SPORDAN BEKLENTİLER

"Çocuklar neden spor yapar?" cümlesine cevap vermeye çalışmak, bu konuyu daha iyi

açıklamalarda bulunmamızı sağlayacaktır. Genel olarak konu ele alındığında, yapılan

çalışmalar çocukların; Yeni yetenekler öğrenmek, eğlenmek, birlikteliği sağlamak, coşku

duymak, güç geliştirmek, yarışmak, kazanmak için spora katıldıklarını ortaya

koymaktadır. Çocukların açısından bakıldığı zaman sıralanan bu başlıklara yetişkinler

yönünden okul sporunun amaçlarına ve içeriğine şu konu başlıkları da eklenebilir; Sağlık

yönünden kendilerini iyi hissetmelerini, bedensel, psikolojik aktivite gereksinimlerini

karşılamak, sosyalleşmelerine katkı sağlamak, sportif verimlerini arttırmak ve

kazandıkları olumlu alışkanlıkları hayatları boyunca idame ettirme bilinci ve alışkanlığını

kazandırmaktır (Muratlı 2003).

Türk çocuk ve gençler üzerinde yapılan çalışmada ise (9-17 yaş); spora katılım nedeni

olarak; “malzeme, tesisten yararlanma”, “ailem ve arkadaşlarım istiyor” gibi nedenler

19

üzerinde yoğunlaştığını; bunun yanı sıra, “spor dalında yükselmek”, “yeteneklerimi

geliştirmek”, “fiziksel olarak sağlıklı olmak”, “yeni beceriler öğrenmek”, ”eğlenmek” alt

boyutları da spora katılımı yönlendiren en önemli sebepler olarak rapor edilmiştir. Bu

araştırmada katılım güdülerinden ”arkadaşlık”, “aktif olma”, “eğlence” ve “ başarı/statü”

alt boyutlarında kadınların erkeklere oranla spora katılımda daha önemli gördükleri ifade

edilmiştir (Oyar vd. 2001).

12-15 yaş grubu 285 futbolcu kadınların spora katılım motivasyonlarına yönelik

çalışmasında; futbolcu kadınların “yeteneklerimi geliştirmek”, yeni yetenekler

öğrenmek”, “takımda olmak”, “kazanmayı sevmek”, ve “iyi olduğum bir konuda bir

şeyler yapmak” gibi içsel güdülerin yönlendirdiğini bulmuştur (Şirin 2008).

10-15 yaş grubu yüksek müsabaka düzeyinde ve turnuva biçiminde organize edilmiş bir

ortamda spora katılan 654 çocuk üzerinde katılım motivasyonlarına ilişkin yaptığı

çalışmada; her iki grupta da ilk üç sırada “yaptığı spor dalda yükselmek”, “yeteneklerini

geliştirmek”, ve “kazanmayı sevmek” gibi içsel ve dışsal sayılabilecek motivasyonunun

etkili olduğu bulunmuştur (Pehlivan 2008).

2.5.2 Fiziksel Beklentiler

Hareket, insanın doğasında vardır ve bu sistemin temelini kaslar ve iskelet oluşturur.

Sportif faaliyetler normal kas ve kemik gelişimi için gerekli olmaktadır. Aynı zamanda

sportif faaliyetler, kemik özgül ağırlığını ve bağ dokunun esnekliğini artırmakta baskı ve

gerginliklere karsı güçlendirmektedir. Sportif faaliyetler düzenli yapıldığında

organizmanın bedensel uygunluğunu ve dayanıklılığını ve buna bağlı olarak da iç

organların fonksiyonlarını geliştirir (Ekal vd. 1998).

Spor, çocukta genel olarak vücut kontrolü, vücut koordinasyonu, bir başka değişle sinir-

kas sisteminin gelişimi demektir. Koşma, sıçrama, tırmanma vb. temel hareketlerin

gelişimi, motor gelişiminin temelini oluşturur (Ekal vd. 1998).

2.5.3 Sosyalleşme Beklentisi

İnsan sosyal bir varlıktır. Çevresel ve kültürel koşullar içinde sosyal ilişkiler, hem

toplumun, hem kültürün, hem de kişilerin yapısını etkiler. Kişinin tüm hayatını çevresine

adaptasyon sağlama çabası içinde geçer. Bu adaptasyon çabası doğumdan başlayarak bir

gelişim göstermektedir. Sosyalleşme birçok karmaşık faktörün etkilediği bir oluşumdur.

20

Kişinin sosyalleşmesinden, bir anlamda yaşadığı çevredeki kültürü ve dolaylı olarak bu

kültürle bağlantılı diğer kültürleri öğrenmesi kastedilmektedir. Başka bir anlamda ise,

sosyalleşme, bireyin, grubun kural ve değerlerine uymayı öğrenmesi, bu değerler

düzenini benimsemesidir. Bu öğrenme doğumdan ölüme dek tüm hayatı boyunca devam

eder ve bu süre içinde kişinin çevredeki insanlarla ilişkileri ve diğer çevre faktörleri sosyal

uyumunda önemli rol oynar. (Yavuzer 2000).

