Yeni medya tüm toplumsal hayatımızı değiştirdiği gibi, yurttaşları ve yöneticileri de değiştirdi, yönlendirdi.
Bugün yurttaşlar; yeni medya aracılığıyla da siyasetin gündemini oluşturmakta, bu gündemi tartışmakta, kararları değiştirmekte, etkilemekte iken; iktidar sahipleri de yeni medya ağlarında yurttaşlarla bir araya gelerek fikirlerini paylaşmakta, kararların alınması sırasında yurttaşlara danışabilmekte, ilgili kararları açıklayabilmekte, yurttaşları siyasi perspektifleri hakkında bilgilendirebilmektedirler.
Yeni medyanın katılımcı demokrasiyi teşvik eden özelliklerini yukarıda sıralamıştık, bu özelliklerden karşılıklı etkileşim ve siyasetin tartışılabileceği bir kamusal alan oluşturması siyasete katılım aracı olmasındaki rolüne dikkat çekmektedir.
Yeni medyanın siyasete katılım ve politika yayma aracı olarak kullanılması yaşadığımız dönem itibariyle kaçınılmaz bir sonuçtur. Deterministik bir bakışla, teknoloji geliştiği için, siyaset alanında sosyal ağlar kullanılmaya başlandı demek çok doğru olmayabilir ancak bu tıpkı daha önce kitle iletişim araçlarının siyasete katılım için kullanılması, siyasi ve günlük yaşamın bir parçası olması gibi hem bir sonuç hem de bir gerekliliktir.
80
Ülke nüfusunun 52 milyonu aktif sosyal medya kullanıcısı iken; miting alanlarına seçmen toplamak, zaman ve mekâna sıkışıp kalmak yerine; seçim öncesi, sonrası her süreçte seçmenlere iki tık kadar uzakta olabilecekleri bir ağa, bir kamusal alana sahip olmak siyasiler için ele geçirilmez bir fırsattı ve değerlendirmekten kaçınmadılar.50
Bugün dünya üzerinde, demokratik ya da antidemokratik, neredeyse her ülkenin liderinin Twitter veya Instagram hesabı bulunmaktadır. Siyasi parti liderleri Twitter’da tweetlemektedir. Her muhalif grup, dijital olarak protesto düzenleyebilmektedir. Dijital protestolar, dijital aktivizm hareketlerinin bir parçasıdır. Bu protestolar, kimi zaman sadece bir etiket ya da yorum (mention) altında, kimi zaman Facebook gruplarında, kimi zaman sanal kampanyalarla, kimi zaman e-mail gruplarında bildiri dağıtılarak yapılabileceği gibi, hacktivizm gibi illegal örnekleri de mevcuttur. Hacktivizm, aktivist grupların seslerini duyurmak için çeşitli devlet kurumları, NATO vb. uluslararası örgütlerin internet sitelerini, veri bankalarını hackleyerek veya veri sızdırarak gerçekleştirilen eylemlerdir.
Sivil toplum kuruluşlarının tamamı sosyal ağlarda yerini almıştır, sendikalar sosyal ağlarda üyeleriyle iletişimde kalmakta ve onları harekete geçirebilmektedir.
Siyasetçilerin sosyal ağları kullanıyor olması yurttaşlar için bir fırsattır. Bu sayede kamu politikalarına şekil verme sürecinde yurttaşlar seslerini, siyasetçilere duyurabilecek bir alana sahip olmaktadır.
Antidemokratik ülkelerde ise muhalif fikirlerin ana akım medyada yer bulamaması gibi durumların önüne de geçen yeni medya, yurttaşların ideolojilerini paylaşabileceği, fikirlerini tartışabileceği şeffaf bir kamusal alan sağlamaktadır.
50 Türkiye’de internet ve sosyal ağların kullanımı hakkındaki istatistikler için bkz: Dijilopedi “2019 Türkiye
İnternet Kullanım ve Sosyal Medya İstatistikleri”; www.dijilopedi.com/2019-turkiye-internet-kullanim- ve-sosyal-medya-istatistikleri (Erişim Tarihi: 03.12.2019)
81
Bu kamusal alanı birçok siyasi ve onların seçmeni kullanmaktadır. Yeni medya uygulamalarından ve siyasilerin aktif olarak kullandıkları sosyal ağ olan Twitter’da Türk siyasilerinin Kasım 2019 itibariyle takipçi ve etkileşim sayıları şöyledir:
Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı, Takipçi Sayısı: 14.356.828, Tweet Sayısı: 6.362, Erdoğan attığı son tweete karşı yaklaşık 28 bin retweet almıştır.
Kemal Kılıçdaroğlu, CHP Lideri, Takipçi Sayısı: 6.639.545. Tweet Sayısı: 3.693, son tweetine karşılık 1.161 retweet almıştır.
