4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA
4.5. Mikrobiyolojik Analiz Sonuçları
4.5.4. Staphylococcus spp sayısı
Yenilebilir filmlerle ambalajlanan hamburger köfteleri ve kontrol grubuna ait, soğuk depolama (4 ℃) boyunca 1., 4. ve 7. günlerde belirlenen Staphylococcus spp. sayılarının (log10kob/g) Varyans Analizi sonuçları Çizelge 4.13.’te, Tukey Çoklu
Karşılaştırma Testi sonuçları ise Çizelge 4.14.’te verilmiştir.
Çizelge 4.13. Yenilebilir filmlerle ambalajlanmış hamburger köfteleri ve kontrol grubunun soğuk depolama (4 ℃) süresince Staphylococcus spp. sayılarına ait Varyans Analizi sonuçları
Varyasyon Kaynağı SD KO F Depolama (A) 2 4.69228 139.13** Muamele (B) 4 0.15860 4.70* A x B 8 0.05363 1.59 Hata 15 0.03373 - Genel 29 - -
Çizelge 4.14. Yenilebilir filmlerle ambalajlanmış hamburger köfteleri ve kontrol grubunun soğuk depolama (4 ℃) süresince ortalama Staphylococcus spp. sayılarına ait Tukey Çoklu Karşılaştırma Testi sonuçları
Faktör n Staphylococcus spp. (log10kob/g) Depolama (A) 1. gün 10 4.29±0.09c 4. gün 10 4.97±0.24b 7. gün 10 5.66±0.33a Muamele (B) K 6 4.81±0.52b YAP 6 5.23±0.83a KE 6 4.96±0.60ab ŞE 6 5.00±0.56ab KŞO 6 4.87±0.65b A x B 1 x K 2 4.33±0.03a 1 x YAP 2 4.34±0.01a 1 x KE 2 4.32±0.11a 1 x ŞE 2 4.32±0.01a 1 x KŞO 2 4.15±0.02a 2 x K 2 4.67±0.19a 2 x YAP 2 5.20±0.02a 2 x KE 2 4.97±0.00a 2 x ŞE 2 5.13±0.00a 2 x KŞO 2 4.90±0.37a 3 x K 2 5.44±0.00a 3 x YAP 2 6.17±0.29a 3 x KE 2 5.59±0.46a 3 x ŞE 2 5.56±0.00a 3 x KŞO 2 5.55±0.16a
a-c: Aynı sütunda farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak birbirinden farklıdır (p<0.01; p<0.05)
YAP: Antimikrobiyal madde içermeyen film, KE: %5 kekik ekstraktlı film, ŞE: %5 şerbetçi otu ekstraktlı film, KŞO: %2.5 kekik ekstraktı + %2.5 şerbetçi otu ekstraktlı film
Varyans analizi sonuçlarına göre, hamburger köftesi örneklerinin
Staphylococcus spp. sayıları üzerine “Depolama” parametresinin etkisi istatistiki açıdan
çok önemli (p<0.01) düzeyde bulunurken, “Muamele” parametresinin etkisi ise istatistiki açıdan önemli (p<0.05) düzeyde bulunmuştur.
Ambalajlama işleminin uygulanmasının ardından yapılan mikrobiyolojik analizlerde, ortalama Staphylococcus spp. sayısının 4.15-6.17 log10kob/g arasında
değiştiği tespit edilmiştir. “Depolama” faktöründe, süreye paralel olarak Staphylococcus spp. sayılarında artış gözlemlenmiş ve sonuçlar istatistiki olarak birbirlerinden farklı bulunmuştur. Örneklerin filmler ile muamelesi, Staphylococcus spp. sayılarını kontrol grubuna nazaran artırmıştır. YAP ile kaplı köfte grubu, gerek “Muamele” faktöründe gerekse “Depolama x Muamele” interaksiyonunda her zaman en yüksek Staphylococcus spp. sayısına sahip grup olmuştur. Ekstrakt ilaveli gruplar kendi aralarında
değerlendirildiğinde ise kekik ve şerbetçi otunun birlikte kullanımının en düşük
Staphylococcus spp. sayısına sahip olduğu tespit edilmiştir.
