Araştırmanın yönteminde belirtilen araştırma sorularına göre şu sonuçlar elde edilmiştir;
1. Lise öğrenciler en yüksek KSE alt ölçek puan ortalaması obsesif kompulsif bozukluk olurken bunu hostilite, paranoid düşünce, anksiyete bozukluğu, depresyon alt ölçek puan ortalamaları izlediği;
2. 17 yaşındaki lise öğrencilerin anksiyete bozukluğu alt ölçek puan ortalaması 15 yaşındaki öğrencilerin anksiyete bozukluğu alt ölçek puan ortalamasına göre daha yüksek;14 yaşındaki öğrencilerin obsesif kombulsif bozukluk alt ölçek puan ortalaması 16 yaşındaki ve 17 yaşındaki öğrencilere göre daha düşük olduğu; 3. Cinsiyet değişkenine göre öğrencilerin psikolojik düzeyleri arasında anlamlı bir
farklılık olduğu; erkek öğrencilerin depresyon, hostilite, fobik anksiyete, psikotizm, ek maddeler alt ölçek puan ortalamaları ve RCİ, BTİ, SRİ puan ortalamaları kız öğrencilere göre yüksek olduğu;
4. 12. sınıfta giden öğrencilerin obsesif kompulsif bozukluk, depresyon, paranoid düşünce, psikotizm, ek maddeler ve BTİ puan ortalamaları 11. sınıfa giden öğrencilere göre; 9. sınıfa giden öğrencilerin ise psikotizm puan ortalaması 11. sınıfa giden öğrencilere göre daha düşük olduğu;
5. Algıladıkları okul başarısı ile KSE puan ortalamalarının karşılaştırılmasında; somatizasyon, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete bozukluğu, hostilite, paranoid düşünce, psikotizm, RCİ ve BTİ alt ölçek puan ortalamaları arasında farklılıkların düşük olan gruptan kaynaklandığı, düşük okul başarısına sahip öğrencilerin, okul ortalaması iyi ve orta olanlara göre daha yüksek ortalamaya sahip olduğu olduğu;
6. İnterneti okulda kullanan öğrencilerin somatizasyon görülme durumu interneti ev veya internet kafede kullanan öğrencilere göre daha düşük düzeyde görüldüğü; 7. Lise öğrencilerin yaklaşık yarısı (%49) sanal zorbalıkta bulunduğu; öğrencilerin
%61’i sanal zorbalığa maruz kaldığı;
8. Sanal zorbalık yaptığını belirten öğrencilerin somatizasyon, obsesif kompulsif bozukluk, kişilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete bozukluğu, hostilite, fobik anksiyete, paranoid düşünce, psikotizm, ek maddeler alt ölçek puan ortalamaları ve RCİ , SRİ global indeks puan ortalamaları daha yüksek olduğu;
78 9. Sanal zorbalığa maruz kaldığını belirten öğrencilerin somatizasyon, obsesif kompulsif bozukluk, kişilerarası duyarlılık, depresyon, anksiyete bozukluğu, hostilite, fobik anksiyete, paranoid düşünce, psikotizm, ek maddeler alt ölçek puan ortalamaları ve RCİ, BTİ, SRİ global indeks puan ortalamaları daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Araştırmanın bu sonuçları doğrultusunda öneriler;
Öğrencilerin sanal davranışlarının, psikolojilerini etkilediği bulunmuştur. Ayrıca öğrenciler arasında sanal zorbalık davranışlarının çokça rastlandığı görülmektedir. Bu bağlamda;
Okul sağlığı hemşireliği uygulamaları, okul çağı çocuğunun olumlu sağlık davranışları kazandırılması sürecinde önemli bir role sahiptir. Bu nedenle; her okulda tam zamanlı çalışan okul hemşirelerinin görevlendirilmesi, okul sağlığı hizmetlerinin etkinliğini artırabilir.
Okul sağlığı hemşiresi, öğrencinin fiziksel, ruhsal, sosyal yönden tam bir iyilik hali için okul sağlığı hemşiresi öğrencinin fiziksel, psikososyal, sağlık davranışları ve çevresel alana ilişkin hemşirelik girişimlerini bir bütün içinde uygulamalı, hemşirelik girişimlerin en önemli hedeflerinin ise öğrencinin yaşam kalitesini yükseltme, yaşam becerileri kazandırma ve olumlu sağlık davranışlarını geliştirme olması gerektiği bilmelidir.
Okul sağlığı hemşiresi, olumlu sağlık davranışlarının kazandırılmasına ilişkin yapılacak uygulamalarda öğrencilerin etkin katılımı sağlanmalı ve olumlu sağlık davranışlarını gerçekleştirmeye ilişkin karar almalarına fırsat vermelidir.
Okul sağlığı hemşireleri, yarı yapılandırılmış görüşmeler ile öğrencilerin olumsuz sağlık davranışlarının gelişmesinde etkili olan faktörler hakkında kapsamlı bilgi toplamalı ve olumlu sağlık davranışları geliştirme yönünde bu veriler etkin olarak kullanılmalıdır.
Okul sağlığı hemşiresi, hizmetin devamlılığı ve sorunların erken tanılanarak uygun tedavinin en kısa sürede uygulanabilmesi için periyodik sağlık kontrolleri veya tarama programları rutin olarak düzenlemelidir.
79 Öğretmenler, öğrencilere akranları ile yapıcı, olumlu ilişkiler kurma becerilerini geliştirmek amacıyla birlikte sosyal ve kültürel etkinlikler planlama, grup dayanışması, işbirliği geliştirme gibi becerilerini artırmaya yönelik çalışmalar yapmalıdır.
Öğretmenler, öğrencilerin benlik saygısını yükseltici eğitim programları hazırlanması, etkili problem çözme yaklaşımlarını öğretilmesi ve itaatkâr olma yerine kendini ifade eden bireyler olmasına yardım edilmelidir.
Öğretmenler, beden eğitimi uygulamaları haftalık saatlerinin arttırmalı, beden eğitimi etkinlikleri için gerekli malzeme ve uygun bir salonun sağlamalı, okulda aktiviteyi arttırıcı etkinliklerin planlamalı, ailelerin de bu etkinliklere düzenli katılımını sağlamalıdır.
Öğretmenler ve veliler, öğrencilerin ruh sağlığını etkileyebilecek etmenlerin (sanal davranışlar gibi) farkında olmalı ve öğrencinin ruhsal değişimlerini takip etmeli okul sağlığı hemşiresi ile işbirliği içinde olmalıdır.
Öğretmenler, bilişim teknolojileri derslerinde iletişim araçlarının etkin, verimli ve etik değerlere bağlı kullanılması konusunda öğrencileri bilinçlendirmelidir.
Öğretmenler, ailelere yönelik zorbalık konusunda eğitim programları düzenleyerek, bu konuda farkındalık kazandırmalı ve veliyi öğrencinin takibi konusunda bilgilendirmelidir.
Veliler, öğrencilerin teknoloji kullanımlarını denetlemeli ve güvenli internet kullanımı konusunda öğrenciyi takip etmelidir.
Yetkililer, öğrencilerin boş vakitlerini değerlendirdikleri internet kafelerin denetimine önem verilmeli, bu konudan velilerin bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır.
Araştırmanın ergenlerle sınırlı olması bulguların genellenebilirliğini kısıtlamaktadır. Bu nedenle araştırmada incelenen değişkenlerin ergenler dışındaki örneklem grupları üzerinde de çalışılması önerilebilir. Ayrıca, farklı değişkenler ele alınarak yapılacak olan çalışmaların faydalı olacağı düşünülmektedir.
80