Araştırmanın bu kısmında öğretmenler ile yapılan mülakatlardan elde edilen verilerin analizinin sonuçları ile öğretmen adayları ile yapılan ölçek verilerin sonuçları sunulmuş ve bu sonuçlar ışığında bazı önerilerde bulunulmuştur.
5. 1. 1. Öğretmenlerle Yapılan Mülakatlardan Elde Edilen Sonuçlar
Bu araştırmanın bir amacı öğretmenlerin yansıtıcı düşünme konusundaki görüş ve uygulamaların belirlenmesidir. Bu amaçla öğretmenlerle mülakatlar yapılarak elde edilen verilerin analizinden ve tartışmalardan çıkan sonuçlar aşağıda sıralanmıştır.
1. Öğretmenler öğretimin etkinliğini artırma adına derslerinde herhangi bir kayıt tutmamaktadırlar ancak kayıt tutmanın faydalı olacağı ve öğretimlerinin etkisini artıracağı konusunda hemfikirdirler. Öğretmenler öğretimlerinin etkililiği ile ilgili olarak düşünmektedirler ancak, geliştirme yönünde tedbir almamakta ya da uygulama yapmamaktadırlar. Dolayısıyla, öğretmenlerin gerek kayıt tutmamaları gerekse bir sonraki ders ile alakalı araştırma yapmalarının düşüncede kalması sonucu olarak, yansıtıcı öğretmen olarak gözlem yeteneklerinin zayıf olduğu söylenebilir.
2. Öğretmenlerin iletişim yeteneği kendileri, öğrencileri ve diğer öğretmenlerle öğretimin etkililiği hakkındaki iletişimi alt başlıklarıyla incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda öğretmenlerin öğretimleri ile ilgili özeleştiri yaptıkları ve çoğunun da öğretim yöntemleri ile ilgili öğrencilerinin görüşlerini aldıkları görülmüştür. Ayrıca, diğer öğretmenlerle gerek birebir gerekse zümrelerde görüşmenin de öğretimin etkinliğini artırdığını düşünmektedirler. Öğretmenlerin kendilerini sorgulamaları, öğrencilerin fikirlerini almaları ve meslektaşları ile fikir alış verişi halinde olmalarından, yansıtıcı öğretmen olarak iletişim yeteneklerinin yüksek olduğunu düşünebiliriz. Fakat yansıtıcı olarak iletişim yeteneklerin geliştirilmesine gerek duyulmaktadır.
3. Öğretmenler özellikle müfredat birliği için beraber hareket etmektedirler. Bunun dışında ekip çalışması anlamında, birbirlerinin dersine girip gözlem yapma ya da karşılaştıkları herhangi bir problemi beraber çözme gibi bir araştırmaları bulunmamaktadırlar. Buradan öğretmenlerin ekip çalışması yeteneğinin zayıf olduğunu söyleyebiliriz.
4. Yargıda bulunma ile ilgili olarak, kendi öğretimlerinin kalitesi sorgulamaktadırlar. Aynı zamanda öğretmenler kuvvetli ve zayıf yönleri hakkında düşünmektedirler. Bununla beraber başkalarının öğretimlerini değerlendirmesi fikrine sıcak bakmamaktadırlar. Bütün bunlardan öğretmenlerin yargıda bulunma yeteneğini konusunda eksiklikler olduğunu söyleyebiliriz. 5. Karar verme yeteneği ile ilgili olarak, öğretmenler hem kendi kendilerine
düşünerek hem de öğrenci dönütlerine dayanarak, dersleri ve öğretimleri ile ilgili kararlarının doğruluğunu sorgulamaktadırlar. Öğretmenlerin tamamı sınıfta karşılaştıkları sorunları sakince ve olgunlukla çözmektedirler. Buradan hareketle öğretmenlerin karar verme yeteneğini geliştirilmesi gerekmektedir.
Bütün bu sonuçlardan özetle, araştırmaya katılan öğretmenlerin kendi ifadelerinden, yansıtıcı düşünmenin gereği ve öğretimlerine katkısı konusunda olumlu düşünmelerine karşın uygulamada yetersiz oldukları anlaşılmaktadır.
