Sr-Nd izotopları

İncelenen volkanitlerin Sr-Nd ilksel izotopik oranları göreceli olarak dar bileşim aralığında değişmektedirler (87

Sr/86Sr(i): 0.70497-0.70533, 143Nd/144Nd(i): 0.51268-

0.51272). İlksel izotopik oranlar, Sr-Nd izotop korelasyon diyagramında “toplam yerküre” rezervuarına yakın alana düşmektedir. Diğer taraftan, incelenen volkanitlerin izotopik bileşim olarak EVK’ya benzerliği dikkati çekmektedir (Şekil 4. 18).

26 4.3.6. Jeotektonik ortam

Bazı diyagramlar kullanılarak incelenen volkanitlerin jeotektonik ortamı belirlenmeye çalışılmıştır. Genel olarak kullanılan diyagramlar bazaltik kayaçlar için uygun olduğundan, sadece bazaltik trakiandezit örnekleri kullanılmıştır. İncelenen örnekler diyagramlarda “yay bazaltı” ve “kalkalkali bazalt” alanlarına düşmektedir (Şekil 4.19). Bu sonuçlar kayaçların uyumsuz element dağılımlarında gözlenen yitim zonu karakteristikleri (BİYE’lerin YAEE’lere göre zenginleşmesi, negatif Nb, Ta anomalisi) ile örtüşmektedir.

Şekil 4.19. İncelenen bazaltik trakiandezitlerin jeotektonik ortamını gösteren diyagramlar: (a) Wood (1980), (b) Pearce ve Cann (1973).

27 5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar

1- Elmadağ Volkanik Kompleksinin (EVK, Gölbaşı-Ankara) en güney ucunda yer alan Neojen yaşlı Karagedik-Ahiboz volkanitleri ortaç-asidik lavlar ve bunların piroklastitlerinden oluşmaktadır.

2- Kayaçlar mikrolitik porfirik, hyalo mikrolitik porfirik, trakitik ve hyalopilitik dokulu olup, başlıca altere olivin, klinopiroksen (ojit), amfibol (magnezyo-hastingsit), plajiyoklas (andezin-labrador), alkali feldispat (anortoklas-sanidin) ve daha az Fe-Ti oksitlerden oluşmaktadır.

3- Volkanitler kimyasal olarak bazaltik trakiandezit, andezit ve dasit bileşiminde ve kalkalkali/toleyitik geçişlidir.

4- K2O içerikleri dikkate alındığında, bazaltik trakiandezitler yüksek-K kalk-

alkali, andezit ve dasitler orta-K kalk-alkalidir

5- Ana oksit ve iz element değişimleri kayaçların daha mafik bir ana magmadan esasen fraksiyonel kristalleşme yoluyla oluştuklarını ve olivin, klinopiroksen, plajiyoklas, apatit ve Fe-Ti oksitl fraksiyonlaşmasının etkili olduğunu göstermektedir.

6- Volkanitler, uyumsuz iz element diyagramlarında büyük iyon yarıçaplı element (BİYE), Th, U ve hafif nadir toprak element (HNTE) zenginleşmesi ile negatif Nb, Ti anomalileri gösterirler.

7- Volkanik kayaçlar HNTE’lerce zenginleşmiş (LaN/LuN= 15-22), yatay ANTE

dağılımlı NTE desenlerine sahiptirler.

8- Kayaçlar Sr-Nd izotopik bileşimleriyle toplam yerküre rezervuarına benzerlik göstermektedirler.

9- Jeokimyasal ve jeolojik veriler beraber değerlendirildiğinde, kayaçların ana magmasının eski bir yitimden etkilenmiş manto kaynağından türediğine ve bu ana magmanın sonraki fraksiyonel kristalleşme ağırlıklı farklılaşmaya uğradığına işaret etmektedir.

10- Volkanitler ana oksit, iz element ve Sr-Nd izotopları bakımından Elmadağ Volkanik Kompleksi (EVK) kayaçlarına oldukça benzer olup, EVK’nın güneydeki devamı olarak değerlendirilmektedir.

