Spor İçin Liderlik Ölçeği (LSS):

Chelladurai ve Saleh (1980) tarafından geliştirilen ve 40 maddeden oluşan Spor İçin Liderlik Ölçeği her branştaki ve her düzeydeki sporculara uygulanabilmektedir.

Güngörmüş, Gürbüz ve Yenel (2006) Spor İçin Liderlik Ölçeği’ni (LSS) Türkçeye çevirerek “Sporcuların Antrenörün Davranışlarını Algılaması” versiyonunun Türkiye’deki üniversite takımlarının oyuncuları için güvenirliğini ve geçerliğini test etmiştir. Çalışmaya üniversite takımlarının basketbol, judo, tenis, voleybol ve futbol gibi farklı spor branşlarında yer alan 367 sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Çalışmada ölçeğin faktör yapısını test etmek için çok değişkenli istatistik tekniklerden biri olan Temel Bileşenler Analizi yöntemi kullanılmıştır. Yapılan faktör analizi sonuçlarına göre orijinal çalışmada yer alan 5 faktörlü yapının aksine ölçeğin Türkçe versiyonunda toplam 34 madde ve 4 faktörlü yapının ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Analiz sonucunda ortaya çıkan 4 faktörlü yapı ise kapsadığı maddelerin anlam içeriklerine göre sırasıyla şöyle sıralanmıştır:

a-) Eğitici ve Destekleyici Davranış (12 madde):8,5,7,3,17,1,11,20,19,14,13,32. Bu maddeler sporcunun performans düzeyini geliştirmek için koçun önemli işlevleriyle ilgili maddelerdir. Koç, maksimum fiziksel potansiyellerine ulaşmaları için sporcularını eğitir ve öğretir. Takım sporları söz konusu olduğunda bunlara ek olarak takım üyelerinin etkinliklerini de koordine eder.

b-) Demokratik Davranış (10 madde):15,30,2,39,24,9,16,22,29,31. Bu maddeler karar verme sürecine sporcuların katılımlarına koçun ne oranda izin verdiğini ifade etmektedir. Bu kararlar grup hedefleriyle ya da bu hedeflere nasıl ulaşılacağıyla ilgilidir.

c-) Açıklayıcı ve Ödüllendirici Davranış (7 madde): 28,37,38,23,10,25,26. Bu maddeler koçun sporcu veya sporcularının performansını değerlendirdiğini ve onların performanslarını övmenin, ödüllendirmenin önemli olduğunu ifade etmektedir.

d-) Otokratik Davranış (5 madde): 40,6,12,27,34. Bu maddeler koçun sporculardan kendisini ne kadar uzak tuttuğunu ve onlar üzerindeki otoriterliğini ifade etmektedir.

Spor İçin Liderlik Ölçeği’nin faktör yapısının belirlenmesi için yapılan Temel Bileşenler Analizi varimax dönüştürmesi sonuçları Spor İçin Liderlik Faktör analizi sonucuna göre orijinal ölçekte yer alan 6 madde (4,18, 21, 33, 35 ve 36) faktör yükleri .40’ın altında olduğu için ölçeğin Türkçe versiyonundan çıkarılmıştır. Ölçeğin güvenirliğini test etmek için hesaplanan Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısı .71 (otokratik davranış) ile .84 (eğitici- destekleyici) arasında bulunmuştur.Ölçeğin toplam iç tutarlılık katsayısı ise .87 olarak hesaplanmıştır.

Çalışmada kullanılan ölçeğin güvenirlik düzeyini test etmek için yapılan analiz sonuçlarına göre alfa katsayılarının .71 (otokratik davranış) ile .84 (eğitici ve destekleyici davranış) arasında değiştiği görülmektedir. Ayrıca ölçeğin toplam iç tutarlılık katsayısı ise .87 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bu veriler kabul edilir sınırlar üzerinde olup, hatta “iyi” olarak kabul edilebilir sınırlar içerisindedir (Alpar 2001). Bu sonuçlar literatürde yapılan pek çok diğer çalışma ile de benzerlikler göstermektedir (Riemer ve Chelladurai 1995; Zhang, Jensen ve Mann 1997).