Jonaidi Jafari ve ark. (2018), kitosan bazlı yenilebilir filmlere %1 ve %2 seviyelerinde propolis ekstraktı ilave etmişler ve 4 ℃’de 12 gün boyunca depoladıkları tavuk filetoları üzerine uygulamışlardır. Çalışmalarında, depolamanın 0., 3., 6., 9. ve 12. günlerinde mikrobiyolojik analizler gerçekleştirmişlerdir. Analiz sonuçlarına göre, depolamanın 0. ve 3. günlerinde örneklerde Staphylococcus spp. bulamazlarken, 6., 9., ve 12. günlerde kitosan ile kaplı örnek grubunun, kontrol ve ekstrakt ilaveli filmler ile kaplı örnek gruplarına göre en yüksek Staphylococcus spp. sayısına sahip grup olduğunu tespit etmişlerdir.
4.5.5. Pseudomonas spp. sayısı
Yenilebilir filmlerle ambalajlanan hamburger köfteleri ve kontrol grubuna ait, soğuk depolama (4 ℃) boyunca 1., 4. ve 7. günlerde belirlenen Pseudomonas spp. sayılarının (log10kob/g) Varyans Analizi sonuçları Çizelge 4.15.’te, Tukey Çoklu
Karşılaştırma Testi sonuçları ise Çizelge 4.16.’da verilmiştir.
Çizelge 4.15. Yenilebilir filmlerle ambalajlanmış hamburger köfteleri ve kontrol grubunun soğuk depolama (4 ℃) süresince Pseudomonas spp. sayılarına ait Varyans Analizi sonuçları
Varyasyon Kaynağı SD KO F Depolama (A) 2 15.6854 115.05** Muamele (B) 4 0.8421 6.18** A x B 8 0.2383 1.75 Hata 15 0.1363 - Genel 29 - - **p<0.01 seviyesinde önemli
Çizelge 4.16. Yenilebilir filmlerle ambalajlanmış hamburger köfteleri ve kontrol grubunun soğuk depolama (4 ℃) süresince ortalama Pseudomonas spp. sayılarına ait Tukey Çoklu Karşılaştırma Testi sonuçları
Faktör N Pseudomonas spp. (log10kob/g) Depolama (A) 1. gün 10 6.21±0.11c 4. gün 10 7.57±0.63b 7. gün 10 8.72±0.63a Muamele (B) K 6 8.08±1.36a YAP 6 7.04±0.99b KE 6 7.53±1.15ab ŞE 6 7.40±1.23b KŞO 6 7.46±1.18ab A x B 1 x K 2 6.35±0.06a 1 x YAP 2 6.19±0.02a 1 x KE 2 6.29±0.06a 1 x ŞE 2 6.15±0.11a 1 x KŞO 2 6.10±0.01a 2 x K 2 8.67±0.02a 2 x YAP 2 6.99±0.23a 2 x KE 2 7.45±0.16a 2 x ŞE 2 7.19±0.33a 2 x KŞO 2 7.56±0.01a 3 x K 2 9.22±0.05a 3 x YAP 2 7.94±1.33a 3 x KE 2 8.86±0.04a 3 x ŞE 2 8.85±0.13a 3 x KŞO 2 8.72±0.22a
a-c: Aynı sütunda farklı harfle işaretlenmiş ortalamalar istatistiki olarak birbirinden farklıdır (p<0.01) YAP: Antimikrobiyal madde içermeyen film, KE: %5 kekik ekstraktlı film, ŞE: %5 şerbetçi otu ekstraktlı film, KŞO: %2.5 kekik ekstraktı + %2.5 şerbetçi otu ekstraktlı film
Varyans analizi sonuçlarına göre, hamburger köftesi örneklerinin Pseudomonas spp. sayıları üzerine “Depolama” ve “Muamele” parametrelerinin etkisi istatistiki açıdan çok önemli (p<0.01) düzeyde bulunmuştur.
