Erken yumurtlama veya maksimum (pik) verim döneminde kabuk kalitesinin arttırılması ve iskelet kusurlarının azaltılması amacıyla yumurtacı piliçleri büyüme döneminin son safhasında Ca ve B seviyesi farklı rasyonlarla yemlemenin hem büyüme ve hemde müteakip yumurtlama dönemi performans, kabuk kalitesi, kemik mineralizasyonu ve bazı serum parametrelerine etkilerini tespit amacıyla bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada 14-20 haftalık yaşta 864 adet Super Nick yumurtacı piliç 3 farklı Ca (% 0.8, 1.6 ve 3.2) ve 4 farklı B seviyesinin (0, 75, 150 ve 300 mg/kg) oluşturduğu toplam 12 rasyonla yemlenmiştir. Piliçler 20-42 haftalık yaş döneminde bu ırk (hat) için tavsiye edilen seviyelerde besin maddesi içeren tavuk rasyonu ile yemlenmişlerdir. Çalışma Fakültemizin Araştırma ve Uygulama çiftliğindeki tavuk kümesinde yürütülmüştür. Her bir kafes gözüne 4 piliç konulmuş ve birbirine bitişik 3 kafes gözü alınmıştır. Oniki muamelenin 6 tekerrürlü olarak yürütüldüğü çalışmanın (72 al grup) her bir tekerrüründe 12 adet piliç kullanılmıştır. Denemede önce % 0.8, 1.6 ve 3.2 Ca içeren 3 adet büyütme yemi (ana rasyon) hazırlanmış ve bu rasyonlara 0, 75, 150 ve 300 mg/kg seviyesinde B sağlayacak şekilde borik asit katılmıştır. Denemede hayvanların performans özellikleri (CA, CAA, YT, YDK, yumurta verimi, yumurta ağırlığı ve kitlesi), kabuk kalitesi (kabuk ağırlığı, kalınlığı, özgül ağırlık, kabuk mukavemeti), kemik mineralizasyonu (kül muhtevası, mineral muhtevası, kemik kesme kuvveti, kesme gerilmesi, kesme enerjisi, kemik çapı ve kemik duvarı kalınlığı gibi mekanik özellikler) ve piliçlerin 20. haftada ve tavukların 42. haftada bazı serum mineral muhtevaları incelenmiştir.
Büyüme dönemi yüksek Ca (% 3.2) ve B (bilhassa 300 mg/kg B) içeren rasyonlarla piliçlerin 20. ve 42. haftadaki canlı ağırlıkları ile 14-20 ve 20-42 haftalık dönemlerdeki CAA olumsuz yönde etkilenirken, CaxB interaksiyonu bu parametreleri önemli olarak etkilememiştir. Hiçbir muamele gerek büyüme ve gerekse yumurtlama dönemindeki YT’yi önemli olarak etkilemediği gibi, yumurta verimi, yumurta kitlesi ve yem /yumurta kitlesi şeklinde tespit edilen YDK’da muamelelerden önemli olarak etkilememiştir. Bununla beraber büyüme döneminde düşük Ca’lı rasyonla beslenen tavukların, denemenin bazı dönemlerinde ve 20-42 haftalık dönemindeki yumurta ağırlığı diğer Ca seviyelerinden önemli derecede
yüksek bulunmuştur. Rasyon B seviyesi ile CaxB interaksiyonunun YA’ya önemli bir etkisi olmamıştır.
Yüzde 3.2 Ca içeren büyütme rasyonu ile 36. haftada tespit edilen kabuk kalınlığı ve kabuk mukavemeti önemli derecede artarken, kabuk ağırlığı (g ve % olarak) ve yumurta özgül ağırlığı rasyon Ca seviyesinden önemli olarak etkilenmemiştir. İlave B içeren rasyonlarla kabuk kalınlığı (P<0.00) ve kabuk mukavemeti önemli derecede (P<0.059 azalırken, kabuk ağırlığı ve yumurta özgül ağırlığı etkilenmemiştiri. CaxB interaksiyonu bu çalışmada tespit edilen kabuk özelliklerinden sadece kabuk ağırlığını önemli olarak etkilemiş isede diğer karakterleri önemli olarak etkilememiştir. Yüzde 3.2 Ca ve hiç ilave B içermeyen (0 mg/kg) rasyonla 36. haftada ölçülen kabuk kalınlığı ve kabuk mukavemeti diğer bütün gruplardan önemli derecede (P<0.01) yüksek bulunurken, aynı haftadaki yumurta özgül ağırlığı, % 1.6 Ca + 75 mg/kg ilave B içeren rasyonla beslenen grup ile diğer bütün gruplardan önemli derecede düşük (P<0.01) bulunmuştur.
Kırkiki haftalık yaştaki kemik kül muhtevası hiçbir muameleden önemli derecede etkilenmezken, 20 haftalık yaştaki piliçlerde kemik kül muhtevası rasyon B seviyesinden önemli derecede (P<0.01) etkilendi ve 150 mg/kg ilave B içeren rasyonla beslenen piliçlerde diğer B seviyelerinden yüksek olmuştur.
