Bu çalışmada, koronavirüs (COVID-19) salgını sırasında gıda güvenliği ile ilgili bakış açılarının nasıl değiştiğini anlamak için çeşitli kademelerden akademisyenlere ve üniversite öğrencilerine anket yapılmıştır. Her iki grup tarafından gıda bilgisi, hijyen uygulaması ve yeme alışkanlıkları ile ilgili ifadelere benzer tepkiler verilmiştir. Yanıtlar, hastalığın yayılmasını ve hastalanmayı önlemek için hem akademisyenlerin hem de üniversite öğrencilerinin koronavirüs sırasında gıda güvenliği konusunda daha dikkatli olduklarını göstermektedir. Katılımcılar yalnızca ileriye dönük yüksek öğrenim ve akademik düzeyde eğitim ve deneyime sahip kişileri içerdiğinden, aynı anketlerin genel topluma uygulanması koronavirüs pandemisi konusunda farkındalık konusunda
KAYNAKLAR
Açıkalın, B. (2019), “Üniversite öğrencilerinin gıda güvenliğine yönelik bilgi, tutum ve davranışları”, Yüksek Lisans, Beslenme ve Diyetetik, Biruni Üniversitesi, İstanbul, 94 sayfa.
Al-Shabib, N. Abdulatif, Husain, F. Mabood, & Khan, J. Masood. 2017. Study on food safety concerns, knowledge and practices among university students in Saudi Arabia. Food control, 73, 202–208.
https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2016.08.005.
Anonim, 2020, Koronavirüs (Corona virüs) belirtileri nelerdir? Koronavirüs tedavisi nasıl olur? https://www.medicalpark.com.tr/coronavirus/hg-2287
Anonymous, 2020, COVID-19 (Coronavirus) https://www.fsai.ie/faq/coronavirus.html Anonymous, 2020a, Foodsafety, nutrition, and wellness during COVID-19.
https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/2020/03/25/food-safety-nutrition- and-wellness-during-COVID-19/.
Anonymous, 2020b, Preventingthe spread of COVID-19: Guidance for food establishments.
https://www.doh.wa.gov/Portals/1/Documents/1600/coronavirus/FoodWorkerEsta blishment.pdf.
Balcı, Ü. (2017), “Kurumsal gıda hizmeti veren hazır yemek firmalarının gıda güvenliği yönetim sistemlerini uygulama durumu: Adana ili örneği”, Doktora Tezi, Ziraat Mühendisliği, Çukurova Üniversitesi, Adana, 242 sayfa.
Bayrak, A., İlbeyi I. 1997. Gıda güvenliğine bir bakış, Standart Dergisi, 3(36), 423-426. Bıyıklı, A. E. (2011), “Hastane mutfaklarında çalışan aşçıların gıda güvenliği bilgi ve uygulamalarının belirlenmesi: Konya il merkezi örneği”, Yüksek Lisans, Beslenme ve Diyetetik, Selçuk Üniversitesi, Konya, 114 sayfa.
Cheng, Y., Zhang, Y., Ma, J., & Zhan, S. 2017. Food safety knowledge, attitude and self-reported practice of secondary school students in Beijing, China:A cross-
sectional study. PloS one, 12(11), e0187208.
https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2018.07.042.
Courtney, S. M., Majowicz, S. E., & Dubin, J. A. 2016. Food safety knowledge of undergraduate students at a Canadian university: results of an online survey. BMC
public health, 16(1), 1147. https://doi.org/10.1186/s12889-016-3818-y.
Çiftçi, B. (2014), “5 yıldızlı otellerde aşçılık eğitimi alan ve almayan yönetici pozisyonundaki mutfak personelinin gıda güvenliği konusundaki bilgi ve uygulamaları”, Yüksek Lisans, Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 132 sayfa.
Dayılar, Ö. D. (2018), “Gıda güvenliği kavramı bilinç düzeyinin belirlenmesi”, Yüksek Lisans, Besin Hijyeni ve Teknolojisi, Selçuk Üniversitesi, Konya 96 sayfa.
Eren, B. 2012. Gıda kaynaklı hastalıkların ekonomik ve sosyal sonuçları, Sağlık düşüncesi ve tıp kültürü dergisi, 21, 8-11.
European Food Safety Authority (EFSA). 2020. Coronavirus: no evidence that food is a source or transmission route. https://www.efsa.europa.eu/en/news/coronavirus-no- evidence-food-source-or-transmission-route (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
Food Standards Scotland. 2020. Coronavirus questions and answers: Answers to some commonly asked questions in relation to Coronavirus (COVID-19)
https://www.foodstandards.gov.scot/consumers/food- safety/coronavirus/questions-and-answers-COVID-
19#4.%20Is%20it%20OK%20to%20cook%20meals%20in%20advance%20and% 20make%20use%20of%20leftovers (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
Giray, H., Soysal A. 2007. Türkiye’de gıda güvenliği ve mevzuatı, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 485-490.
