Türk modernleşme projesinin genel itibariyle yazıda da sıkça vurgulandığı haliyle “aile odak- lı modernleşme” oluşu cinsiyetlendirilmiş – ve dolayısıyla patriarkal – bir toplum tezahürüne dayanıyor. Erkeklerin modern bir ulus devlet kurduğu, kadınların ise bu süreçte modern aileler kurarak, neslin devamının sağlanması ve ideolojik yeniden üretiminin aktarılması açısından iş- lev gördüğü bir modernizasyon hamlesi öne çıkmıştır. Türk Kadın Yolu dergileri üzerinden yazıda tartışılmaya çalışılan ise, derginin yayınlandığı süre içerisinde modernleşme ile birlikte kurduğu paralel dilin bir okumasını yapmaktır. Nezihe Muhiddin’in kadınların siyasal alana katılımı ve hakları açısından verdiği mücadelenin 1. Dalga feminizm ile bağları bu yazının tartışma başlık- larından değildir. Ancak eklemek gerekir ki, Kemalist iktidar ile gerilimin asıl kaynağı burada- dır. Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında, kadınların inşa sürecinde doğrudan failler olarak siyasal ve toplumsal hayata katılım yönündeki hak talepleri, Kadınlar Halk Fırkası ve Kadınlar Birliği etrafında yoğunlaşmıştır. Nezihe Muhiddin, Cumhuriyet yönetimine kadınların tam katılımının sağlanması için mücadele vermiş, toplumsal dönüşüm ve inşa sürecinde kadınların bilfiil eyle- yici olması için çabalamıştır. Kırılma noktası burada belirmektedir; uluslaşma sürecine kadın- lar siyaset dışında, destekçi olarak katılabilirken, feminist talepler Kemalist iktidar tarafından bastırılmış ve Muhiddin aktif politikanın dışına itilmek istenmiştir. Zihnioğlu’nun vurguladığı gibi “cumhuriyet rejimi ‘kadınsız’ kadın hakları inkılabını” gerçekleştirmiştir. Kemalist iktidar kadınlar adına konuşmuş ve kadın hakları alanındaki kazanımları kendine mal etmek istemiştir.
46 Türk Kadın Yolu, Sayı 19, 15 Eylül 1926. 47 A.g.e.
Yazının temel savı yeniden düşünüldüğünde ise, 90 sonrası eleştirel feminist yazının vurgu- ladığı gibi, modernleşme hamleleri süresince Türk feminizmi ve Türk ulusçuluğunun ilişkisini, Kadın Yolu dergilerinde de görmek mümkündür. Çatışma noktaları siyasal hak istemi ve reji- min inşa sürecinde eyleyici olma talepleri üzerinden belirmiş, ancak “annelik”, “doğurganlık”, “ulusçuluk”, “aile” gibi metaforlarda bir iç içelik göstermiştir.
Kaynakça
Abadan-Unat, Nermin, “Söylemden Protestoya: Türkiye’de Kadın Hareketlerinin Dönüşümü” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98, İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998.
Altınay, Ayşe Gül “Giriş: Milliyetçilik, Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm”, Vatan Millet Kadınlar, der. Ayşe Gül Altınay, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2011, sy.15-31.
Akşit, Elif Ekin, “Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Nüfus Kontrolü Yaklaşımları”, Toplum ve Bilim, İstanbul, 2010, no. 177, s. 181.
Arat, Yeşim, “Türkiye’de Modernleşme Projesi ve Kadınlar” Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, der. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba, çev. Nurettin Elhuseyni, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Arat, Zehra F. “Kemalizm ve Türk Kadını”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98. İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 51-69.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri 2, 1989.
Berktay, Fatmagül, “Cumhuriyet’in 75 Yıllık Serüvenine Kadınlar Açısından Bakmak”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98, İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 1-11.
Berktay, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul, 2012. Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2011.
Çalkıvik, Aslı “Ölümüne Yaşatmak: Güvenlik sorunu olarak ‘yaşam’”, Biyoiktidar- Biyopolitika, Toplum ve Bilim, İstanbul, 2011, no: 122, s. 19-36.
Durakbaşa, Ayşe, “Cumhuriyet Döneminde Kemalist Kadın Kimliğinin Oluşumu” Tarih ve Toplum, 1988, 9 (51).
Durakbaşa, Ayşe, “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve ‘Münevver Erkekler’”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98. İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 29-50.
Feyzioğlu, F. N, Aile Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1986.
Foucault, Michel, “Cinselliğin Tarihi”, Ayrıntı Yayınları, çev.Hülya Uğur Tanrıöver, 4. Baskı, İstanbul, 2012.
Foucault, Michel, “The Birth of Biopolitics: Lectures at the College de France”, 1978-79, Palgrave Macmillan, New York, 2008.
Foucault, Michel, “İktidar ve Beden”, Seçme Yazılar 4. İktidarın Gözü, yay. haz. Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2007, s. 38- 46.
Foucault, Michel, “İktidar İlişkileri Bedenlerin İçinde Nüfuz Eder”, Seçme Yazılar 4. İktidarın Gözü içinde, yay. haz. Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2007, s. 106-116.
Foucault, Michel, “Cinsellik ve Siyaset”, Seçme Yazılar 4. İktidarın Gözü içinde, yay. haz. Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2007, s. 234- 245.