Ölçekte yer alan tüm maddeler “Koçumun…” ifadesi ile başlamaktadır. Bu ölçek sporcunun antrenörünün davranışlarını nasıl algıladığını ölçen ve 1-5 (Hiçbir Zaman=1 yaklaşık % 0, Nadiren=2 yaklaşık %25, Ara sıra=3 yaklaşık % 50, Sık sık= 4 yaklaşık % 75 ve Her Zaman=5 yaklaşık %100)

arası puanlanan Likert Tipi ölçektir. Ölçekte kullanılan 40 maddenin hiçbirisi ters puanlanmamaktadır.

Güvenirlik

Ölçeğin güvenirliğini test etmek için literatürde sıklıkla kullanılan ve pek çok araştırmacı tarafından önerilen Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayısının hesaplanması yöntemi tercih edilmiştir(Alpar 2001;Büyüköztürk 2003;Gürbüz ve Aşçı 2005)(Çizelge 2.1).

Spor İçin Liderlik Ölçeği’nin İç Tutarlılık Katsayıları (Çizelge 2.1)

Alt Boyutlar Alfa

Eğitici ve Destekleyici Davranış .84

Demokratik Davranış .81 Açıklayıcı ve Ödüllendirici Davranış .73

Otokratik Davranış .71

Çizelge 2.1’deki veriler incelendiğinde “Spor İçin Liderlik Ölçeği-Sporcuların Antrenörün Davranışlarını Algılaması” versiyonu için hesaplanan Cronbach Alpha iç tutarlılık katsayılarının .71-.84 arasında değiştiği anlaşılmaktadır.Ayrıca ölçeğin toplam iç tutarlılık katsayısı ise .87 olarak hesaplanmıştır.

Spor İçin Liderlik Ölçeği-Sporcuların Antrenörün Davranışlarını Algılaması versiyonunun Türk takımlarında yer alan sporcuların, antrenörlerinin davranışlarını nasıl algıladığını değerlendirmek için güvenilir ve geçerli olduğunu söylemek mümkündür.

Verilerin analizi

Verilerin analizinde ve hesaplanmış değerlerin bulunmasında SPSS 16.0 istatistik paket program kullanılmıştır. Veriler ortalama ve standart sapma verilerek özetlenmiştir. Normallik sınamasına göre nonparametrik testlerden Mann-whitney U testi ve Kruskal-Wallis H testleri kullanılmıştır. Varyans homojenliğine göre ise Post Hoc Multiple Comparisions testlerinden LSD ve Tukey testleri kullanılmıştır. Bu çalışmanın manidarlığı 0.05 olarak alınmıştır.

3. BULGULAR

Çizelge 3.1. Araştırmaya katılan futbolcuların eğitim düzeylerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Eğitim Düzeyi N Ortalama Std. Sapma

Eğitici destekleyici davranış 71 52,10 7,07

Demokratik davranış 71 38,13 6,04

Açıklayıcı ödüllendirici davranış 71 28,93 4,22 İlköğretim

Otokratik davranış 71 18,42 3,41

Eğitici destekleyici davranış 280 52,78 5,84

Demokratik davranış 280 39,25 6,10

Açıklayıcı ödüllendirici davranış 280 30,40 3,59 Lise

Otokratik davranış 280 18,23 4,29

Eğitici destekleyici davranış 91 51,85 4,77

Demokratik davranış 91 38,08 7,56

Açıklayıcı ödüllendirici davranış 91 29,23 3,84 Üniversite

Otokratik davranış 91 17,79 3,69

Eğitim düzeyi ilköğretim olan futbolcuların, eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,10±7,07 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,13±6,04 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 28,93±4,22 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,42±3,41 olarak tespit edilmiştir.

Eğitim düzeyi lise olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,78±5,84 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,25±6,10 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,40±3,59 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,23±4,29 olarak tespit edilmiştir.

Eğitim düzeyi üniversite olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,85±4,77 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,08±7,56 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,23±3,84 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 17,79±3,69 olarak tespit edilmiştir.