Ambalajlama işleminin uygulanmasının ardından yapılan mikrobiyolojik analizlerde, ortalama Pseudomonas spp. sayısının 6.10-9.22 log10kob/g arasında
değiştiği tespit edilmiştir. “Depolama” faktöründe, süreye paralel olarak Pseudomonas spp. sayılarında artış gözlemlenmiş ve sonuçlar istatistiki olarak birbirlerinden farklı bulunmuştur. “Muamele” faktöründe, YAP ile kaplı köfte grubu diğer gruplara nazaran en düşük Pseudomonas spp. sayısına sahip grup olmuştur. Kontrol grubuna göre
Pseudomonas spp. sayısında 1.04 log azalma sağlamıştır. Kontrol grubu, gerek
“Muamele” faktöründe gerekse “Depolama x Muamele” interaksiyonunda her zaman en yüksek Pseudomonas spp. sayısına sahip grup olmuştur. Bu sonuç, film uygulamasının
hamburger köftelerinde mevcut veya depolamanın ilerleyen aşamalarında oluşabilecek
Pseudomonas spp. sayısını azaltabildiğini ortaya koymaktadır.
Bonilla ve ark. (2014), fesleğen ve kekik esansiyel yağları içeren ve içermeyen kitosan bazlı yenilebilir filmler hazırlamışlar ve ürettikleri filmler ile domuz kıymasının mikrobiyal florasını kontrol etmeyi amaçlamışlardır. Filmlerin domuz kıyması üzerinde mikrobiyal çoğalmayı kontrol etmede etkili olduğunu, ancak esansiyel yağların dâhil edilmesinin antimikrobiyal aktiviteye katkıda bulunmadığını söylemişlerdir.
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
5.1 Sonuçlar
Bu çalışmada, et ürünlerinden üretim ve tüketim potansiyeli oldukça yüksek olan hamburger köftesinin mikrobiyal açıdan inaktivasyonu üzerine, doğal antimikrobiyal madde olarak kekik ve şerbetçi otu sıvı ekstresi içeren, yumurta akı proteini bazlı yenilebilir filmlerin etkisi incelenmiştir. Yenilebilir film ile ambalajlama sonucunda hamburger köftelerinde meydana gelen bazı fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik değişimler tespit edilmiş ve elde edilen bulgular istatistiki analiz test sonuçlarına göre değerlendirilmiştir.
Araştırmada kullanılan dana kıyma; %65 nem, %15.60 yağ, %18.29 protein ve %1.21 kül içeriğine sahiptir. Ayrıca hamburger köfteleri ambalajlanmadan önce yenilebilir filmlerin renk değerleri ve kalınlıkları ölçülmüştür. Renk değerleri incelendiğinde, antimikrobiyal madde içermeyen yenilebilir filmlere göre ekstrakt ilavesinin filmlerde L* değerini düşürdüğü, a* ve b* değerlerini ise artırdığı tespit edilmiştir. Kalınlık sonuçları incelendiğinde, gerek ekstraktsız gerekse ekstraktlı filmlerin kalınlıklarının birbirlerine yakın sonuçlar verdiği, ekstrakt ilavesinin filmlerde kalınlığı bir miktar artırdığı gözlemlenmiştir.
Tüm mikroorganizmalar için, “Depolama” parametresinin etkisi istatistiki açıdan çok önemli (p<0.01) düzeyde bulunmuş olup, süreye paralel olarak tüm mikroorganizmaların sayılarında artış gözlemlenmiştir. “Muamele” parametresi TMAB, Koliform ve Pseudomonas spp. üzerine istatistiki açıdan çok önemli (p<0.01),
Staphylococcus spp. üzerine önemli (p<0.05) düzeyde etkili olurken, maya-küf üzerine
etkisi istatistiki açıdan önemsiz (p>0.05) düzeyde bulunmuştur. “Depolama x Muamele” parametresi ise Koliform üzerine istatistiki açıdan çok önemli (p<0.01) düzeyde etkili olurken, diğer tüm mikroorganizmalar üzerine etkisi istatistiki açıdan önemsiz (p>0.05) düzeyde bulunmuştur.