5. 1. 2. Öğretmen Adayları ile Yapılan Ölçek Çalışmasından Elde Edilen
Sonuçlar
Bu araştırmanın diğer bir amacı öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme ile ilgili bilgi ve uygulama düzeylerinin belirlenmesidir. Bu sayede yeni yetişen öğretmenlere verilen eğitimin kalitesinin sorgulanması ve öğretmen eğitimine önerilerde bulunulması amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırmanın yapıldığı sırada Türkiye’de beş farklı üniversitenin eğitim fakültesinde biyoloji öğretmenliği bölümü son sınıfta öğrenim görmekte olan öğretmen adayları ile yapılan ölçek çalışmasından elde edilen verilerin analizinden ulaşılan sonuçlar aşağıda sıralanmıştır.
1. Ölçekte sorulan sorular öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme seviyelerini alışkanlık, anlama, yansıtma ve kritik yansıtma olarak dört seviyede incelemiştir. Öğretmen adayları çoğunlukla anlama seviyesinde düşünmektedirler.
2. Cinsiyet yansıtıcı düşünme konusunda farklılık oluşmasına etkili bir faktör değildir.
3. Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitiminde yansıtıcı düşünmenin geliştirilmesine yeterince önem verilmemektedir. Araştırmanın yapıldığı beş üniversiteden sadece birinde yansıtıcı düşünme ilgili ders bulunmaktadır ve bu ders de seçmelidir.
4. Öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme üzerine ders alıp almaması sadece ‘‘kritik yansıtma’’ alt boyutunda anlamlı bir fark ortaya çıkarmıştır.
5. Akademik başarının yansıtıcı düşünme seviyesi ile bağlantılı olmadığı görülmüştür. Öğretmen adaylarından diploma notlarına göre üçün altı ile üç ve
üçün üzerindekiler arasında anlamlı bir fark görülmüştür ve bu fark üçün altındakiler lehinedir. Akademik başarı yansıtıcı düşünmeyi olumsuz etkilemektedir.
6. Ölçek verilerine göre, her ne kadar yansıtıcı düşünme dersi alan öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme seviyeleri diğer öğretmen adaylarından daha yüksek bulunsa da, açık uçlu sorulan yansıtıcı düşünmenin tanımına ilişkin soruya tam olarak cevap verememelerinden yansıtıcı düşünme hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları söylenebilir.
5. 2. Öneriler
Öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış mülakatlar ve öğretmen adayları ile yapılan ölçek verilerinden elde edilen bulgular ve bu bulgular ışığında çıkan sonuçlardan bazı öneriler aşağıda sıralanmıştır.
5. 2. 1. Araştırma Sonuçlarına Dayalı Öneriler
1. Öğretmenlerin özellikle gözlem yeteneği, ekip çalışması yeteneği, yargıda bulunma yeteneği gibi yansıtıcı düşünme alt boyutlarında yetersiz olduklarının belirlenmesinden dolayı bu konularda hizmet içi eğitimler verilmesi ve öğretmenlerin bu konularda geliştirilmesi sağlanabilir.
2. Hizmet öncesi eğitime yansıtıcı düşünme dersi eklenmeli ve bu dersin zorunlu olması sağlanabilir. Ayrıca, yansıtıcı düşünme ile ilgili hali hazırda verilen derslerin etkililiği sorgulanmalıdır.
3. Özellikle aynı branş öğretmenlerinin birbirlerinin derslerine girip gözlem yapma ve geribildirim vermeleri teşvik edilebilir.
4. Derslerin etkililiğini değerlendirme konusunda öğrenci görüşleri daha fazla işin içine katılmalıdır. Dönem sonlarında zorunlu olarak öğretmeni ve dersi değerlendirme formu düzenlenebilir ve bunun öğretimi geliştirip geliştirmediği takip edilmelidir.
5. 2. 2. İleride Yapılabilecek Araştırmalara Yönelik Öneriler
1. Araştırmada hem öğretmen hem de öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünmeyi tam olarak uygulamadıkları anlaşılmıştır. Buradan yola çıkılarak bundan sonra yapılacak araştırmalarda yansıtıcı düşünmeyi geliştirici etkinliklerin uygulanması ve bu etkinliklerin ne derece faydalı olduğunun belirlenmesi üzerine olabilir.
2. Bu araştırma öğretmen ve öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme ile ilgili mevcut durumlarını belirlemeye yönelik olarak yapılmıştır. Araştırmada ölçek ve mülakatlar kullanılmıştır. Elde edilen veriler katılımcıların kendi beyanlarına dayanmaktadır. Bundan sonra yapılacak araştırmalarda gözlem de yapılarak ölçek ve mülakat verileri desteklenebilir.