Çizelge 3.2. Araştırmaya katılan futbolcuların eğitim düzeylerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması. Eğitim düzeyi N Sıra ortalamaları Ki-Kare df P İlköğretim 71 214,47 Lise 280 230,10 Eğitici destekleyici davranış _{Üniversite 91 200,53} 3,952 2 0,139 İlköğretim 71 205,15 Lise 280 228,23 Demokratik davranış Üniversite 91 213,54 2,301 2 0,317 İlköğretim 71 191,04 Lise 280 237,86 Açıklayıcı ödüllendirici davranış _{Üniversite 91 194,92} 12,686 2 0,002* İlköğretim 71 230,34 Lise 280 223,27 Otokratik davranış Üniversite 91 209,16 1,251 2 0,535

Araştırmaya katılan futbolcuların eğitim düzeylerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında eğitici-destekleyici davranış, demokratik davranış ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların eğitim düzeylerinin ilköğretim, lise ve üniversite olması bakımından anlamlı bir farklılık göstermezken (P>0,05), açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliği futbolcuların eğitim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (P<0,05).

Çizelge 3.3. Açıklayıcı ödüllendirici davranış tipinin eğitim düzeyi bakımından çoklu karşılaştırılması.

(I) Eğitim düzeyi (J) Eğitim düzeyi Ortalamalar farkı (I-J) Std. Hata P Lise -1,47 0,50 0,009* İlköğretim Üniversite -0,30 0,59 0,868 İlköğretim 1,47 0,50 0,009* Lise Üniversite 1,17 0,45 0,027* İlköğretim 0,30 0,59 0,868 Üniversite Lise -1,17 0,45 0,027*

Açıklayıcı ödüllendirici davranış tipinin eğitim düzeyi bakımından karşılaştırılmasında eğitim düzeyi lise olan futbolcular için elde edilen puanların eğitim düzeyi ilköğretim ve üniversite olan futbolcular için elde edilen puanlardan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (P<0,05). Buna

karşın eğitim düzeyi ilköğretim ve üniversite olan futbolcuların açıklayıcı ödüllendirici davranış tipine ilişkin elde edilen puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (P>0,05).

Çizelge 3.4. Araştırmaya katılan futbolcuların deneyimlerine göre (futbol oynama süreleri) antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Deneyim N Ortalama Std. Sapma Eğitici destekleyici davranış 187 52,83 6,67 Demokratik davranış 187 39,65 6,20 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 187 29,69 4,10 1–5 yıl

Otokratik davranış 187 18,03 3,73 Eğitici destekleyici davranış 188 52,41 5,12 Demokratik davranış 188 38,66 6,48 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 188 30,28 3,51 6–10 yıl

Otokratik davranış 188 18,44 4,48 Eğitici destekleyici davranış 50 51,86 5,53 Demokratik davranış 50 37,28 6,74 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 50 30,22 3,15 11–15 yıl

Otokratik davranış 50 18,32 3,45 Eğitici destekleyici davranış 17 51,06 4,97 Demokratik davranış 17 36,12 6,26 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 17 27,76 4,42 16 yıl ve üzeri

Otokratik davranış 17 16,41 3,39

Deneyimi 1 yıl ile 5 yıl arası olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,83±6,67 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,65±6,20 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,69±4,10 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,03±3,73 olarak tespit edilmiştir.

Deneyimi 6 yıl ile 10 yıl arası olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,41±5,12 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,66±6,48 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,28±3,51 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,44±4,48 olarak tespit edilmiştir.

Deneyimi 11 yıl ile 15 yıl arası olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,86±5,53 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 37,28±6,74 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların

ortalaması 30,22±3,15 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,32±3,45 olarak tespit edilmiştir.

Deneyimi 16 yıl ve üzeri olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,06±4,97 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 36,12±6,26 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 27,76±4,42 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 16,41±3,39 olarak tespit edilmiştir .