Ortalama toplam mezofil aerob bakteri sayısının 6.12-8.43 log10kob/g arasında
değiştiği tespit edilmiştir. Genel bir değerlendirme yapıldığında, şerbetçi otu ekstraktının toplam mezofil aerob bakteri üzerinde daha fazla inhibitör etkiye sahip olduğunu söylemek mümkündür.
Ortalama maya-küf sayısının 2.50-5.46 log10kob/g arasında değiştiği tespit
birbirlerinden farklı değillerdir. Fakat genel olarak maya-küf üzerine en yüksek inhibitör etkiyi yumurta akının tek başına kullanıldığı film grubu göstermiştir.
Ortalama Koliform sayısının 4.87-7.35 log10kob/g arasında değiştiği tespit
edilmiştir. Şerbetçi otu ekstraktı ilaveli yenilebilir film ile kaplı köfte grubu, gerek “Muamele” faktöründe gerekse “Depolama x Muamele” interaksiyonunda her zaman en düşük Koliform sayısına sahip grup olmuştur. Bu durum, Koliform grup bakteriler üzerine şerbetçi otu ekstraktının daha yüksek antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğunu göstermektedir.
Ortalama Staphylococcus spp. sayısının 4.15-6.17 log10kob/g arasında değiştiği
tespit edilmiştir. Örneklerin filmler ile muamelesi, Staphylococcus spp. sayılarını, kontrol grubuna nazaran artırmıştır.
Ortalama Pseudomonas spp. sayısının 6.10-9.22 log10kob/g arasında değiştiği
tespit edilmiştir. “Muamele” faktöründe, ekstrakt ilavesiz yumurta akı proteini bazlı film ile kaplı köfte grubu diğer gruplara nazaran en düşük Pseudomonas spp. sayısına sahip grup olmuştur ve kontrol grubuna göre Pseudomonas spp. sayısında 1.04 log azalma sağlamıştır.
Renk analizi sonuçlarına göre, örneklerin L* değerlerinin ortalama 34.85-43.98 arasında değişim gösterdiği ve genel olarak değerlendirildiğinde, kontrol grubuna göre film uygulamasının örneklerin parlaklığında azalmaya sebep olduğu tespit edilmiştir. Örneklerin a* değerlerinin ortalama 9.71-16.09 arasında değişim gösterdiği ve şerbetçi otu ekstraktının örneklerde a* değerini (kırmızılığı) artırdığı belirlenmiştir. Örneklerin
b* değerlerinin ortalama 3.95-11.94 arasında değişim gösterdiği ve kekik ekstraktının
örneklerde b* değerini (sarılığı) artırdığı belirlenmiştir.
pH analizi sonuçlarına göre, örneklerin pH değerlerinin ortalama 5.41-6.80 arasında değişim gösterdiği tespit edilmiştir. “Depolama x Muamele” interaksiyonunda filmlerle kaplı olan örneklere ait pH değerleri önce azalmış daha sonra artmıştır ve birbirlerine yakın sonuçlar vermişlerdir. Kontrol grubuna ait pH değeri ise, devamlı bir şekilde artmış ve depolamanın son günü tüm örnekler arasında 6.80 ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır.
5.2 Öneriler
Tüketime hazır gıdalar arasında oldukça fazla tercih edilen hamburger köftesinin, üreticiler açısından ürün işletmeden çıktıktan sonra, tüketiciler açısından ise ürün buzdolabına girdikten sonra depolama sırasında meydana gelebilecek olumsuz koşullara karşı dayanıklı olması arzulanmaktadır. Ürünün muhafazasında çeşitli katkı maddeleri kullanılmakla birlikte bu katkıların bir kısmının insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri bulunabilmektedir. İşlenmiş et ürünlerinde depolama stabilitesinin artırılmasında son yıllarda üzerinde önemle durulan uygulamalardan biri, antimikrobiyal özellikteki bitki esansiyel yağları ve ekstraktlarının ürüne veya ürünün bulunduğu ambalaj materyaline ilave edilmesidir.
