Bu çalışmada alkali özellikteki toprakları ıslah amacıyla öğütülmüş linyit ve tütün tozu kullanılmış, uygulama materyallerinin etkisine toprak analizleri, alınan süzükler ve aynı anda yetiştirilen arpa bitkisinin tepkisine bakılarak karar verilmiştir. Tütün tozu uygulamaları toprak pH’sının istatistiksel olarak önemli derecede azaltmasına neden olurken, öğütülmüş linyit ise pH’nın az bir miktar azalmasına neden olsa da istatistiksel olarak önemli bir azalmaya neden olmamıştır.
Tütün tozu ve öğütülmüş linyit uygulamasının alkali toprağın organik madde kapsamı (%) ve katyon değişim kapasitesine olan etkileri istatistiksel olarak önemlidir. Her iki uygulamada toprağın katyon değişim kapasitesinin ve organik madde kapsamının önemli düzeyde arttırılmasına neden olmuştur. Toprağın kireç içeriği üzerine her iki uygulamada istatistiksel olarak önemli düzeyde bir etki yaratmamıştır.
Araştırmada konu olan uygulamalardan tütün tozu toprağın özelliklerine özellikle de pH’sına olumlu yönde katkı sağladığından, arpa bitkisinin de gelişimine önemli derecede etki etmiştir. Uygulama dozunun artışı ile birlikte arpanın da yaş ve kuru ağırlığında istatistiksel olarak önemli düzeyde artış gözlemlenmiştir. Bununla birlikte aynı etki öğütülmüş linyit uygulamasında elde edilememiştir. Değişebilir Na ve K içerikleri de diğer birçok toprak özelliğinde olduğu gibi tütün tozu uygulamaları ile önemli derecede değişmekle birlikte linyit uygulamasında ise önemli bir değişim olmamıştır.
Alkali toprağa uygulanan tütün tozu ve linyit, değişebilir sodyum yüzdesinin (ESP) önemli derecede azalmasına neden olmuştur. Değişimler tütün tozu için P<0.01 düzeyinde ve linyit için P<0,05 düzeyinde istatistiksel olarak önemlidir. Linyit uygulamasında ESP değerinin istatistiksel olarak önemli düzeyde azalmasının nedeni, uygulanan KDK’ni artırmasındandır. Dolayısıyla ESP değeri hesaplanırken kullanılan KDK, ESP değerinin azalmasına neden olmuştur.
Alkali topraklara tütün tozu uygulaması ile saksılardan drene olan sularda yapılan analizlerde, uygulama dozuna bağlı olarak EC, Na, K, Ca+Mg konsantrasyonu istatistiksel olarak önemli düzeyde artarken, pH değeri ise azalmıştır. Öğütülmüş linyit uygulamasında ise drene olan sularda Na ve K konsantrasyonun da istatistiksel olarak bir değişim elde edilememiştir.
Sonuç olarak, tütün tozunun alkali toprakların iyileştirilmesinde ve böyle topraklarda arpa bitkisi yetiştiriciliğinde verim arttırıcı olarak kullanımı önerilebilir. Tütün tozunun tuz konsantrasyonu yüksek olduğundan, tohum ekim döneminde dikkat edilmeli veya tuzun yıkanması için sonbaharda araziye uygulanmalı ve bahar ayında tohum ekilmelidir.
Öğütülmüş linyitin etkisi ise ayrışması daha uzun süre gerektirdiği için sınırlı kalmıştır. Bu materyalin etkisini görebilmek için daha uzun süreli denemelere ihtiyaç vardır.
KAYNAKLAR
Abrol, I.P., Yadav, J.S.P., Ve Massoud, F.I. 1988. Salt-affected soils and their management. FAO Soils Bulletin, 39, Rome.
Ağca, N., 1990. Harran Ovası Bazı Toprak Serilerinde Değişebilir Sodyum Oranı (ESR)- Sodyum Adsorbsiyon Oranı (SAR) İlişkilerinin Saptanması. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enst. Toprak Anabilim Dalı Doktora Tezi. Adana, 149 s.
Anonim B, 2003. Neden Organik Tarım, Organik Tarım (Ocak), sayı: 422, sayfa: 28, http://www.arsıv.biltek.tubitak.gov.tr
Anonim, 2000. Köy Hizmetleri 2000 yılı Su Yılı Hidrometeorolojik İklim Verileri, Köy Hizmetleri Tokat Araştırma Enstitüsü Yayınları, Tokat
Ayers, R. S., 1977. Quality of Water for Irrigation. Journal of the Irrigation and Drainage Division, ASCE, Vol. 103, No. IR 2, Proc. Paper 13010, pp. 135-154.