Merak Akşener, İYİ Parti Lideri Takipçi Sayısı: 3.293.039, Tweet Sayısı: 10.531, son tweetine karşılık 1.121 retweet almıştır.
Devlet Bahçeli, MHP Lideri Takipçi Sayısı: 5.004.230, Tweet Sayısı: 5.550, son tweetine karşılık 1754 retweet almıştır.
Donald Trump, ABD Başkanı, Takipçi Sayısı: 68.030.022 milyon, Tweet Sayısı: 47.584, son tweetine karşılık 17.920 retweet almıştır.
Benjamin Netenyahu, İsrail Başbakanı, Takipçi Sayısı:1.708.649 milyon, Tweet Sayısı: 5788, son tweetine karşılık 266 retweet almıştır (Twitter, 2019).
Türk ve dünya siyasileri, Twitter’ı destekçilerine, muhaliflerine ulaşmak için kullanıyor. Türkiye siyasetçilerinin, Twitter hesapları resmi içeriklere sahip olmasına ve siyasi kimliklerinin devamı görünümünde olmasına karşın, meclis ya da basın toplantılarındaki sert üsluplarının neredeyse hiç yer almadığı, sosyal medya profesyonelleri tarafından yönetilen hesaplardır.
Bu hesapların yurttaşlarca takip edilirliği, etkileşimi yüksektir. Bu anlamda, profesyonellerin yönettiği AK Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Twitter hesabına, özellikle derdi ve sorunu olan kişilerin yanı sıra; Erdoğan’a olan ilgilerini göstermek, onu desteklemek için etkileşimde bulunanlar da mevcuttur. Erdoğan’ın hesabından yurttaşla etkileşime aleni olarak geçilmese de bu hesabın mention bölümünde yurttaşlar birbirleriyle iletişime geçmektedir, bu da bir çeşit örgütlenme, dernekleşme faaliyeti olarak siyasete katılımdır. Burada, kendileriyle aynı düşüncede olan yurttaşlarla tanışabildikleri gibi, aynı zamanda tartışabilir, fikirlerini paylaşabilirler.
82
Ancak, Erdoğan’ın sosyal medya hesaplarında meydana gelen etkileşimlerin bir kısmı da Eroğul’un katılımın sınırlılıklarında ifade ettiği dizgeye karşıtlık olarak oluşan olumsuz katılımdır.
Öte yandan, katılımın ideolojik ortamını da oluşturması ve yurttaşa can güvenliğinin korunarak siyasal hayata katılım olanağı vermesi ile de yeni medya siyasete katılım aracı olarak işaretlenmelidir.
Sosyal medyanın devlet yönetimine katılmış politikacılar tarafından kullanılmasının yanı sıra, yurttaşın kullanımına da açık olması ve hatta yurttaşlar tarafından yönetilen bir medya olması sebebiyle sosyal medya katılımın yollarını hem yurttaş hem de devlet yönetimine katılan siyasiler açısından genişletmiştir.
Yurttaş gazetecilerin kanallarından canlı yayınlarına katılan siyasetçilerin, yurttaşların sorularına açık bir şekilde şeffaf bir ortamda yanıtlamaları, TV üzerinden yayınlanan programlara Twitter’dan yöneltilen canlı sorulara yanıt vermeleri, yerel sosyal ağlardan ekşisözlük’e seçim öncesi ve sonrası konuk olarak sözlük kullanıcılarının canlı akışta sorularını yanıtlamaları gibi birçok seçeneği kullanabilmektedir.
Bugün sosyal medya kullanıcılarının pek çoğu, siyasetçilerin sosyal medya hesaplarını takip ederek; gündemden haberdar oluyor, devletin bilerek veya gerek duymayarak yurttaşlarla paylaşmadığı birçok bilgiyi tanımadığı kişileri takip ederek (ekonomistler, bağımsız siyasi düşünürler, yabancı gazeteciler ya da bağımsız gazeteciler gibi kanaat önderleri ya da tamamen bölgesel bir lider, muhalefet liderleri, alakasız görünen troll hesaplar vb.) elde etmeye çalışıyorlar.
Geçtiğimiz yüzyılın son yıllarında zirveye ulaşan apolitizasyon akımı, sosyal medya ile gerilemiş gözüküyor. Bugün en azından birçok yeni medya kullanıcısı katılımcı davranışlar gösterirken, katılmayanlar da takip ettikleri hesaplar aracılığıyla ilgilenmeye başlıyorlar. Siyasete ilgi gösterme; beraberinde gündemi takip etme, toplumsal
83
sorunlardan haberdar olma, bu sorunlara karşı duyarlı hale gelme gibi sonuçlar doğururken, sürerlilik ve ilginin sürekliğin de beraberinde getirir. Breese’e göre, bu kamusal alanın sürekliliğiyle toplumsal hareketler tıklama eyleminden gerçek eyleme dönüşmektedir (Breese, 2011).