Sosyal Sorumluluk Eğitim Faaliyetlerinin Planlanması

Barber ve Venkatachalam (2013), üniversitelerin müfredatlarını öğrencileri sosyal sorumluluk sahibi ve katılımcı vatandaşlar olarak yetiştirmeye yardımcı olacak şekilde yeniden düzenlemeleri gerektiğini ifade eder. Eğitim programlarında, öğrencilere sosyal sorumluluk bilinci kazandırmaya yönelik düzenlemeler yapılırken, hazırlanan programların içeriğine özen gösterilmesi önemlidir. Schlechty (1990) bir program içeriği hazırlanırken zenginlik ve dokuya dikkat edilmesi gerektiği yönündeki görüşünü şu örnekle açıklar: ‘Zenginlik ve dokuya dikkat edilmediğinde öğrenciler okumayı sökebilirler, fakat okumanın sıkıcı olduğunu düşünürler.’ Bu örnek tüm eğitim faaliyetleri için geçerlidir. Öğrencilerin, içeriği anlamlı ve keyifli bulmaları eğitimin sürekliliği açısından önemlidir. Öğrencilerin sosyal sorumluluk faaliyetlerine ilgi duyması, aktif katılım için motive olması ve uzun vadede bu faaliyetlere katılmayı sürdürmesi ancak öğrencilere içerik açısından zengin, anlamlı, keyif alacakları bir program sunulmasıyla sağlanabilir. İçerik belirlenirken hem çevre duyarlılığı, insan hakları, eşitlik gibi evrensel değeri olan hem de üniversitenin içinde bulunduğu şehrin, ülkenin yerel sorunlarına hitap eden konular seçilmesi anlamlı olacaktır. İleriki yıllarda yaşam koşullarının değişmesi ile birlikte insanların ihtiyaç duyacağı konuların değişmesi kaçınılmazdır. Bugün yapılması gereken, öğrencileri bu ihtiyaçları tespit edebilecek, ihtiyaçlara yönelik projeler üretebilecek ve uygulayabilecek bilinç ve becerilere sahip bireyler olarak yetiştirmeye gayret etmektir. Eğitim programlarının ayrıca öğrencilere ‘deneyimleyerek öğrenme' (Dewey, 2007) fırsatları sunması da önemli görülmektedir. Dewey (2007), öğrenme sürecinde deneyimin önemini 'Yaşamak onu uygulamaktır, bunun tersi suya girmeden yüzme öğrenme olur.' sözleri ile ifade eder. Bireylere çocukluk yaşlarından itibaren doğanın, insanların, hayvanların değerli olduğunun; saygılı davranma, adaletli olma, empati kurma gibi değerlerin benimsenmesi gerektiğinin anlatılması önemlidir. Fakat, kişilerin gerek aile

42

çevrelerinde gerekse okul yaşamlarında bu gibi kavramları çok kez duymuş olmaları onların bu tutumları benimsemeleri için yeterli olamamaktadır. Ayrıca, kişiler toplumun farklı kesimlerinin varlığından haberdar olsalar bile, birebir temas etmeden birbirlerini gerçek anlamda tanımaları, anlamaları ve doğru iletişim kurmaları zordur. Dolayısıyla, sosyal sorumluluk faaliyetlerinin amacına ulaşması için öğrencilere farklı hayatları tanıma ve paylaşımda bulunma imkanı sağlaması büyük öneme sahiptir.

Berman (2015), sosyal sorumluluk eğitiminde atılacak ilk adımın, öğrencilerle birey-toplum ilişkisi hakkında karşılıklı konuşma ortamı yaratmak olduğunu ifade eder. Yükseköğretim kurumlarının, öğrencilerin ezberci bir anlayışla kendilerine sunulan bilgiyi depoladığı değil, kavramları, olguları, olayları anlamlandırmak için sorular sorduğu, sorguladığı, analiz ettiği yerler olması gerektiği prensibi sosyal sorumluluk eğitiminde de göz ardı edilmemelidir. Berman (2015), gençlerin sosyal sorumluluk bilincini geliştirme sürecinde sosyal gelişimlerine vurgu yapan sorular sordurmanın önemine vurgu yapar ve ‘Benim yaşam biçimim başkalarının hayatları için ne ifade ediyor? Gelecekten ne umut ediyorum ve dünyanın nasıl bir yer olmasını istiyorum? Kamu yararı ve zenginliği için halk, toplum ve dünya toplumları olarak hep birlikte ne yapabiliriz? Daha adil, barışçıl ve çevreye duyarlı bir dünya yaratmaya nasıl katkıda bulunabilirim?’ gibi sorular sormalarının teşvik edilmesi gerektiğini ifade eder. Öğrenciler bu sorulara cevap aramaya yönlendirildiklerinde, sosyal sorumluluğun önemini daha iyi idrak etmeleri, yaptıkları işi anlamlı bulmaları ve dolayısıyla sosyal sorumluluk projelerine daha aktif katılım sağlamaları kolaylaşacaktır. Öğrencilerin yaptıkları çalışmaların gerçek bir amaca hizmet ettiğini bilmeleri de önemlidir. Barber ve Venkatachalam'ın (2013) ifade ettiği gibi, gerçek bir amaca hizmet eden projeler, öğrencilerin derse karşı ilgisini artırır ve daha iyi öğrenmelerini sağlar. Diğer bir deyişle, eğitim kurumları sosyal sorumluluk konusunu bölüm derslerine entegre ettiklerinde, bu akademik başarıdan ödün vermek anlamına gelemeyeceği gibi, öğrenciler bu çalışmaları anlamlı bulduğundan dolayı daha sıkı çalışmaları ve akademik başarılarının artması mümkün olacaktır.