Bartoli, F., Philippy, R. Burtin, G. 1988. Aggregation in soils with small amounts of swelling clays. I. Aggregate stability. J. Soil Sci., 39, 593-616.
Bender, D., Erdal İ., Dengiz, O., Gürbüz, M. 1998. Farklı Organik Materyallerin Killi Bir Toprağın Bazı Fiziksel Özelliklerine Etkisi. M.Ş.Yeşilsoy International Symposium on Arid Region Soıl. Sh : 387-394. Menemen /İzmir .
Bayraklı, F. 1998. Toprak Kimyası.19 Mayıs Üni. Zir. Fak. Ders Kitabı. No:26. 113. Samsun.
Beyazgül, M., 1995. Salihli Ovası Tuzlu ve Alkali Topraklarının Islahında Keçiborlu Kükürt fabrikası Flotasyon Atıklarını Kullanılma Olanakları (Doktora Tezi) Köy Hizmetleri Menemen Araştırma Enstitüsü,
Brady, N.,1974. The Nature and Properties of Soils. 8 th Edit. Mc Millan Pub. Comp. New York. USA.
Brohi. A. R., 1991. Sigara Fabrikalarında Çıkan tütün Tozu Atıkları İle Tekelin Depolarında İmha İçin Bekletilen Düşük Kaliteli tütün Yapraklarından Gübre olarak yararlanma Olanaklarının Araştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi Tokat Ziraat Fakültesi Yayınları Yayın No:7 Tokat.
Brohı, A. R., Karaman M. R., Aydenız, A., 1998. “Determination of the Utilization of Nitrogen From Tobacco Waste By Wheat Crop With 15N Tracer Technique “ Tr. J. of Agriculture and Forestry 22 (1998) 593-600 TUBITAK, Ankara.
Canpolat, O. 1981. Türkiye Topraklarının Tarımsal Kullanıma Uygunluk Bakımından İncelenmesi. DSİ. Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Kon. Bildirileri, Cilt:1, Ankara
Chaney, K., Swift. R.S. 1984. The influence of organic matter on aggregate stability in some British soils. J. Soil Sci., 35, 223-230.
Chapman, D., Pratt, F, P. 1961. Methods Of Analysis For Soils, Plant And Water, Univ.Of California Div. Agr. Sci.
Cole, C. V. 1957. Hydrogen and calcium relatonships of calcareous soils. Soil Sci.83:141- 150
Coşkan, A., Gök M., Onaç, I., Ünal, İ., Sağlamtimur, 2002. “Buğday Anızı, Mısır Sapı ve Tütün Atığının Buğday Vejetasyonu Altında Toprakta Denitrifikasyon Kaybına Etkisi” Turk J Agric Forestry. 26:349-353 TUBITAK, Ankara.
Çağlar, K.Ö. 1949. Toprak Bilgisi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No. 10, Ankara.
Çoban A. 2003. Düşük kaliteli linyitler ve kahverengi kömürlerin (turba) organik gübre üretiminde değerlendirilmesi http://www.abdullahcoban.com
Dinç, U., Kapur S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve Sınıflandırılması. Ç.Ü. Zir.Fak. Yayınları Ders Kitabı: 7.1.3. Adana.
Dhawan, C.L., Mahajan, V.P. 1968. Reclamation of Saline and Alkali Soils with Rice Hulls. Fertilite. No:32. 27-32.
Dormaar, J.F. 1983. Chemical properties of soil and water-stable aggregates after sixty- seven years of dropping to spring wheat. Plant Soil, 75, 51-61.
Durak, A., Brohi, A.R. 1986, Tütün Tozunun Organik Gübre Olarak Değerlendirilmesi. Türkiye Tütüncülüğü ve Geleceği Sempozyumu.261-269. Tokat.
Durgin, P.B., Chaney,J.B. 1984. Dispersion of kaolinite by dissolved organic matter from Douglas-fir roots. Can. J. Soil Sci., 64, 445-455.
Elgala, A.M., Metwally, A.I., Khalıl, R.A., 1978. The Effect of Humic Acid and Na2EDDHA on The Uptake of Cu, Fe and Zn Barley in Sand Culture. Plant and Soil. 49, 41-48.
Erdoğan, S., 2002. Düşük Kaliteli Kömürden Humik Asit Elde Edilmesi ve Metalleri Tutma Özelliklerinin İncelenmesi (Doktora tezi), Kimya Bilim Dalı, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
Erdely, L., 1961. Mitteilungen des Ungarischen Forschungsinstitutes für Bergbau s. 99-103.
