Sosyal medyanın topluma sağladığı yararlar kadar, yanlış ve bilinçsiz kullanım sebebiyle ortaya çıkan çeşitli zararları da bulunmaktadır. Bu za-rarları sosyal medyanın bireyler üzerindeki psikolojik ve fiziksel etkileri ile sosyal yaşama, eğitime ve dilin kullanımına etkileri olarak beş farklı başlık altında değerlendirmek mümkündür.
Psikolojik Etkileri
Bilinçsiz sosyal medya kullanımı bireyde stres, saldırganlık, anksiyete, depresyon, çeşitli kişilik bozuklukları gibi birçok psikolojik temelli ra-hatsızlığa sebep olabilmektedir [1, 2, 3].
Sosyal medyanın bireyler üzerinde yol açtığı çok sayıda psikolojik te-melli rahatsızlık bulunmaktadır. Bunlara Nomofobi, Photolurking, Phub-bing, Telebaskı, Hikikomori, Ego Sörfü, Siberhondrik, Cheesepodding, Enfornografi, Gelişmeleri Kaçırma Korkusu (FOMO) ve Wikipedializm gibi hastalıklar örnek olarak verilebilir.
Sosyal medya ve internet bağımlılığı psikolojik bağ-lamda bireylerin en çok kar-şılaştığı problemlerden biri olarak görülmektedir. Dijital bağımlı bireyin hayat kalitesi her yönüyle düşmekte ve kişi-nin bağımlılığı ileriki safhala-rında ciddi tıbbi tedavi gerek-tirmektedir [4, 5, 6].
Yapılan araştırmalar bi-reylerin sosyal medya plat-formlarında takip ettikleri kullanıcıların hayatlarını kıs-kandıklarını ve kendi hayat-ları ile karşılaştırdıkhayat-larında büyük umutsuzluk ve üzüntü içerisine girdiklerini
göster-mektedir. Bireyi psikolojik buhrana sürükleyen bu durumun, aynı zaman-da kişinin yetersizlik ve özgüvensizlik duygularını zaman-da tetiklediği görül-mektedir [7].
Sosyal medyanın özellikle geceleri uzun saatler boyu kullanımı uyku problemlerini de beraberinde getirmektedir [8, 9].
Fiziksel Etkileri
Bilinçsiz sosyal medya kullanımı bireyde boyun düzleşmesi, boyun ve bel fıtığı, kamburluk, geçmeyen yorgunluk, çeşitli iskelet bozuklukları, kemik ve kas ağrıları gibi birçok fiziksel rahatsızlığa sebep olabilmekte-dir [1, 10].
Teknolojik aletlerin kullanımı-na bağlı olarak ekran karşısındaki sürenin artması bireylerde göz ku-ruluğu, bulanık görme, göz kanlan-maları, göz yorgunluğu ve geçici görme kaybı gibi çeşitli göz hasta-lıklarına yol açabilmektedir [10].
Sosyal medya bağımlısı birey, za-man içerisinde günlük ihtiyaçlarını gidermek için dahi ayıracak vakit bulamamaktadır. Sosyal medya ile olan bağlantısını koparamayan bireylerde görülen dengesiz, yeter-siz ve sağlıksız beslenme sonucu ise obezite kendini göstermektedir [11].
Birey sosyal medyada geçirdiği sürenin farkına varmayarak uzun saatler boyunca hareketsiz kalabil-mektedir. Bu hareketsizlik birey-lerde; hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları, diyabet gibi hastalık-lara davetiye çıkarmaktadır [12].
Sosyal Etkileri
Sosyal medyada fazla vakit geçirmek, bireyleri gerçek sosyal hayattan alıkoymakta ve diğer bireylerle olan iletişimlerini sekteye uğratabilmek-tedir. Bu durum toplumda asosyal bireylerin ortaya çıkmasına sebep ola-bilmektedir [13, 14].
