiyaçları giderme araçlarını belirlemek.

• Geçerli, güvenilir, inanılır, yerinde, yaygın bilgi etmek için değerlendirme tasarımın potansiyelini değerlendirmek.

• Değerlendirme tasarımını düzenli olarak güncelleştirilmesini sağlayan araçları belirlemek.

• Değerlendirme programının tamamı için bir bütçe oluşturmak (Stufflebeam, 1973b’dan aktaran, Worthern, Sanders, 1987, 79).

CIPP değerlendirme modelinin güçlü yönleri şöyle sıralanabilir:

• Değerlendirme etkinliklerinin kolay planlanabilmesi

• Değerlendirme işleminde yöneltilecek soruları sağlayacak bir yapı oluşturması ve karar verecek kişilerin, yöneticilerin ihtiyaçlarına cevap vermesi.

• Esnek, kullanışlı, kolay anlaşılır bir model olması (Payne, 1994, 67).

• Değerlendirmeye sistem yaklaşımında bulunması.

• Program geliştirmenin tüm aşamalarında değerlendirme yapma olanağı sağlaması (Worthern, Sanders, Fitzpatrick, 1997, 178-182).

CIPP değerlendirme modelinin sınırlı yönleri ise şöyle sıralanabilir:

• Çok fazla yapının olması beklenmeyen ürünlerin gözden kaçmasına neden olabilir.

• Tam anlamıyla uygulandığında karmaşık ve pahalı bir uygulama olabilir.

• Bütün kararlar ayrıntılı biçimde ifade edilemeyebilir (Payne, 1994, 67).