5.2. Öneriler

Volkanizmanın yaşının radyometrik yöntemlerle belirlenmesi önerilmektedir. Bu yöredeki volkanizma gelişiminin aydınlatılmasına katkı sağlayacaktır.

28 KAYNAKLAR

Ach, J.A., 1982, The geochemistry of the Ankara volcanic, central Turkey: EOS, Transactions American Geophysical Union, 63-45, 148.

Akyürek, B., Bilginer, E., Akbaş, B., Hepşen, N., Pehlivan, Ş., Sunu, O., Soysal, Y., Değer, Z., Çatal, E., Sözeri, B. ve Yıldırım, H., 1982, Ankara-Elmadağ-Kalecik dolayının jeolojisi, MTA Derleme No; 7298 (yayınlanmamış), Ankara.

Akyürek, B., Bilginer, E., Akbas, B., Hepsen, N., Pehlivan, S., Sunu, O., Soysal, Y., Dağer, Z., Çatal, E., Sözeri, B., Yıldırım, H. ve Hakyemez, Y., 1984, Ankara - Elmadağ- Kalecik dolayının temel jeoloji özellikleri, Jeoloji Mühendisliği, 20, 31 - 46.

Akyürek, B., Duru, M., Sütçü, Y.F., Papak, İ., Şaroğlu, F., Pehlivan, N., Gönenç, O., Granit, S. ve Yaşar, T., 1996, Ankara ilinin çevre jeolojisi ve doğal kaynaklar projesi (1994 yılı jeoloji grubu çalışmaları), MTA Derleme No; 9961 (yayınlanmamış), Ankara.

Akyürek, B., Duru, M., Sütçü, Y. F., Papak, İ., Şaroğlu, F., Pehlivan, N., Gönenç, O., Granit, S., ve Yaşar, T., 1997, 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları, Ankara F15 (İ29) paftası, No; 55, MTA yayını, Ankara.

Asan, K., 2013, Elmadağ volkanitlerinin (Gölbaşı doğusu, Ankara) jeokimyası ve petrolojisi, SÜ BAP Proje No; 09401062, Konya.

Batman, B., 1981, Ofiyolitik melanjın (Dereköy Formasyonu) Haymana kuzeyindeki yörede (SW Ankara) incelenmesi, Yerbilimleri, 8, 61-70.

Bozkurt, E., Koçyiğit, A., Winchester J.A., Holland, G. and Beyhan, A., 1999, Petrochemistry of the Oyaca-Kedikayası (Ankara) dacites as evidence for the post-collisional tectonic evolution of north-central anatolia, Geologinal Journal 34, 223-234.

Bragin, N.J. and Tekin, K., 1996, Age of radiolarian-chert blocks from the Senonian ophiplitic melange (Ankara, Turkey), Island Arc, 5, 114-122.

Büyükönal, G., 1971, Microscopical study of the volcanic rocks araund Ankara, Communications, De la Faculte des Scence De L’ Universite d’ Ankara, 15c. 1.27.

Chaput, E., Malik, A., Pamir, H.N. ve Adil, M., 1931, Ankara mıntıkasının 1/135,000 mikyasında jeolojik haritasına dair izahat, İstanbul Darülfünun Jeol. Enst. Neşriyatı, No;7, 46 s.

29

Çalgın, R., Pehlivanoğlu, H., Ercan, T. ve Şengün, M., 1973, Ankara civarı jeolojisi MTA Derleme No;6487 ( yayınlanmamış), Ankara.

Çapan, U.Z. and Floyd, P.A., 1985, Geochemical and petrographic features of metabasalts within units of Ankara melange, Turkey, Ofioliti, 10, 3-18.

Dağer, Z., Öztemür, E., Sirel, E. ve Yazlak, Ö., 1963, Ankara civarında birkaç stratigrafik kesit, TJK Bült., 8/1- 2, 84-95.

Dilek, Y. and Thy, P., 2006, Age and petrogenesis of plagiogranite intrusions in the Ankara melange, central Turkey, Island Arc, 15, 44-57.