Sosyal sorumluluk; gönüllülük, çevre, yardımseverlik gibi birçok farklı konu ile ilgilidir. Dolayısıyla, bir bireyin sosyal sorumluluk sahibi olması, bu konularda bilinç, duyarlılık ve deneyim sahibi olması ile mümkündür. Berman (2015), başlarda sosyal sorumluluk eğitiminin farklı yönlerinin birbirinden bağımsız ele alınırken, günümüzde

43

sosyal sorumluluğun tüm yönlerini -işbirlikçi öğrenme, çok kültürlü eğitim, ahlaki gelişim, çevre eğitimi gibi-harmanlayan eğitim deneyimlerinin öne çıkmakta olduğunu ifade etmektedir. Yükseköğretim kurumlarındaki sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bu anlayışla planlanması ve uygulanması önemli görülmektedir. Hem bilimsel çalışmaların sosyal sorumluluk konuları ile ilişkilendirildiği hem de sosyal sorumluluğu oluşturan konuların birbirine entegre edildiği eğitim-öğretim faaliyetlerinin öğrencilere önemli katkılar sağlaması mümkündür.

Sosyal sorumluluk eğitiminde öğrenme ortamı büyük önem taşımaktadır. Wortrock’a (2002) göre, öğrenme ortamı beynin en iyi öğreneceği şekilde düzenlendiğinde, öğrenme kendiliğinden meydana geleceği gibi memnuniyet verici de olacaktır. Berman (1990), bu konuya verdiği önemi şu sözlerle ifade eder: “Sosyal farkındalık için ne öğrettiğimizden daha önemlisi hangi yolla ve nasıl bir sınıf, okul kültürü içerisinde öğrettiğimizdir.” Berman’a göre, sosyal sorumluluk eğitiminin gerçekleşebilmesi için, okulları ve sınıfları yetki, iş birliği, şefkat ve saygıya değer veren bir kültür oluşturacak şekilde yeniden düzenlemek gerekir. Engelli bireylerin ayrımcılığa maruz kaldığı, şiddet dilinin hâkim olduğu veya doğaya, hayvana zarar vermenin normal sayıldığı bir ortamda öğrencilere sosyal sorumluluk bilinci ve duyarlılığı kazandırmak mümkün olmayacaktır.

Eğitim faaliyetlerinin amacına ulaşmasında en büyük etkenlerden biri motivasyondur. Öğrencilerin sosyal sorumluluk faaliyetlerine istekle ve devamlı olarak katılmaları için onlara çeşitli şekillerde motivasyon sağlamak önemlidir. İlk olarak, öğrencilerin çalışmalarının sonucunda başarı ve gurur duygusunu yaşamaları (Schlechty, 1990) onları motive edecek bir faktördür. Schlechty'e (1990) göre, öğrencilerin gerçekten önemli bir iş başardıklarını hissetmeleri onların kendilerini algılama biçimini etkilemektedir. Diğer bir deyişle, başarma hissi öğrencilerin kendine güven duygularının artmasına, dolayısıyla olumlu değişim yaratabilecek güce sahip olduklarını fark etmelerine yol açacaktır. Bu sebeple, eğitimcilerin öğrencilerin anlamlı işler başardıklarını, daha fazlasını başarabilecek potansiyele sahip olduklarını ve bu başarının hem kendileri hem çevreleri için büyük önem taşıdığını fark etmelerine yardımcı olması önemlidir. Bunun yanı sıra, günümüzde üniversitelerde öğretmenler öğrencileri motive etmek amacıyla akıllı tahta, dokunmatik tablet, oyunlar ve karma gerçeklikler gibi yeni teknolojileri sıklıkla kullanırlar (Abed ve diğ., 2015). Teknolojinin sosyal sorumluluk eğitim faaliyetlerine entegre edilmesi, teknoloji

44

kullanımı konusunda ilgili, hevesli ve yetkin olan üniversite kuşağı genç bireyler için önemli bir motivasyon kaynağı olacaktır.

2.7.3 Sosyal Sorumluluk Eğitimi Sürecine Tüm Paydaşların Dahil Edilmesi