Çizelge 3.5. Araştırmaya katılan futbolcuların deneyimlerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması. Deneyim (yıl) N Sıra ortalamaları Ki- Kare df P 1–5 187 229,02 6–10 188 220,57 11–15 50 208,53 Eğitici destekleyici davranış 16 ve üzeri 17 187,18 2,412 3 0,491 1–5 187 238,15 6–10 188 217,86 11–15 50 191,86 Demokratik davranış 16 ve üzeri 17 165,82 9,276 3 0,026* 1–5 187 216,80 6–10 188 231,25 11–15 50 224,64 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 16 ve üzeri 17 156,15 5,882 3 0,117 1–5 187 218,58 6–10 188 229,11 11–15 50 224,87 Otokratik davranış 16 ve üzeri 17 159,59 4,825 3 0,185

Araştırmaya katılan futbolcuların deneyimlerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında, eğitici-destekleyici davranış, açıklayıcı ödüllendirici davranış ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların deneyimlerinin 1-5 yıl, 6-10 yıl, 11-15 yıl, 16 yıl ve üzeri olması bakımından anlamlı bir farklılık göstermezken (P>0,05), demokratik davranış özelliği bakımından futbolcuların deneyimleri anlamlı bir farklılık göstermektedir (P<0,05).

Çizelge 3.6. Demokratik davranış tipinin deneyim bakımından çoklu karşılaştırılması.

(I)Deneyim yılı (J)Deneyim yılı Ortalamalar farkı (I-J) Std. Hata P

6–10 0,99 0,66 0,135 11–15 2,37 1,02 0,020* 1–5 16 ve üzeri 3,53 1,62 0,029* 1–5 -0,99 0,66 0,135 11–15 1,38 1,02 0,174 6–10 16 ve üzeri 2,55 1,62 0,116 1–5 -2,37 1,02 0,020* 6–10 -1,38 1,02 0,174 11–15 16 ve üzeri 1,16 1,79 0,517 1–5 -3,53 1,62 0,029* 6–10 -2,55 1,62 0,116 16 ve üzeri 11–15 -1,16 1,79 0,517

Demokratik davranış tipinin deneyim bakımından karşılaştırılmasında deneyimi 1-5 yıl arasında olan futbolcular için elde edilen puanların deneyimleri 11-15 yıl arası ve 16 yıl ile daha fazla olan futbolcular için elde edilen puanlardan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (P<0,05). Buna karşın deneyimi 1-5 yıl olan futbolcularla deneyimi 6 -10 yıl olan futbolcular arasında, deneyimi 6-10 yıl olan futbolcularla deneyimi 11-15 yıl olan futbolcular arasında, deneyimi 16 yıl ve daha fazla olan futbolcularla deneyimi 6-10 yıl arasında olan ve deneyimi 11-15 yıl arasında olan futbolcuların demokratik davranış tipi için elde edilen puanlar bakımından aralarında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (P>0,05).

Çizelge 3.7. Araştırmaya katılan futbolcuların mevkilerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Mevki N Ortalama Std. Sapma

Eğitici destekleyici davranış 47 51,87 5,05 Demokratik davranış 47 38,13 6,27 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 47 29,94 3,33 Kaleci

Otokratik davranış 47 18,26 3,67 Defans Eğitici destekleyici davranış 189 53,01 6,50

Çizelge 3.7. (Devam) Araştırmaya katılan futbolcuların mevkilerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Demokratik davranış 189 39,24 5,93 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 189 30,20 3,87 Otokratik davranış 189 18,50 4,45 Eğitici destekleyici davranış 144 51,47 5,58 Demokratik davranış 144 37,88 7,25 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 144 29,53 3,73 Orta saha

Otokratik davranış 144 17,74 3,69 Eğitici destekleyici davranış 62 53,63 4,59 Demokratik davranış 62 40,31 5,68 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 62 29,98 4,09 Forvet

Otokratik davranış 62 18,13 3,74

Kalecilerin eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,87±5,05 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,13±6,27 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,94±3,33 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,26±3,67 olarak tespit edilmiştir. Defans oyuncularının, eğitici destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 53,01±6,50 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,24±5,93 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,20±3,87 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,50±4,45 olarak tespit edilmiştir. Orta saha oyuncularının, eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,47±5,58 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 37,88±7,25 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,53±3,73 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 17,74±3,69 olarak tespit edilmiştir. Forvet oyuncularının, eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 53,63±4,59 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 40,31±5,68 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,98±4,09 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,13±3,74 olarak tespit edilmiştir.