Oyun çocuğun gelişiminde temel bir ihtiyaçtır. Sportif faaliyetler, çocukların kendi

yaşıtlarıyla ile birlikte olmasını sağlarken aynı zamanda yenme ve yenilmeyi ve kurallara,

kararlara uyma gibi deneyimler kazandırmaktadır. Ancak bu sportif faaliyetlerde çocuğun

sporcu yönü ön plana çıkarılmamalıdır, daha çok çocuğun beşeri yönü üzerinde

durulmalıdır. Bu sayede de çocuk kendini tanıma ve bedensel özelliklerinin farkına varma

fırsatını yakalar. Böylece çocuk kendinden daha iyilerin ve kendinden daha az iyilerin

olduğunu farkına varır. Kendinden daha az iyi olanları küçümsememeyi, kendisinden

daha iyi olanları ise takdir edebilmeyi öğrenir. Bu edindiği deneyimler çocuğu yaşam

boyunca karşılaşacağı farklı konularda ve farklı koşullar karşısında uyum sağlamasını

kolaylaştırır (Fichter 1994).

2.5.4 Zihinsel Beklentiler

İnsanın sportif becerileri otomatik değildir, öğrenir. Bundan ötürü bireyin öğrenmesini

sağlayan temel malzeme, zihinsel malzemedir. Becerilerin öğrenilmesi için zihinsel

uyanıklılık, hazırlık ve çaba dışında öncelikli olan şey beyin ile kaslar arasında bir

koordinasyon kurulmasının düşünülmesi gerekir. Becerinin öğrenilmesi sadece o

beceriye ilişkin düşünmeyi değil, buna bağlı olarak kurallar, teknikler, yöntemler ve

terimlerin de öğrenilmesini içerir. (Aracı 2001).

Çocuk sportif etkinlik içerisinde daima oyunun kurallarını, rakip oyuncuların

yeteneklerini ile kendini mukayese eder. Bu kıyaslama sonucunda, kuralların izin verdiği

ölçüde taktik geliştirir ve kendi yeteneklerini de göz önünde bulundurarak, kendine ve

takımına avantaj sağlamaya çalışır. Çocuğun oyunda girmiş olduğu bu zihinsel çalışma

doğru olarak; algılama, yorumlama, değerlendirme ve karar verme gibi zihinsel

yeteneklerinin gelişmesini sağlar (Hazar 2000).

21

2.5.5 Sağlık Beklentisi

Yaşadığımız bu çağda şehirleşme hızla artmış ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak

toplumlarda endüstrileşme ve çarpık yapılaşmanın getirdiği sosyo-ekonomik, kültürel

problemlerle birlikte psikolojik gerginliğe sebep olan faktörlerde (gürültü, yoğun trafik

vs.) ortaya çıkmıştır (Zorba 2006).

İnsanın; beden yapısı, fizyolojik ve psikolojik yönden iyi durumda olması faaliyetlerini

sürdürebilmesi ve gereken hallerde, yedek gücünü ve kuvvetini ortaya koyabilmesi için

spor yapma gereksinimi vardır ve bu gereksinim mutlaka yerine getirilmelidir. Bu şartlar

sağlandığında spor alternatif hekimliğin bir aracı olmakta kişilerin sağlığını geliştirmekte

ve hastalıklara karşı dirençli bir vücut yapısına sahip olmaktadır. (Zorba 2009).

2.5.6 Psikolojik Beklentiler

Psikolojik isteklerin karşılanması ve doyurulması bedensel ihtiyaçlara bağlıdır. Maslow’

un ihtiyaçlar hiyerarşisine de baktığımızda ilk sırada bedensel isteklerin temin edilmesi

gelmektedir. Her insanın şahsına özgü ihtiyaçları vardır ve bu ihtiyaçlar kişinin belli

eylemleri göstermesi için güdülenmesine neden olur. İnsanların ihtiyaçlarını tamamen

veya mükemmellikle tatmin edilmesi ender olarak oluşan bir durumdur. Bu sebeple

insanlar bir şeyin yokluğunu duyduğu zaman bu yokluğu ortadan kaldıracak amaçlı

davranışlarda bulunarak tatmin olmak ister (Sarol 2013).

Serbest zaman çalışmalarının kişinin mental performans, bedensel performans, sağlık,

yaratıcılık ve kültürel gelişmeler açısından önemli bir kavram olduğunu belirtmektedir

(Özşaker 2012).

2.5.7 Serbest Zaman Değerlendirme Beklentileri

Kişileri yoğun, yorucu, rutin ve sıkıcı olan iş hayatının streslerinden uzaklaştırmak;

genellikle dinlendirici, rahatlatıcı ve yeniden toparlayıcı özelliğe sahip olan reaktif

nitelikli boş zaman faaliyetleriyle gerçekleşebilmektedir (Tel ve Köksalan 2008).

Kendini gerçekleştirme boş zamanın, rekreasyon tarafından oluşturulan temel kullanılış

biçimidir.Rekreasyon genel olarak boş zamanın çeşitli etkinliklerle değerlendirilmesi

olarak kabul edilmektedir.Rekreasyon, katılanın gönüllü olarak seçtiği ve boş

22