Yapılan mikrobiyolojik analiz sonuçlarından elde edilen bulgulara göre genel bir değerlendirme yapıldığında, ekstrakt ilavesiz yenilebilir film ve kekik ekstraktı, şerbetçi otu ekstraktı ve ikisinin 1:1 oranında karışımını içeren yenilebilir filmlerin kontrol grubuna nazaran hamburger köftelerinde mikroorganizma sayısını azaltabildiği tespit edilmiştir. Fakat daha yeterli düzeyde inhibisyon etkilerinin farklı film hammaddeleri, farklı antimikrobiyal maddeler ve bunların çeşitli kombinasyonlarıyla sağlanabileceği düşünülmekte ve bu konuda araştırmalara devam edilmesinin faydalı olacağı önerilmektedir.
KAYNAKLAR
Abeyrathne, E., Lee, H. Y. ve Ahn, D. U., 2013, Egg white proteins and their potential use in food processing or as nutraceutical and pharmaceutical agents: A review,
Poultry Science, 92 (12), 3292-3299.
Akgül, A., 1993, Baharat bilimi ve teknolojisi, Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları, 15, 111-113.
Anonim, 2010, TS 10580 Köfte – Hamburger Köfte – Pişmemiş, Türk Standartları Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Anonim, 2016, TS 11566 Et ve Et Ürünleri - Kıyma, Türk Standartları Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Anonim, 2018, Türk Gıda Kodeksi Et, Hazırlanmış Et Karışımları ve Et Ürünleri Tebliği (Tebliğ No: 2018/52), Resmi Gazete, 29.01.2019-30670.
Anonymous, 2005, Merck Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları, Ed: A. K. Halkman, Başak Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara, 358 sayfa.
AOAC, 2000, Official Methods of Analysis of AOAC International (17th ed.), AOAC International Suite 500, 481 North Frederick Avenue Gaithersburg, Maryland, 2417-2877, USA.
Appendini, P., Hotchkiss, J. H., 2002, Review of antimicrobial food packaging,
Innovative Food Science and Emerging Technologies, 3 (2), 113-126.
Bagamboula, C. F., Uyttendaele, M. ve Debevere, J., 2003, Antimicrobial effect of spices and herbs on Shigella sonnei and Shigella flexneri, Journal of Food
Protection, 66 (4), 668-673.
Baldwin, E. A., Nisperos-Carriedo, M. O., Baker, R. A., 1995, Use of edible coatings to preserve quality of lightly (and slightly) processed products, Critical Reviews in
Food Science Nutrition, 35 (6), 509-524.
Banwart, G. J., 1983, Basic food microbiology. Westport-Conneticut, The AVI
Publishing Company, INC.
Baron, J. K., 1993, Inhibition of Salmonella typhimurium and Escherichia coli O157: H7 by an antimicrobial containing edible film.
Baysal, T. ve İçier, F., 2012, Gıda mühendisliğinde ısıl olmayan teknolojiler, Nobel
Yayıncılık, Ankara.
Bonilla, J., Vargas, M., Atarés, L., Chiralt, A., 2014, Effect of chitosan essential oil films on the storage-keeping quality of pork meat products, Food and
Bioprocess Technology, 7 (8), 2443-2450.
Brody, A. L., 2005, Active packaging becomes more active, Food Technology, 59 (12), 82-84.
Cegielska-Radziejewska, R., Lesnierowski, G., Kijowski, J., 2008, Properties and application of egg white lysozyme and its modified preparations: A review,
Polish Journal of Food Nutrition Sciences, 58 (1).
Cerqueira, M. A. P. R., Pereira, R. N. C., da Silva Ramos, O. L., Teixeira, J. A. C. ve Vicente, A. A., 2016, Edible food packaging: Materials and processing technologies, CRC Press, London.
Cha, D. S. ve Chinnan, M. S., 2004, Biopolymer-based antimicrobial packaging: A review, Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 44 (4), 223-237.
Chen, H., 1995, Functional properties and applications of edible films made of milk proteins, Journal of Dairy Science, 78 (11), 2563-2583.
Conner, D. E. ve Beuchat, L. R., 1984, Effects of essential oils from plants on growth of food spoilage yeasts, Journal of Food Science, 49 (2), 429-434.
Cutter, C., 2000, Antimicrobial effect of herb extracts against E. coli O157:H7, L.
monocytogenes and S. typhimurium associated with beef, Journal of Food Protection.