Çizelge 3.8. Araştırmaya katılan futbolcuların mevkilerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması. Mevki N Sıra ortalamaları Ki- Kare df P Kaleci 47 206,74 Defans 189 229,84 Orta saha 144 201,74 Eğitici destekleyici davranış Forvet 62 253,15 8,723 3 0,033* Kaleci 47 205,55 Defans 189 228,83 Orta saha 144 206,27 Demokratik davranış Forvet 62 246,62 5,814 3 0,121 Kaleci 47 215,52 Defans 189 232,86 Orta saha 144 205,34 Açıklayıcı ödüllendirici davranış Forvet 62 228,93 4,150 3 0,246 Kaleci 47 225,06 Defans 189 230,17 Orta saha 144 209,70 Otokratik davranış Forvet 62 219,78 2,160 3 0,540

Araştırmaya katılan futbolcuların mevkilerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında demokratik davranış, açıklayıcı ödüllendirici davranış ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların kaleci, defans oyuncusu, orta saha oyuncusu ve forvet oyuncusu olarak oynamaları bakımından anlamlı bir farklılık göstermezken (P>0,05), eğitici-destekleyici davranış özelliği futbolcuların mevkilerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir (P<0,05).

Çizelge 3.9. Eğitici destekleyici davranış tipinin mevkiler bakımından çoklu karşılaştırılması.

(I) Mevki (J) Mevki Ortalamalar farkı (I-J) Std. Hata P Defans -1,14 0,95 0,231 Orta saha 0,40 0,98 0,683 Kaleci Forvet -1,76 1,13 0,119 Kaleci 1,14 0,95 0,231 Orta saha 1,54 0,64 0,017* Defans Forvet -0,62 0,85 0,468 Kaleci -0,40 0,98 0,683 Defans -1,54 0,64 0,017* Orta saha Forvet -2,16 0,88 0,015* Kaleci 1,76 1,13 0,119 Defans 0,62 0,85 0,468 Forvet Orta saha 2,16 0,88 0,015*

Eğitici destekleyici davranış tipinin mevkiler bakımından karşılaştırılmasında, orta saha oyuncuları için elde edilen puanların defans ve forvet oyuncuları için elde edilen puanlardan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (P<0,05). Buna karşın diğer mevkilerde oynayan oyuncular arasında eğitici destekleyici davranış tipi için elde edilen puanlar bakımından anlamlı bir farklılık bulunmamıştır (P>0,05).

Çizelge 3.10. Araştırmaya katılan futbolcuların aylık gelir durumlarına göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Aylık Gelir Durumu (TL) N Ortalama Std. Sapma Eğitici destekleyici davranış 307 52,77 5,98 Demokratik davranış 307 39,10 6,46 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 307 29,86 3,88 0–250

Otokratik davranış 307 18,16 4,23 Eğitici destekleyici davranış 65 52,08 5,58 Demokratik davranış 65 37,70 6,53 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 65 30,52 3,11 251–500

Otokratik davranış 65 17,89 3,49 Eğitici destekleyici davranış 39 50,64 5,99 Demokratik davranış 39 39,13 6,35 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 39 29,38 4,05 501–750

Otokratik davranış 39 18,90 3,47 Eğitici destekleyici davranış 31 52,71 4,65 Demokratik davranış 31 38,10 6,01 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 31 30,03 3,91 751 ve üzeri

Otokratik davranış 31 17,97 3,90

Aylık gelir durumu 0–250 TL arasında olan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,77±5,98 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,10±6,46 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,86±3,88 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,16±4,23 olarak tespit edilmiştir. Aylık gelir durumu 251–500 TL arasında olan futbolcuların eğitici destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,08±5,58 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 37,70±6,53 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,52±3,11 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 17,89±3,49 olarak tespit edilmiştir. Aylık gelir durumu 501–750 TL arasında olan futbolcuların eğitici destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 50,64±5,99 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,13±6,35 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların

ortalaması 29,38±4,05 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,90±3,47 olarak tespit edilmiştir. Aylık gelir durumu 751 TL ve üzeri olan futbolcuların, eğitici destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,71±4,65 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,10±6,01 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,03±3,91 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 17,97±3,90 olarak tespit edilmiştir.