Dönmez, M., Akçay, A.E., Kara, H., Yergök, A.F., Esentürk, K., 2008, 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Kırşehir İ30 paftası, No; 55, MTA yayını, Ankara.

Dönmez, M., Akçay, A.E., Türkecan, A., Satır, M., Evcimen, Ö., Gündoğdu, E.A. ve Görmüş, T., 2009, Ankara ve yakın çevresi geç kretase-tersiyer volkanitlerinin stratigrafisi ve yeni yaş bulguları, 62. jeoloji kurultayı bildirileri MTA, Ankara , 632-633.

Erentöz, C., 1963, 1/1 500.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritası, Ankara paftası, MTA Yayınları Ankara.

Erentöz, C., 1975, 1/1 500 000 ölçekli Türkiye Jeoloji haritası ve izahnamesi Ankara paftası, MTA Yayınları Ankara.

Gill, J.B., 1981, Orogenic andesites and plate tectonics, Springer Verlag, Berlin, 358 pp. Görür, N., Oktay, F.Y., Seymen, İ. and Şengör, A.M.C., 1984, Paleotectonic evolution of the Tuzgölü basin complex, Central Turkey: sedimentary record of a Neo- Tethyan closure. The Geological Evolution of the Eastern Mediterranean, Special Publication of the Geological Society, 17, In J.E. Dixon and A.H.F. Robertson (eds.), 467-482.

Irvine, T.N., and Baragar, W.R.A., 1971, A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks, Canadian Journal of Earth Science, 8, 523-548.

Koçyiğit, A., 1991, Changing stress orientation in progressive intercontinental deformation as indicated by the Neotectonics of the Ankara region (NW Central Anatolia), Bull. Turkish Ass. Petr. Geol., 31, 48–55.

Leake, B.E., Woolley, A.R., Birch, W.D., Burke, E.A.J., Ferraris, G., Grice, J.D., Hawthorne, F.C., Kisch, H.J., Krivovichev, V.G., Schumacher, J.C., Stephenson, N.C.N. and Whittaker, E.J.W., 2004, Nomenclature of amphiboles: additions and revisions to the International Mineralogical Association’s amphibole nomenclature, European Journal of Mineralogy, 16, 191-196.

30

Le Bas, M.J., Le Maitre, R.W., Streckeisen, A. and Zanettin, B., 1986, A chemical classification of volcanic rocks based on total alkali-silica diagram, Journal of Petrology, 27, 745-750.

Le Maitre, R.W. (Ed), 2002, A classification of igneous rocks and glossary of terms, Recommendations of the international union of Geological Sciences Subcommission on the systematics of igneous rocks, Cambridge Univ. Press. Cambridge. 236 pp.

Morimoto, N., Fabries, J., Ferguson, A.K., Ginzburg, I.V., Ross, M., Seifert, F.A., Zussman, J., Aoki, K. ve Gottardi, G., 1988, Nomenclature of pyroxenes, American Mineralogist, 73, 1123-1133.

Müller, G., 1957, Ankara’nın güney havalisinde su bulma imkanı hakkında rapor, MTA Derleme No; 2523, (yayınlanmamış).

Okay, A. I. and Tüysüz, O., 1999, Tethyan sutures of northern Turkey, In: Durand, B., Jolivet, L., Hovarth, F. and Séranne, M. (ed.), The Mediterranean Basins, Tertiary extension within the Alpine Orogen, Geological Society of London,

Special Publication, 156, 475-515.

Parlak, O. and Delaloye, M., 1999, Precise Ar-40/Ar-39 ages from the metamorphic sole of the Mersin ophiolite (southern Turkey), Tectonophysics, 301(1-2), 145- 158.

Pearce, J. A. and Cann, J. R., 1973, Tectonic setting of basic volcanic rocks determined using trace element analysis, Earth and Planetary Science Letters, 19, 290-300. Pearce, J.A., 1983, Role of the sub-continental lithosphere in magma genesis at active

continental margins. In: Hawkesworth, C.J., Norry, M.J (Eds.), Continental Basalts and Mantle Xenoliths, Shiva, Nantwich, 230-249.