Hassan, H. F, & Dimassi, H. 2014. Food safety and handling knowledge and practices of Lebanese university students. Food control, 40, 127–133.
https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2013.11.040.
International Comission on Microbiological Specifications for Foods (ICMSF). 2020. ICMSF opinion on SARS-CoV2 and its relationship to food safety.
Kızılcık, O. (2016), “Turizme hizmet sunan pastane işletmelerinde çalışan geleneksel Maraş dondurması üretim personelinin hijyen ve gıda güvenliğine ilişkin bilgi ve uygulama düzeyi üzerine bir araştırma”, Yüksek Lisans, Turizm, Gaziantep Üniversitesi Gaziantep, 202 sayfa.
Koç, B. ve Ceylan, M., 2008, Tüketicilerin Gıdaların Üretimi, Dağıtımı ve Satış Sürecini Gıda Güvenliği Açısından Değerlendirme Tutum ve Davranışları, Bahçe Ürünlerinde IV. Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, Antalya, 232-241.
Koçak, N. 2007. Iso 22000: gıda güvenliği yönetim sistemleri uygulama sürecinde temel adımlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(4), 135-159. Lamhoujeb, S., Fliss, I., Ngazoa, S.E., & Jean, J. 2008. Evaluation of the persistence of
infectious human noroviruses on food surfaces by using real-time nucleicacid sequence-based amplification, Applied and environmental microbiology, 74, 3349–3355. doi: https://doi.org/10.1128/AEM.02878-07.
Lazou, T., Georgiadis, M., Pentieva, K., McKevitt, A., & Iossifidou, E. 2012. Food safety knowledge and food-handling practices of Greek university students: A questionnaire-based survey, Food control, 28, 400–411.
https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2012.05.027.
Luo, X., Xu, X., Chen, H., Bai, R., Zhang, Y., Hou, X., Zhang, F., Zhang, Y., Sharma, M., Zeng, H., & Zhao, Y. 2019. Food safety related knowledge, attitudes, and practices (KAP) among the students from nursing, education and medical college
in Chongqing, China, Food control, 95, 181–188.
https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2018.07.042.
Luo, Y., Chen, L., Xu, F., Gao, X., Han, D., & Na, L. 2020. Investigation on knowledge, attitudes, and practices about food safety and nutrition in the Chinese during the epidemic of corona virus disease 2019.Public health nutrition, 1–22. Advance online publication. https://doi.org/10.1017/S1368980020002797.
Madigan, M., Martinko, J., Bender, K., Buckley, D., Stahly, D., 2016. Brock Mikroorganizmaların Biyolojisi (Ed: Prof. Dr. Cumhur Çökmüş), Epidemiyoloji, Palme Yayınları, Ankara, 834.
Majowicz, S. E., Diplock, K. J., Leatherdale, S. T., Bredin, C. T., Rebellato, S., Hammond, D., Jones-Bitton, A., & Dubin, J. A. 2016. Food safety knowledge, attitudes and self-reported practices among Ontario high school students. Canadian journal of public health = Revue canadienne de santepublique, 106(8), e520–e526. https://doi.org/10.17269/cjph.106.5213.
Marklinder, I., Ahlgren, R., Blücher, A., Börjesson, S-M. E., Hellkvist, F., Moazzami, M., Schelin, J., Zetterström, E., Eskhult, G., & Danielsson-Tham, M-L. 2020. Food safety knowledge, sources there of and self-reported behaviour among university students in Sweden. Food control, 113, 107130.
Osaili, T. M, Obeidat, B.A, Abu Jamous, D. O, & Bawadi, H. A. 2011. Food safety knowledge and practices among college female students in north of Jordan, Food
control, 22, 269–276. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2010.07.009.
Ovca, A., Jevšnik, M., & Raspor, P. 2014. Food safety awareness, knowledge and practices among students in Slovenia, Food control, 42, 144–151. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2014.01.036.
Özay, İ. (2016), “Sağlık çalışanlarının gıda güvenliğine ilişkin bilgi düzeylerinin saptanması”, Yüksek Lisans, Halk Sağlığı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 82 sayfa.
Patil, S. R., Cates, S., & Morales, R. 2005. Consumer food safety knowledge, practices, and demographic differences: findings from a meta-analysis, Journal of food protection, 68(9).
Stratev, D., Odeyemi, O. A., Pavlov, A., Kyuchukova, R., Fatehi, F., &Bamidele, F. A. 2017. Food safety knowledge and hygiene practices among veterinary medicine students at Trakia University, Bulgaria, Journal of infection and public health, 10(6), 778–782. https://doi.org/10.1016/j.jiph.2016.12.001.
Soares K, García-Díez J, Esteves A, Oliveira I, Saraiva C. 2013. Evaluation of food safety training on hygienic conditions in food establishments, Food control 2013, 34, 613-618.