Cutter, C., 2002, Incorporation of antimicrobials into packaging materials, Proceedings
of The 55th Reciprocal Meat Conference, 83-87.
Çağrı, A., Üstünol, Z. ve Ryser, E. T., 2001, Antimicrobial, mechanical, and moisture barrier properties of low pH whey protein-based edible films containing p‐aminobenzoic or sorbic acids, Journal of Food Science, 66 (6), 865-870. Çağrı Mehmetoğlu, A., 2010, Yenilebilir filmlerin ve kaplamaların özelliklerini
etkileyen faktörler, Akademik Gıda, 8 (5), 37-43.
Çoban, Ö. E. ve Patır, B., 2010, Antioksidan etkili bazı bitki ve baharatların gıdalarda kullanımı, Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5 (2), 7-19.
Davidson, P. M. ve Harrison, M. A., 2003, Microbial adaptation to stresses by food preservatives, In: Microbial stress adaptation and food safety, CRC Press, Florida, 55-74.
Debeaufort, F., Quezada-Gallo, J-A. ve Voilley, A., 1998, Edible films and coatings: Tomorrow's packagings: A review, Critical Reviews in Food Science, 38 (4), 299-313.
Delikanlı, B. ve Özcan, T., 2014, Probiyotik içeren yenilebilir filmler ve kaplamalar,
Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28 (2), 59-70.
Dhanapal, A., Sasikala, P., Rajamani, L., Kavitha, V., Yazhini, G., Banu, M. S., 2012, Edible films from polysaccharides, Food Science Quality Management, 3 (0), 9. Dursun, S. ve Erkan, N., 2009, Yenilebilir protein filmler ve su ürünlerinde kullanımı,
Dursun Oğur, S., 2012, Dumanlanmış Balıkların Kalite ve Raf Ömrü Üzerine Yenilebilir Protein Film Kaplamanın Etkisi, Doktora Tezi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, İstanbul, 30-32.
Ehrlich, J., Bauermann, U. ve Thomann, R., 1995, Antimicrobial effect of CO2 spice
extracts, Lebensmitteltechnik, 27 (11), 51-53.
Embuscado, M. E. ve Huber, K. C., 2009, Edible Films and Coatings for Food Applications, 9, Springer, London, 1-56.
Ertürk, R., Çelik, C., Kaygusuz, R. ve Aydın, H., 2010, Ticari olarak satılan kekik ve nane uçucu yağlarının antimikrobiyal aktiviteleri, Cumhuriyet Medical Journal, 32 (4), 281-286.
Fernández-Pan, I., Mendoza, M., Maté, J. I., 2013, Whey protein isolate edible films with essential oils incorporated to improve the microbial quality of poultry,
Journal of The Science of Food Agriculture, 93 (12), 2986-2994.
Floros, J. D., Dock, L. L., Han, J. H., 1997, Active packaging technologies and applications, Food Cosmetics and Drug Packaging, 20 (1), 10-17.
García, M. A., Martino, M. N. ve Zaritzky, N. E., 2000, Microstructural characterization of plasticized starch-based films, Starch‐Stärke, 52 (4), 118-124.
Gennadios, A., Weller, C. L., Hanna, M. A. ve Froning, G. W., 1996, Mechanical and barrier properties of egg albumen films, Journal of Food Science, 61 (3), 585- 589.
Gennadios, A., Hanna, M. A., Kurth, L. B., 1997, Application of edible coatings on meats, poultry and seafoods: A review, Food Science Technology, 30 (4), 337- 350.
Gennadios, A., 2002, Protein-Based Films and Coatings, CRC press.
Gontard, N., Guilbert, S. ve Cuq, J. L, 1992, Edible wheat gluten films: influence of the main process variables on film properties using response surface methodology,
Journal of Food Science, 57 (1), 190-195.
Gontard, N., Thibault, R., Cuq, B., Guilbert, S., 1996, Influence of relative humidity and film composition on oxygen and carbon dioxide permeabilities of edible films, Journal of Agricultural Food Chemistry, 44 (4), 1064-1069.