Çizelge 3.11. Araştırmaya katılan futbolcuların aylık gelir durumlarına göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması.

Aylık Gelir Durumu (TL) N Sıra ortalamaları Ki- Kare df P 0–250 307 226,90 251–500 65 217,79 501–750 39 183,88 Eğitici destekleyici davranış 751 ve üzeri 31 223,11 4,008 3 0,261 0–250 307 227,40 251–500 65 197,93 501–750 39 227,14 Demokratik davranış 751 ve üzeri 31 205,37 3,448 3 0,328 0–250 307 219,69 251–500 65 236,65 501–750 39 205,00 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 751 ve üzeri 31 228,40 1,732 3 0,630 0–250 307 219,74 251–500 65 214,18 501–750 39 250,29 Otokratik davranış 751 ve üzeri 31 218,00 2,291 3 0,514

Araştırmaya katılan futbolcuların aylık gelir durumlarına göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında eğitici-destekleyici, demokratik davranış, açıklayıcı-ödüllendirici davranış ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların ayda 0–250 TL, 251–500 TL, 501–750 TL, 751 TL ve üzeri kazanmaları bakımından anlamlı bir farklılık göstermemektedir (P>0,05).

Çizelge 3.12. Araştırmaya katılan futbolcuların oynadıkları lig seviyelerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede elde edilen verilerin ortalama ve standart sapmaları.

Lig seviyesi N Ortalama Std. Sapma

Eğitici destekleyici davranış 206 52,66 5,87 Demokratik davranış 206 38,68 6,70 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 206 29,84 3,73 Süper amatör

Otokratik davranış 206 18,10 3,80 Eğitici destekleyici davranış 212 52,36 5,99 Demokratik davranış 212 39,02 6,24 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 212 30,01 3,91 Birinci amatör

Otokratik davranış 212 18,21 4,34 Eğitici destekleyici davranış 24 51,92 4,59 Demokratik davranış 24 38,42 5,82 Açıklayıcı ödüllendirici davranış 24 29,96 3,43 İkinci amatör

Otokratik davranış 24 18,46 3,22

Süper amatörde oynayan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,66±5,87 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,68±6,70 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,84±3,73 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,10±3,80 olarak tespit edilmiştir. Birinci amatörde oynayan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 52,36±5,99 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 39,02±6,24 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 30,01±3,91 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,21±4,34 olarak tespit edilmiştir. İkinci amatörde oynayan futbolcuların eğitici-destekleyici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 51,92±4,59 olarak, demokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 38,42±5,82 olarak, açıklayıcı ödüllendirici davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 29,96±3,43 olarak ve otokratik davranış özelliklerine ilişkin puanların ortalaması 18,46±3,22 olarak tespit edilmiştir.

Çizelge 3.13. Araştırmaya katılan futbolcuların oynadıkları lig seviyelerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması.

Lig seviyesi N Sıra ortalamaları Ki- Kare df P Süper amatör 206 223,51 Birinci amatör 212 221,47 Eğitici destekleyici davranış İkinci amatör 24 204,54 0,476 2 0,788 Süper amatör 206 220,28 Birinci amatör 212 224,17 0,366 2 0,833 Demokratik davranış İkinci amatör 24 208,38 Süper amatör 206 216,05 Birinci amatör 212 227,20 Açıklayıcı ödüllendirici davranış İkinci amatör 24 217,98 0,822 2 0,663 Süper amatör 206 219,97 Birinci amatör 212 221,83 Otokratik davranış İkinci amatör 24 231,79 0,188 2 0,910

Araştırmaya katılan futbolcuların oynadıkları lig seviyelerine göre, antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında, eğitici destekleyici, demokratik davranış, açıklayıcı ödüllendirici davranış ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların süper amatör, birinci amatör ve ikinci amatör ligde oynamaları bakımından anlamlı bir farklılık göstermemektedir (P>0,05).