Şan, A. 2005, “Yiyecek ve içecek işletmelerinde tehlike analizleri ve kritik kontrol noktaları sistemi: İstanbul tarihi yarımada sisteme ilişkin analiz çalışması”, Yüksek Lisans, Gıda Mühendisliği, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 141 sayfa. Şanlıer, N. 2009. The knowledge and practice of food safety by young and adult
consumers, Food control 2009, 20(2009), 538-542.
Şimşek, Y.S. 2015, Gıda kaynaklı infeksiyon hastalıkları, 5.Gıda Güvenliği Kongresi Bildiri Kitabı, Antalya, 61.
Takeda, S., Akamatsu, R., Horiguchi, I., & Marui, E. 2011. Relationship among Food- safety Knowledge, Beliefs, and Risk-reduction Behavior in University Students in Japan, Journal of nutrition education and behavior, 43, 449-454.
T.C.Sağlık Bakanlığı. 2015, Mers-Cov Hastalığı Sağlık Çalışanları Rehberi, Bilim Kurulu Çalışması, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, 24.
Tüzün, H., Karakaya, K., & Deniz, E. B. 2015. Turkey Handwashing Survey: suggestion for taking the ecological model into better consideration.
Environmental health and preventive medicine, 20(5), 325–331.
https://doi.org/10.1007/s12199-015-0470-6
United States Center for Disease Control and Prevention (USCDC). 2020. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily- life-coping/food-and-COVID-19.html (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
United States Food and Drug Administration (USFDA). 2020a. COVID-19 Frequently Asked Questions. https://www.fda.gov/emergency-preparedness-and- response/coronavirus-disease-2019-COVID-19/COVID-19-frequently-asked- questions (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
United States Food and Drug Administration (USFDA). 2020b. Coronavirus Update: FDA steps to ensure quality of foreign products https://www.fda.gov/news- events/press-announcements/coronavirus-update-fda-steps-ensure-quality-foreign- products (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
United States Food and Drug Administration (USFDA). 2020c. Shopping for Food During the COVID-19 Pandemic - Information for Consumers.
https://www.fda.gov/food/food-safety-during-emergencies/shopping-food-during- COVID-19-pandemic-information-consumers (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
University of Florida Institute of Food and Agricultural Sciences (UFIFAS). 2020. FSHN20-26:COVID-19 and Food Safety Faq: Shopping and Handling Groceries
https://journals.flvc.org/edis/article/view/121492/120334 (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
Yang, M., Li, C.K., Li, K., Hon, K.L., Ng, M.H., Chan, P.K., Fok, T.F., 2004. Hematological findings in SARS patients and possible mechanisms, International Journal of Molecular Medicine, 14(2): 311-315.
Yepiz-Gomez, M.S., Gerba, C.P., &Bright, K.R. 2013. Survival of respiratory viruses on fresh produce, Food and Environmental Virology, 5(3), 150–156. DOI: 10.1007/s12560-013-9114-4
Yücel B. Görmez A., 2019. SARS-Corona Virüsüne Genel Bakış, Türkiye Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, Erzurum, 2019, 2(1), 32-39.
World Health Organization (WHO). 2020. Emergencies preparedness, response: First data on stability and resistance of SARS coronavirus compiled by members of
WHO laboratory network.
https://www.who.int/csr/sars/survival_2003_05_04/en/#:~:text=Heat%20at%2056 %C2%B0C,(quick%20reduction) (Erişim Tarihi: 4 Nisan 2020).
WHO (World Health Organization). 2020a. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 32. https://www.who.int/docs/default- source/coronaviruse/situation-reports/20200221-sitrep-32-COVID-
19.pdf?sfvrsn=4802d089_2,
WHO (World Health Organization) & FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) 2008. Viruses in food: scientific advice tosupport risk
management activities: meeting report.
Ekler
ÖZGEÇMİŞ KİŞİSEL BİLGİLER
Adı Soyadı : Nurullah Görür
Uyruğu : T.C.
Doğum Yeri ve Tarihi : MUŞ-1985
Telefon : 0544-451-26-70
Faks : -
e-mail : nurullahgorur49@hotmail.com
EĞİTİM
Derece Adı, İlçe, İl Bitirme Yılı
Lise : Muş Lisesi, Merkez, Muş 2002
Üniversite : Bayburt Üniversitesi, Gıda Mühendisliği 2014
Yüksek Lisans : Muş Alparslan Üniversitesi 2021
İŞ DENEYİMLERİ Yıl 2014 Kurum Sahra Bakliyat Görevi Proje Müdürü
2014-2016 Muş Devlet Hastahanesi Proje Müdürü
2016-2020 Muş Alparslan Üniversitesi Proje Müdürü UZMANLIK ALANI
YABANCI DİLLER