Ergene, A., 1982. Toprak Bilgisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.Erzurum. Eyüpoğlu, Y.,1983. Malya D.Ü.Ç. Tuzlu ve Alkali Topraklarının Mekanik yöntemle Islahı
Üzerinde Bir Araştırma A. Ü. Fen. Bil. Ens. Dok. Tezi. Ankara.
Fakaussa, R.M. Hofrichter, M. 1999. Biotechnology and Microbiology of Coal Degradation. Appl Microbiol Biotechnol 52:25-40
Gee, G.W., Bouder J.W., 1986. Particle Size Analysis. In:.Clute(edit). Methods of Soil Analysis. Part I Agronomy No:9 Am. Soc. of Argon. Madison, Wisc., USA.
Gençtan, T., Emekliler, Y., Çölkesen, M. Ve Baser, İ., 1995. Serin İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Müh. Odası. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi. 9-13 Ocak 1995, Sh:255-259. Ankara.
Gu, B.,Doner, H.E. 1993. Dispersion and aggregation of soils as influenced by organic and inorganic polymers. Soil Sci. Soc. Am. J. 57, 709-716.
Gupta, R. K., Bhumbla, D. K., and Aprol. 1984. Effect of soil pH, organic matter and calcium carbonate on the dispersion behavior of alkali soils. Soil Sci. 137:245-251 Gupta, K.R., Singh,R.R., Arol, P.I. 1989. Influence of Simultananeous Change in Sodicity
and PH on the Hydraulic Conductivity of an Alkali Soil Under Rice Culture. Soil Sci. Vol. 147.28-33.
Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis, Prentice- Hall. Inc. Englewood Cliffs, N.J. Newyork.
Kanber, R., Kırda, C. Ve Tekinel, O., 1992. Sulama Suyu Niteliği ve Sulamada Tuzluluk Sorunları. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yayını, No. 21.
Kelley, W.P. 1951. Alkali Soils. Their Formation, Properties and Reclamination. Reinhold Publishing Corporation, New York, U.S.A.
Keren, R., Miyamoto, S., 1990. Reclamination of Saline, Sodic, Boron-Affected Soils. İn Agricultural Salinity Assessment and Management, ASCE Manuals Prac. No.71 pp. 410-431. Am. Soc. of Civ. Eng., New York.
Knudsen, D., Peterson, G. A., And Pratt, P, F. 1982. Lithium, Sodium And Potassium Methods Of Soil Analysis, Part 2 Chemical And Microbilogical Properties. Agronomy Monograph No:9 ASA. SSSA, Wisconsin, USA.
Komphorst, A.,Bolt, G.H., 1976. Soil Chemisty, A. Basic Elements, Elsevier Scientific Publishing Company, 72-73 Amsterdam-Oxford-New York.
Kurbanlı, R., Gür, K., Mirzaoğlu, R., Pehlivan, E., Bayramov, D., Kurbanlı, S., Zengin, M., Özcan, S., Yılmaz, Z., 2002. Production of Humic Substances and Organo- Mineral Fertilizers from Low Grade Lignites Deposited in The Vicinity of Konya Province and Their Effects on Plant Growth, 13th International Fertilizer Symposium Proceedings, 10-13 June 2002, Tokat, TURKEY.
Kwiatovsky, J., 1998. Salinity Classification, Mapping and Management in Alberta.Her Majesty the Queen in the Right of Alberta.
Mıllar, C. E., Turk, L. M. Foth, H. D., 1958. Fundamental of Soil Science John Wiley and Sons. Inc. New York, USA
More, S.D. 1994. Effect of farm wastes and organic manures on soil properties, nutrient availability and yield of rice-wheat grown on sodic Vertisol. J. Indian Soil Sci., 42, 253-256.
Nelson, D.W., Sommers, L.E. 1982. Total Carbon , Organic Carbon And Organic Matter. In Page, A. L., Miller, H.R.& Keeney, R.D. (Eds). Methods Of Soil Analysis, Part 2. Amer. Soc. of Argon. and Soil Sci. of Am., Madison, Wisc., USA, p. 539-577. Oades, J.M. 1984. Soil organic matter and structural stability: Mechanisms and
implications for management. Plant Soil, 76, 319-334.
Oruç, N. 1971. Rize bölgesi Asit Topraklarında Effektif ve pH Değerine Bağlı Negatif Yük Kaynaklarının Araştırılması. Atatürk Üni. Ziraat Fak. Ziraat Dergisi, Cilt 2, Sayı 3: 56-67.