Çizelge 3.14. Araştırmaya katılan futbolcuların takım kaptanlığı yapıp yapmama durumuna göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması.

Kaptanlık

durumu N Sıra ortalamala rı Mann- Whitney U Z P Evet 252 227,03 Eğitici destekleyici davranış Hayır 190 210,62 21830,500 -1,344 0,179 Evet 252 212,35 Demokratik davranış Hayır 190 230,22 21673,500 -1,462 0,144 Evet 252 221,82 Açıklayıcı ödüllendirici davranış Hayır 190 217,56 23136,000 -0,350 0,727 Evet 252 204,36 Otokratik davranış Hayır 190 240,88 19668,000 -2,994 0,003*

Araştırmaya katılan futbolcuların takım kaptanlığı yapıp yapmama durumuna göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında, eğitici destekleyici, demokratik ve açıklayıcı ödüllendirici davranış özellikleri futbolcuların takım kaptanlığı yapıp yapmama durumu bakımından anlamlı bir farklılık göstermemektedir (P>0,05). Buna karşın otokratik davranış özelliği bakımından futbolcuların takım kaptanlığı yapıp yapmama durumu bakımından anlamlı bir farklılık bulunmuştur (P<0,05).Bu karşılaştırmada takım kaptanlığı yapmayan futbolcuların otokratik davranış özelliğine ilişkin puanları takım kaptanlığı yapan futbolcuların otokratik davranış özelliğine ilişkin puanlarından daha yüksek bulunmuştur.

4. TARTIŞMA

Konya il ve ilçelerinde amatör liglerde yer alan 442 amatör futbolcunun katılımıyla yapılan; amatör futbolcuların antrenörlerde bulunmasını istedikleri liderlik tarzlarının tespitini içeren çalışma bulguları, literatür bilgileri ışığında tartışılmıştır.

Konya İlinde ve İlçelerinde Amatör Futbolcuların Antrenörlerde Bulunmasını İstedikleri Liderlik Tarzlarının Tespiti için yapılan bu çalışmada araştırmaya katılan futbolcuların eğitim düzeyine göre değerlendirme yapılmış ve futbolcuların eğitim düzeylerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında eğitici-destekleyici, demokratik ve otokratik davranış özellikleri futbolcuların eğitim düzeylerinin ilköğretim, lise ve üniversite olması bakımından anlamlı bir farklılık göstermezken (P>0,05) açıklayıcı-ödüllendirici davranış özelliği futbolcuların eğitim düzeylerine göre anlamlı bir farklılık göstermiştir(P<0,05) (çizelge 3.2).Açıklayıcı-ödüllendirici davranış tipinin eğitim düzeyi bakımından karşılaştırılmasında eğitim düzeyi lise olan futbolcular için elde edilen puanlar, eğitim düzeyi ilköğretim ve üniversite olan futbolcular için elde edilen puanlardan anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (P<0,05)(çizelge 3.3).

Yılmaz (2008) yaptığı araştırmada futbol, voleybol, hentbol, badminton ve güreş branşlarında faaliyet gösteren sporcuların eğitim düzeyine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerinin karşılaştırılmasında eğitici-destekleyici, demokratik, otokratik ve açıklayıcı-ödüllendirici davranış özellikleri sporcuların eğitim düzeylerinin ilköğretim, lise ve üniversite olması bakımından anlamlı bir farklılık göstermediği bilgisine ulaşmıştır. Yılmaz’ın çalışmasında futbol, hentbol, badminton, voleybol ve güreş branşları birlikte değerlendirilmiştir. Bu çalışma sadece amatör futbolcuları içermektedir. Elde edilen verilerdeki farkın bu gruplamadan kaynaklandığı düşünülmektedir.

Araştırmaya katılan futbolcuların deneyimlerine göre yani futbol oynama sürelerine göre antrenörlerinin liderlik özelliklerini değerlendirmede, deneyimi 1-5 yıl, 6-10 yıl,11-15 yıl,16 yıl ve