Peccerillo, A., 2005, Plio-Quaternary Volcanism in Italy: Petrology, Geochemistry, Geodynamics, Springer Verlag, Berlin.

Robertson, A.H.F., 2002, Overview of the genesis and emplacement of Mesozoic ophiolites in the Eastern Mediterranean Tethyan region, Lithos, 65, 1-67.

Rollinson, H.R., 1993, Using Geochemical Data: Evaluation, Presentation, Interpretation, Johhn Wiley&Sons, New York, 352 pp.

Sun, S. and McDonough, W. F., 1989, Chemical and isotopic systematic of oceanic basalts: implications for mantle compositions and processes, In: Saunders, A.D., Norry, M.J (Eds.), Magmatism in the Ocean Basins, Geol. Soc. London Spec.

31

Şen, P., 2009, Trace element modelling of the origin and evolution of the Oyaca- Boyalik volcanic rocks NE of Haymana, Ankara, Turkey, International Geology Review, 51 (2),116-132.

Tankut, A., 1985, Ankara dolaylarındaki Neojen yaşlı volkaniklerin jeokimyası: Türkiye Jeol. Kur. Bült., 28/1, 55-66.

Tankut, A. and Türkmenoğlu, A., 1988, Incompatible trace element composition of Neogene mafic lavas around Ankara, METU Jour.Pure and Appli Sci., 21, 501- 521.

Tankut, A., 1990, Ankara ofiyolitli melanj kuşağı içindeki ofiyolitik kayaçların tektonik oluşum ortamlarına jeokimyasal bir yaklaşım, MTA Dergisi, 110, 17 – 28.

Tekin, U.K., Göncüoğlu, M.C. and Turhan, N., 2002, First evidence of Late Carnian radiolarians from the İzmir-Ankara suture complex, central Sakarya, Turkey: implications fort he opening age of the the Izmir-Ankara branch of Neo-Tethys. Geobios, 35, 127-135.

Ünalan, G., Yüksel, V., Tekeli, T., Gönenç, O., Seyit, Z. ve Hüseyin, S., 1976, Haymana-Polatlı yöresinin (Güneybatı Ankara) Üst Kretase-Alt Tersiyer stratigrafisi ve paleocoğrafik evrimi, TJK Bült., 19/2, 159-176.

Ünalan, G., 1981, Ankara güneybatısındaki Ankara Melanjı'nın stratigrafisi, İç Anadolu’nun jeolojisi sempozyumu, TJK 35.Bil.Tekn. Kur., 46-52, Ankara. Wilcox, C. A., 1954, Petrology of Paricutin volcano, Mexico, U.S. Geological Survey,

965-C, 281-353.

Wood, D.A., 1980, The application of a Th-Hf-Ta diagram to problems of tectonomagmatic classification and to estabilishing the nature of crustal contamination of basaltic lavas of the British Tertiary volcanic province, Earth Planet, Sci. Lett. 50, 11-30.

www.corel.com.

www.minpet.com/ordering.htm. www.rockware.com.

www.unipg.it/~maurip/SOFTWARE.htm.

32 EKLER

33 ÖZGEÇMİŞ

KİŞİSEL BİLGİLER

Adı Soyadı : Yasemin Hatice CEHDİOĞLU

Uyruğu : T.C.

Doğum Yeri ve Tarihi : Bolu-07.03.1977

Telefon : 03122126900

Faks :

e-mail : yhturan@hotmail.com

EĞİTİM

Derece Adı, İlçe, İl Bitirme Yılı

Lise : Ankara Mehmet Rüştü Uzel Teknik Lisesi,

Ankara 1995

Üniversite : Selçuk Üniversitesi, Selçuklu,Konya 2000 Yüksek Lisans : Doktora : UZMANLIK ALANI Jeoloji Mühendisliği/Mineraloji-Petrografi YABANCI DİLLER İngilizce