Gould, G., 1996, Industry perspectives on the use of natural antimicrobials and inhibitors for food applications, Journal of Food Protection, 59 (13), 82-86. Guillard, V., Broyart, B., Bonazzi, C., Guilbert, S. ve Gontard, N., 2003, Preventing
moisture transfer in a composite food using edible films: Experimental and mathematical study, Journal of Food Science, 68 (7), 2267-2277.
Ha, J. U., Kim, Y. M., Lee, D. S., 2001, Multilayered antimicrobial polyethylene films applied to the packaging of ground beef, Packaging Technology Science, 14 (2), 55-62.
Han, J. H., 2003, Antimicrobial food packaging, Novel Food Packaging Techniques, 8, 50-70.
Handa, A., Gennadios, A., Froning, G. W., Kuroda, N. ve Hanna, M. A., 1999, Tensile, solubility, and electrophoretic properties of egg white films as affected by surface sulfhydryl groups, Journal of Food Science, 64 (1), 82-85.
Hassanzadeh, P., Moradi, M., Vaezi, N., Moosavy, M-H. ve Mahmoudi, R., 2018, Effects of chitosan edible coating containing grape seed extract on the shelf-life of refrigerated rainbow trout fillet, Veterinary Research Forum, 73.
He, S., Yang, Q., Ren, X., Zi, J., Lu, S., Wang, S., Zhang, Y. ve Wang, Y., 2014, Antimicrobial efficiency of chitosan solutions and coatings incorporated with clove oil and/or ethylenediaminetetraacetate, Journal of Food Safety, 34 (4), 345-352.
Hunt, M., Acton, J., Benedict, R., Calkins, C., Cornforth, D., Jeremiah, L., Olson, D., Salm, C., Savell, J. ve Shivas, S., 1991, Guidelines for meat color evaluation,
American Meat Science Association, Kansas State University: Manhattan, KS,
1-17.
Hutton, T., 2003, Food packaging: An introduction. Key topics in food science and technology, UK: Campden and Chorleywood Food Research Association
Group, 7, 108.
Jonaidi Jafari, N., Kargozari, M., Ranjbar, R., Rostami, H., Hamedi, H., 2018, The effect of chitosan coating incorporated with ethanolic extract of propolis on the quality of refrigerated chicken fillet, Journal of Food Processing and
Preservation, 42 (1), 1-8.
Karagöz, Ş. ve Demirdöven, A., 2017, Gıda ambalajlamada güncel uygulamalar: Modifiye atmosfer, aktif, akıllı ve nanoteknolojik ambalajlama aygulamaları,
Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 6 (1), 9-21.
Karagöz, Z., 2007, Effects of antimicrobial edible films on microbiological and color stability of fresh beef, Ankara University Graduate School of Natural and
Applied Sciences.
Karagöz, Z. ve Candoğan, K., 2007, Et teknolojisinde antimikrobiyal ambalajlama,
Gıda, 32 (3), 113-122.
Karakaya, M., 2016, Gıda Ambalajlama, Basılmamış Ders Notları, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Karakaya, M., 2017, Et Bilimi ve Teknolojisi, Basılmamış Ders Notları, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Karimnezhad, F., Razavilar, V., Anvar, A. A. ve Eskandari, S., 2017, Study the antimicrobial effects of chitosan-based edible film containing the
Trachyspermum ammi essential oil on shelf-life of chicken meat, Microbiology Research, 8 (2).
Kavas, G., 2017, Çörek otu ve tarçın uçucu yağ ilaveli yumurta beyazı protein tozu esaslı filmlerin çökelek peyniri muhafazasında kullanımı, Ege Üniversitesi
Ziraat Fakültesi Dergisi, 54 (4), 439-446.
Kavas, N. ve Kavas, G., 2016, Physical-chemical and antimicrobial properties of Egg White Protein Powder films incorporated with orange essential oil on Kashar Cheese, Food Science and Technology, 36 (4), 672-678.
Kaya, S. ve Kaya, A., 2000, Microwave drying effects on properties of whey protein isolate edible films, Journal of Food Engineering, 43 (2), 91-96.