Sosyal medya platformlarındaki nefret söylemleri ve linç kültürü ile dijital oyunların yol açtığı şiddet eğilimleri; bireyin sosyal çevresine kar-şı agresif davranışlarda bulunmalarına ve şiddete meyilli olmalarına yol açabilmektedir [15, 16].
Sosyal medyanın aşırı kullanımı bireyin aile ve arkadaşlık ilişkilerinde problemler yaşanmasına, çevresiyle olan iletişiminde kopmalar görülme-sine, mesleki ve akademik başarısının düşmesine sebep olabilmektedir [17].
Bireyin sosyal medyada yaşadığı problemleri takıntı haline getirerek gerçek hayatına yansıtması, çevresiyle ilişkisinin bozulmasına sebebiyet verebilmektedir [18].
Sosyal medyayı aktif kullanan bireylerin karşı cinsle olan etkileşim-lerden dolayı partnerleri ile aralarında kıskançlık yaşanabilmekte ve bu durum çiftler arasında ciddi kavgalar ile ayrılıklara yol açabilmektedir [4, 19].
Eğitime Etkileri
Sosyal medya bilinçsiz kullanıldığında öğrencilerin eğitim hayatlarını olumsuz etkileyen bir faktör olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda sosyal medya platformlarında bulunan yanlış bilgiler öğrencilerin öğren-melerini olumsuz etkileyebilmektedir [20].
Sosyal medyanın bilinçsiz kullanımı ayrıca öğrencilerin dikkatlerini dağıtarak derslerinden uzaklaşmalarına yol açabilmekte ve bu durum zaman içerisinde sosyal medya bağımlılığını ortaya çıkarabilmektedir.
Sosyal medya özellikle sınavlara hazırlık dönemindeki öğrencilerin ders çalışmaya odaklanmalarını engelleyerek sınav puanlarını ve akademik başarılarını düşürebilmektedir [17, 19].
Dile Etkileri
Sosyal medya platformlarını kullanan bireyler, birbirleriyle yazılı ile-tişim kurarken dilin kullanımına ilişkin gerekliliklerini göz ardı etmekte;
imla kurallarını ise tamamen yok saymaktadır. Bu çerçevede dili tama-men farklı bir yapıya evirerek kullanan bireyler; sosyal medyadaki özen-siz tavırlarıyla dilin yozlaşmasına ve dilden uzaklaşmaya sebep olabil-mektedir [21].
Yapılan araştırmalar yeni nesil sosyal medya kullanıcılarının daha hızlı iletişim kurmayı sağladığı gerekçesiyle, sosyal medya platformları üze-rinden kelimeler aracılığıyla değil “emojiler” yoluyla anlaştığını göster-mektedir. Bu durum bireylerin zaman içerisinde dil yeterliliklerini kay-betmelerine ve kelime dağarcıklarının kısır kalmasına yol açabilmektedir [22].
Bireyler sosyal medya platformlarında Türkçe’nin öge dizilişi ve ses uyum kurallarına dikkat etmeden paylaşım ve mesajlaşmalar gerçekleş-tirmekte; “slm, mrb, kib, tşk” gibi dilde yeri olmayan birçok kısaltma ile birlikte, Türkçe’de var olmayan “likelamak, stalklamak, post atmak, story atmak” gibi farklı kelimeleri de sıklıkla kullanmaktadır [22].
Sosyal medya aracılığıyla birçok argo sözcük ve küfür içeren kelime-lerin kısaltmalarını kullanarak cinsiyetçi söylemler ile nefret söylemleri gerçekleştiren bireyler; sosyal medya platformlarındaki bu kaba söylem-lerini zamanla sosyal yaşamlarında da kullanmaya başlamaktadır. Bu çer-çevede, argo ve küfür içeren söylemlerin özellikle genç yaştaki sosyal medya kullanıcıları arasında oldukça yaygınlaştığı dikkati çekmektedir [23].