Yüksek Ca’lı rasyonla 20 haftalık yaştaki piliçlerde kemik et kalınlığı düşük Ca’lı (% 0.8) rasyona nispetle önemli derecede (P<0.01) artarken, kesme enerjisi önemli derecede azalmıştır. Rasyon Ca seviyesinin kemik çapına (kalınlık), kesme kuvveti ve kesme gerilmesine önemli bir etkisi olmamıştır. Rasyon Ca seviyesi 42 haftalık yaşta tespit edilen kemiğin mekanik özelliklerinden hiç birisinide önemli olarak etkilemedi. Rasyon B seviyesi 20 haftalık piliçlerde kemik et kalınlığı, dış çapı, kesme kuvveti, kesme gerilmesi ve kesme enerjisini önemli olarak etkilemezken, 42 haftalık yaşta sadece kemik kesme kuvvetini önemli olarak etkilemiştir. Bu haftada rasyonda artan B seviyesi ile kesme kuvvetide artmış ve 300 mg/kg ilave B içeren rasyonla diğer B seviyelerine nispetle önemli derecede (P<0.05) yüksek bulunmuştur. CaxB interaksiyonu 20 ve 42 haftalık yaştaki tavuklarda kemiğin mekanik özelliklerine ait parametrelerden sadece kemik kesme enerjisini önemli olarak etkilemiştir. Kemik kesme enerjisi, kemiğin kırılganlığının bir ölçüsü, kesme enerjisi düşük kemikler kırılmaya karşı daha hassastırlar. Düşük
Ca’lı (% 0.8) rasyona B ilavesiyle, bilhassa 150 ve 300 mg/kg B seviyeleri ile kesme enerjisi 20 haftalık yaşta önemli derecede (P<0.01), 40 haftalık yaşta ise önemli olmamakla birlikte artarken, yüksek Ca’lı rasyona B ilavesiyle bir miktar düşmüştür.Yüzde 1.6 Ca + 150 mg/kg ilave B içeren rasyonla kesme enerjisi, aynı seviyede Ca içeren diğer rasyonlara nispetle 20. (P<0.05) ve 40. haftalarda (P>0.05) daha yüksek olmuştur.
CaxB interaksiyonu tavuklarda 20. haftada tibia kemiklerinde tespit edilen mineral muhtevalarını önemli olarak etkilerken 42. haftada önemli olarak etkilememiştir. Ancak bütün Ca seviyelerinde rasyonda artan B seviyesi ile kemik B muhtevası artmıştır. Yirmi haftalık yaştaki piliçlerde rasyon CaxB interaksiyonu kemik Ca, K, Mg, Na ve S muhtevasını önemli olarak etkilememiş isede bütün Ca seviyelerinde bu elementlerin kemikteki miktarları artmıştır. Düşük Ca’lı rasyona 150 ve 300 mg/kg b ilavesiyle kemik P, Mn ve B muhtevası bazı gruplara nispetle önemli derecede artarken, % 1.6 Ca + 75 mg/kg ilave B içeren rasyonla kemik Cr ve Fe muhtevası, % 3.2 Ca ve 300 mg/kg ilave B ile kemik Cr muhtevası diğer birçok gruptan önemli derecede yüksek bulunmuştur.
Anafaktör olarak rasyon Ca seviyesi 20 haftalık yaştaki piliçlerde bazı kemik mineral muhtevalarını önemli olarak etkilememiş olup, % 3.2 Ca’lı rasyonla kemik Na ve S muhtevası artarken Cu miktarı azalmıştır (P<0.05). Diğer bir anafaktör olan B’nin rasyonda artan seviyesi ile birlikte bazı elementlerin kemikteki konsantrasyonlarıda artmıştır. Yüzelli ve 300 mg/kg ilave B içeren rasyonlarla piliçlerin 20 haftalık yaştaki kemik Ca, K, Mg, Na, S ve B seviyeleri 0 veya 75 mg/kg ilave B içeren rasyonlara nispetle önemli derecede yüksek bulunurken, 300 mg/kg ilave B içeren rasyonla kemik Mn seviyesi diğer B seviyelerinden önemli derecede (P<0.05-0.01) yüksek bulunmuştur. Rasyonda artan B seviyesi ile tibia Zn muhtevası doğrusal bir şekilde artmış isede Fe muhtevası azalmıştır (P>0.05).
Rasyon CaxB interaksiyonu 20 haftalık yaştaki piliçlerde serum Ca ve Mg muhtevasını önemli olarak etkilemiş ve % 1.6 Ca + 75 mg/kg ilave B içeren serum Ca ve Mg seviyesi diğer bütün gruplarda yüksek bulunmuştur. Ayrıca rasyon CaxB interaksiyonu 42. haftalık yaştaki tavuklarda serum S muhtevasını da önemli olarak etkilemiş olup, % 0.8 Ca + 150 mg/kg ilave B içeren rasyonla serum S muhtevası önemli derecede azalırkeni % 0.8 Ca ve ilave B içermeyen (0 mg/kg) rasyonla
önemli derecede artmıştır (P<0.05). Anafaktör olarak rasyon Ca seviyesi arttıkça serum Ca ve Mg seviyesi doğrusal olmamakla beraber önemli derecede artarken (P<0.05), rasyon B seviyesi arttıkça, serum B konsantrasyonuda önemli derecde (P<0.05) artmış ve 300 mg/kg ilave B içeren rasyonla 0 ve 75 mg/kg B içeren rasyonlarda önemli derecede yüksek bulunmuştur.
Sonuç olarak bu çalışmada, büyüme döneminin son safhasında düşük (% 0.8)ve orta seviyede (% 1.6) Ca içeren rasyonlara bilhassa 150 mg/kg B ilavesiyle gerek piliçlerde (20. hafta) ve gerekse yumurta tavuklarında (42. hafta) kemik mineral metabolizmasının olumlu yönde etkilendiğini ve bu B seviyesinin yumurtlama öncesi piliç rasyonları için muhtemelen optimum olduğunu gösteren önemli bulgular vermiştir.