Kerry, J. P., O'Grady, M. N. ve Hogan, S. A., 2006, Past, current and potential utilisation of active and intelligent packaging systems for meat and muscle- based products: A review, Meat Science, 74 (1), 113-130.
Kester, J. J. ve Fennema, O. R., 1986, Edible films and coatings: A review, Food
Technology.
Kılıç, Ö., 2008, Origanum vulgare L. Subsp. Gracile (C. Koch) Ietswaart'nin Uçucu Yağ Verimi, Kompozisyonu ve Çay Olarak Kullanılabilirliğinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 1-10.
Kolsarıcı, N. ve Candoğan, K., 1995, The effects of potassium sorbate and lactic acid on the shelf-life of vacuum-packed chicken meats, Poultry Science, 74 (11), 1884- 1893.
Kovacs-Nolan, J., Phillips, M., Mine, Y., 2005, Advances in the value of eggs and egg components for human health, Journal of Agricultural Food Chemistry, 53 (22), 8421-8431.
Koyuncu, M. A. ve Savran, H. E., 2002, Yenilebilir kaplamalar, Süleyman Demirel
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (3), 73-83.
Krochta, J. M., 1992, Control of mass transfer in food with edible coatings and films,
Advanced in Food Engineering, 517-538.
Krochta, J. M., Baldwin, E. A. ve Nisperos-Carriedo, M. O., 1994, Edible coatings and films to improve food quality, Technomic Publishing Co. Inc.
Krochta, J. M. ve Mulder, J., 1997. Edible and biodegradable polymer films: Challenges and opportunities, Food Technology, 51 (2), 61-74.
Kumar, K. S., Chrisolite, B., Sugumar, G., Bindu, J. ve Venkateshwarlu, G., 2018, Shelf life extension of tuna fillets by gelatin and chitosan based edible coating incorporated with clove oil, Fishery Technology, 55, 104-113.
Lambooij, E., Potgieter, C., Britz, C., Nortje, G. ve Pieterse, C., 1999, Effects of electrical and mechanical stunning methods on meat quality in ostriches, Meat
Science, 52 (3), 331-337.
Lee, J-H., Yang, H-J., Lee, K-Y. ve Song, K. B., 2016, Physical properties and application of a red pepper seed meal protein composite film containing oregano oil, Food Hydrocolloids, 55, 136-143.
Lee, S. Y., Lee, S. J., Choi, D. S., Hur, S. J., 2015, Current topics in active and intelligent food packaging for preservation of fresh foods, Journal of The
Science of Food and Agriculture, 95 (14), 2799-2810.
Lemay, M-J., Choquette, J., Delaquis, P. J., Gariépy, C., Rodrigue, N. ve Saucier, L., 2002, Antimicrobial effect of natural preservatives in a cooked and acidified chicken meat model, International Journal of Food Microbiology, 78 (3), 217- 226.
Lindstrom, T. R., 1992, Edible films and coatings, Encyclopedia of Food Science
Technology, 59-663.
Mahdavi, V., Hosseini, S. E., Sharifan, A., 2018, Effect of edible chitosan film enriched with anise (Pimpinella anisum L.) essential oil on shelf life and quality of the chicken burger, Food Science Nutrition, 6 (2), 269-279.
Marino, M., Bersani, C. ve Comi, 1999, Antimicrobial activity of the essential oils of
Thymus vulgaris L. measured using a bioimpedometric method, Journal of Food Protection, 62 (9), 1017-1023.
Matiacevich, S., Acevedo, N., López, D., 2015, Characterization of edible active coating based on alginate–thyme oil–propionic acid for the preservation of fresh chicken breast fillets, Journal of Food Processing Preservation, 39 (6), 2792- 2801.
McDade, C., Zutara, S., Ryser, E., Donnelly, C. ve Chen, H., 1999, Use of whey-based edible film containing antimicrobial agents to inhibit L. monocytogenes in frankfurters, Program and Abstract Book, Annual Meeting of The International
Association for Food Protection, 1-4.
McHugh, T. H., 2000, Protein-lipid interactions in edible films and coatings,
Food/Nahrung, 44 (3), 148-151.
Meyer, R., Winter, A. ve Weiser, H., 1959, Edible protective coatings for extending the