Oruç, N., Sağlam.T. M.,1979. Toprak Kimyası Ders Notları. Erzurum.
Oster, J. D., and Shainberg, I. 1979. Exchangeable cation hydrolysis on soil weathering as affected by excangeable sodium. Soil Sci. Soc. Amer. J. 43: 70-75.
Özgüven, M., Kaya, Z., Yılmaz, M. S., Kırıcı, S., Tansı S., 1999. ” Sigara Fabrikası Tütün Atıklarının Gübre Olarak Değerlendirilmesi” Tr. J. of Agriculture and Forestry 23 Ek Sayı: 1, 43-51 TÜBITAK, Ankara.
Pal, D.K., 1985. Potassium release from muskovite and biotite under alkaline conditions. Pedologie, 35:133-136
Ponnamperuma, F. N. 1972. The chemistry of submerged soils. Adv. Argon. 24: 29-26 Pryce, S. 1991. Community control of landscape management. Planning Outlook, 34: 75-
82
Rırchards, L, A. 1954. Diagnosis And İmprovement Of Saline And Alkaline Soils , Us Salinity Laboratory, Usda, Handbook, 60.
Rumpel, C., Kögel-Knabner, I., 2002. The Role of Lignite in The Carbon Cycle of Lignite- Containing Mine Soils: Evidence from Carbon Mineralisation and Humic Acid Extractions, Organic Geochemisry, 33, pp. 393-399.
Saltalı K, Derici M.R. 1999. Tokat Kazova topraklarının alkalileşme durumunun belirlenmesi. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. Cilt:23, Sayı:3, 1999
Saltalı K, 2000. Alkali Toprakların İyileştirilmesinde Tütün Tozunun Kullanımı Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 17 (1), 141 – 145. Tokat. Saltalı, K., Benk, A., Çoban, A., 2004. Afşin-Elbistan Linyitlerinin Tarımda Kullanım
Olanakları, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, 6-8 Mayıs, Kahramanmaraş.
Schwartz, D L. 1999. Coal-derived humic acid for removal of metals and organic contaminants. EPA, Ground Water Currents. EPA 542-N-99-002, Issue No:321 Senesi, N., Loffredo, E., Padonava, G., 1990. Effects of Humic Acid. Herbicide
Interactions on the Growth of Pisum Sativum in Nutrient Solution. Plant and Soil, 127: 41-47
Sezen,Y. 1991. Toprak Kimyası. A.Ü.Z.F.Yay. No:127. Erzurum.
Shainberg, I. and J. Letey. 1984. Response of soils to sodic and saline conditions. Hilgardia. 61: 21-57.
Soyergin, S., 2003. Organik Tarımda Toprak Verimliliğinin Korunması Gübreler ve Organik Toprak İyileştiricileri, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkezi Araştırma Enstitüsü, Yalova.
Terry, R., 1997. Soil Salinity. Aghrt 282 Class Lectures
Tisdall, J. M and Oades J. M. 1982. Organic matter and water stable aggregates in soil. J. Soil Sci. 33,141-163
Törün, M.A., 1989. Azot Sanayi Atığı Endüstriyel Jipsin (alçışlamının) Sodyumlu Topraklara Katılması ile Toprakta Meydana Gelen Bazı Fiziksel ve Kimyasal Değişmeler. 51-45 K.H.A.E. Samsun.
Tüzüner, A., 1990. Toprak ve su analiz laboratuarları el kitabı. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Usta, S. 1995.Toprak Kimyası. A.Ü.Z.F. Ders Kitabı. Yay. No:1387. 116. Ankara. Waschkies, C. Hüttl, R. F., 1999. Microbial degradation of geogenic organic C and N in
mine spoils. Plant and Soil, 213, 221-230.-
Woods, S. A., 1996. Salinity Tolerance of Ornamental Trees and Shrubs. Her Majesty the Queen in the Right of Alberta.
Yurtseven, E., Bozkurt, D.O., 1997. Sulama Suyu Kalitesinin Toprak Nem Düzeyi İle İlişkili Olarak Marulda Verim ve Kaliteye Etkisi. A.Ü. Ziraat Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 3(2):44-51
ÖZGEÇMİŞ
31.08.1976 Tarihinde Tokatta doğdu. İlköğrenimini Rize Kurtuluş İlköğretim Okulunda Ortaokulu Adapazarı Atatürk Ortaokulunda tamamladı. Orta Öğrenimini Adapazarı Birinci Anadolu Teknik Lisesinde tamamladı. 1995 yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümünde Lisans Öğrenimine başladı ve 1999 yılında mezun oldu. 2003 yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Toprak Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans eğitimine başladı.