Jayawardena, Kumari, Feminism and Nationalism in the Third World, Londra: Zed Books, 1986. Kadıoğlu, Ayşe, “Cinselliğin İnkarı: Büyük Toplumsal Projelerin Nesnesi Olarak Türk Kadınları, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98. İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 89- 100.
Kandiyoti, Deniz, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, çev. Aksu Bora, Fevziye Sayılan, Şirin Tekeli, Hüseyin Tapınç, Ferhunde Özbay, Metis Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2011.
Moralı, Seniha Sami,“Latife Bekir Çeyrekbaşı ve Türk Kadın Birliği”, Hayat Tarih Mecmusı, 1969, s.75.
Nagel, Joane, “Erkeklik ve Milliyetçilik: Ulusun İnşasında Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik”, Vatan Millet Kadınlar, der. Ayşe Gül Altınay, çev. Aksu Bora, İletişim Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2011, s. 65-101.
Saigol, Rubina, “Militarizasyon, Ulus ve Toplumsal Cinsiyet: Şiddetli Çatışma Alanları Olarak Kadın Bedenleri”, Vatan Millet Kadınlar, der. Ayşe Gül Altınay, çev. Tansel Güney, İletişim Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2011, s. 227- 259.
Sancar, Serpil, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti/ Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İletişim Yayınları İstanbul, 2012.
Şerifsoy, Selda, “Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi, 1928-1950”, Vatan Millet Kadınlar, der. Ayşe Gül Altınay, İletişim Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2011, s. 167-200.
Toprak, Zafer, “Cumhuriyet Halk Fırkasından Önce Kurulan Parti: Kadınlar Halk Fırkası”, Tarih ve Toplum, 1988, Mart, 9(51), s. 30-31.
Tuncay, Mete, “Kadınlar Halk Fırkası” Tarih ve Toplum, 1989, 11(62), 46.
Toska, Zehra “Cumhuriyet’in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar ve Aşamayanlar”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler/Bilanço 98. İşbankası ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 71-88.
Walby, Sylvia “Kadın ve Ulus”, Vatan Millet Kadınlar, der. Ayşe Gül Altınay, çev. Meltem Ağduk Gevrek, İletişim Yayınları, 4.Baskı, İstanbul, 2011, s.35- 63.
Yuval-Davis, Nira, Cinsiyet ve Millet, çev. Ayşin Bektaş, İletişim Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, 2010.
Yaprak Zihnioğlu, “Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği”, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2003.
Kadın Yolu/Türk Kadın Yolu Dergileri
Yeni Harflerle Kadın Yolu/ Türk Kadın Yolu (1925-1927), 2009, haz. Nevin Yurdsever Ateş, İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı.
Nezihe Muhiddin, “Analık Vazifeleri / Çocuklarımızı Nasıl Büyütmeliyiz?”, Kadın Yolu, 16 Temmuz 1925, Sayı 1.
Hüseyin Rahmi, Kadın, Kadın Yolu, 16 Temmuz 1925, Sayı 1.
Nezihe Muhiddin, “Kadınlar ve Tayyare İânesi”, Türk Kadın Yolu, 30 Temmuz 1925, Sayı 3. Hatice Refik, “Kadın-Valide”, Türk Kadın Yolu, 6 Ağustos 1925, Sayı 4.
Hatice Refik, “Kadın- Zevce”, Türk Kadın Yolu, 13 Ağustos 1925, Sayı 5.
Hatice Refik, “Ev İdaresinin Ehemmiyeti”, Türk Kadın Yolu, 20 Ağustos 1925, Sayı 6. Enver Behnan, “Kasaba Kadını, Yörük Kadını”, Türk Kadın Yolu, 15 Eylül 1925, Sayı 8.
Kandilli Kız Orta Mektebi Müdür-i sânîsi Emine, “Ev İdaresi İlmi”, Türk Kadın Yolu, 15 Eylül 1925, Sayı 8.
Nezihe Muhiddin, “Gazimize Kavuşurken”, Türk Kadın Yolu, 1925, Sayı 9.
Dr. Cemal Zeki, “Kadınlığın Tek Günahı: Çocuk Düşürmek, Esbâbı ve Âkıbetleri”, Türk Kadın Yolu, 1 Şubat 1926, Sayı 14.
Dr. Cemal Zeki, “Çocuk Düşürtmek Hakkındaki Maltus Nazariyesinin İflası”, Türk Kadın Yolu, 15 Eylül 1926, Sayı 19.
Dr. Cemal Zeki, “Çocuk Düşüren veya Düşürtenlerin Cezası Bunlar Hakkındaki Takibât-ı Kanuniye”, Türk Kadın Yolu, 15 Eylül 1926, Sayı 19.
Enver Behnan, “Aile Kadını, Süs Kadını”, Türk Kadın Yolu, 15 Eylül 1926, Sayı 19. Yaşar Nabi, “Bugünkü İctimaî ve Ahlakî Vaziyetimiz”, Türk Kadın Yolu, 1927, Sayı 26. Aziz Hüdâî, “Yarınki Harb Bugünkü Vazife”, Türk Kadın Yolu, 1927, Sayı 26.
M. Şevki, “Kadınlık ve Askerlik”, Türk Kadın Yolu, 15 Şubat 1927, Sayı 27. Dr. Cemal Zeki, “Grip ve Kadınlarımız”, Türk Kadın Yolu, 15 Şubat 1927, Sayı 27. Dr. Cemal Zeki, “Kadına Hürmet”, Türk Kadın Yolu, 1 Ağustos 1927, Sayı 30.